Kronik Bronşit Sebepleri Nelerdir? Tedavisinde Nelere Dikkat Edilir?

Kronik Bronşit Nedir?

Kronik bronşit, akut bronşitten daha farklı sağlık koşullarına ve belirtilere sahiptir. Bronşitin bu türü; kalıcıdır ve belirtiler şiddetlendiğinde hasta için oldukça yorucu olabilmektedir. Kronik bronşit, akciğer hastalıklarına karşı dirençsiz olma ya da hava kirleticilerine ve alerjenlere uzun süre maruz kalma sonucu ortaya çıkabilmektedir. ¹ 

Bronşit, çoğunlukla bir solunum yolu enfeksiyonu sonucu oluşan, akciğerlerdeki bronş tüplerinin iç mukus astarının iltihaplanması durumudur. Bronş olarak da bilinen geçiş yolları tüpleri, solunum borusundan veya trakeden (nefes borusu) havayı akciğerlere taşımaktadır. Ancak tüpler enfekte olduğunda veya tahriş olduğunda, şişmekte ve mukusla kalınlaşarak hava akımı daraltmaktadır. Bronşit hastaları tipik olarak şiddetli bir öksürük problemi yaşamaktadır. Bronşit genellikle, kuru öksürük ile başlamaktadır, ancak ilerledikçe beraberinde balgam da gelmektedir. Bu belirtiler nefes almayı oldukça zorlaştırabilmektedir.  

Kronik bronşit, kronik obstrüktif akciğer hastalığı (KOAH) olarak adlandırılan iki ana ciddi akciğer hastalığından biridir. Akciğer dokusuna zarar veren amfizem ise diğeridir. Bu hastalıklar yaşlı erişkinlerde, özellikle de sigara içenler arasında en yaygın görülmektedir.

Kronik bronşit genellikle aylar ya da yıllar içinde yavaş yavaş kötüleşme eğilimi göstermektedir. Uygulanan tedaviler ise belirtilerin kontrol altına alınmasına ve kronik bronşiti olan kişinin kendisini daha iyi hissetmesine yardımcı olabilmektedir. ² 

Kronik Bronşit Belirtileri

Bronşit, bronş olarak adlandırılan akciğerlerdeki hava yollarının tahriş ve enfeksiyon sonucu iltihaplanmasına bağlı olarak meydana gelmektedir. Temelde akut bronşit ve kronik bronşit olarak iki önemli bronşit türü bulunmaktadır.

Akut bronşit, 2-4 hafta sürmektedir ve genellikle de tedaviye olumlu yanıt vermektedir. Kronik bronşitin ise yapısı farklıdır ve akciğerlerdeki hava yollarının iç duvarlarına uzun vadede zarar vermektedir. Bu, kronik obstrüktif akciğer hastalığı veya KOAH adı verilen bir grup akciğer hastalığının bir parçasıdır. Kronik bronşit giderek kötüleşen ve iyileştirilemeyen bir sağlık durumudur. ³ 

Sürekli Öksürük

Her iki bronşit tipinin ortak belirtisi, genellikle kalıcı olan ve sarımsı yeşil bir mukus veya balgamın eşlik ettiği şiddetli öksürüktür. Öksürük çok uzun süre devam edebilmektedir. Devam eden öksürük, göğüs ve karın kaslarında da ağrı ve rahatsızlığa neden olabilmektedir.

Kronik bronşit başlangıcı hastalarının yüzde 85’inde enfekte olunduktan iki gün içinde öksürük başlamaktadır.

Özellikle sabahları, gece boyunca yatma pozisyonu nedeniyle toplanan salgıların sabah aktiviteleri sonucu harekete geçmesiyle öksürük daha da kötü ve belirgin bir hale gelmektedir.

Geceleri hasta yatakta uzanma pozisyonunda olduğu için salgıların harekete geçirilmesi daha muhtemeldir, bu nedenle de öksürük geceleri daha fazla tetiklenebilmektedir. ⁴ 

Kronik bronşit nasıl anlaşılır? Kronik bronşit belirtileri şöyle sıralanabilmektedir:

Kronik Bronşit Belirtileri

Öksürük ve balgam söktürme, yılda en az üç ay, üst üste iki yıl, her gün içerisinde gerçekleşmelidir. Tüberküloz veya diğer akciğer hastalıkları gibi benzer belirtilere sahip olan nedenlerin söz konusu olmadığı bilinmelidir.

Kronik bronşitin en yaygın belirtileri aşağıda sıralanmaktadır. Bununla birlikte, her hasta farklı belirtiler yaşayabilmektedir. Belirtiler aşağıdakileri içerebilmektedir: ⁵ 

• Öksürük
• Mukus ya da balgam
• Sık ve şiddetli solunum yolu enfeksiyonları yaşama
• Nefes borularının daralması ve tıkanması (bronş)
• Zor nefes alma
• Güçsüzlük

Diğer kronik bronşit belirtileri şunlar olabilir:

• Dudaklar ve cilt mavi renkte görünebilir
• Anormal akciğer bulguları
• Ayakların şişmesi
• Kalp yetmezliği

Kronik bronşit sıklıkla diğer pulmoner hastalıklarla ilişkilidir:

• Pulmoner amfizem
• Pulmoner fibroz
• Astım
• Tüberküloz
• Sinüzit
• Üst solunum yolu enfeksiyonları

Kronik bronşit belirtileri diğer akciğer rahatsızlıklarına veya tıbbi problemlere benzeyebilmektedir, bu nedenle, tanı için mutlaka doktorunuza danışmalısınız. ⁶ 

Acil Tıbbi Yardım Gerektiren Belirtiler

Bazı belirtileri acil tıbbi yardım gerektiren durumların bir işareti olabilmektedir. Tıbbi yardım gerektiren bronşit belirtileri şunlardır:

• Üç hafta devam eden çok şiddetli öksürük
• Üç günden fazla yaşanan yüksek ateş
• Göğüs ağrısı ve hızlı nefes alıp verme
• Kanlı öksürük veya balgam
• Uyuşukluk ve karışıklık
• Tekrarlayan bronşit atakları
• Astım, amfizem, kalp yetmezliği veya KOAH gibi altta yatan kalp veya akciğer rahatsızlıklarının varlığı
• Çok genç (yenidoğanlar ve bebekler) hastalar ve bağışıklık sistemi zayıf olan yaşlı hastalar ⁷

Kronik Bronşit Nedenleri

Çoğu bronşit vakasında bu duruma grip ya da soğuk algınlığına neden olan virüsler neden olmaktadır. Bazı durumlarda, bronşit bakteriyel enfeksiyonlar sonucu ortaya çıkmaktadır. Her iki durumda da, vücut saldırıcılara karşı mücadele ederken, bronş tüpleri şişmekte ve daha fazla mukus üretmektedir. Bu durum hava akışı için daha küçük bir açıklık bırakılmasına neden olmaktadır. Sonuç olarak da, kişi nefes almada zorluk çekmektedir. ⁸ 

Bronşit bazı koşullara ve bronşitin devam etme süresine bağlı olarak akut bronşit ve kronik bronşit olmak üzere iki gruba ayrılmaktadır.

Akut bronşit, viral ve bakteriyel enfeksiyonlar, çevresel faktörler ve diğer akciğer koşullarını nedeniyle ortaya çıkabilmektedir. ⁹ 

Kronik obstrüktif akciğer hastalığının (KOAH) başlıca tiplerinden biri olan kronik bronşitin bilinen birçok nedeni bulunmaktadır. Kronik bronşit, bronşit sonucu oluşan öksürüğün arka arkaya gelen iki yıl içerisinde üç aya kadar çıkan bir süre boyunca devam etmesidir. Bu durumu hiç gitmeyen oldukça rahatsız edici öksürük olarak da tanımlamak mümkündür. ¹⁰ 

Kronik bronşit neden olur? En sık görülen kronik bronşit nedenleri şunlardır:

• Bakteriyel ve Viral Enfeksiyonlar

Üst solunum yolu enfeksiyonları, influenza (grip) ve soğuk algınlığı ile sonuçlanan virüsler, başlıca kronik bronşit nedenleridir. Ayrıca, bazı pnömoni bakterileri de bronşit oluşturabilmektedir.

• Sigara İçilmesi ya da İkinci El Dumana Maruz Kalma

Tütün dumanı soluyan kişiler, bronşit ve KOAH gibi koşullara karşı daha savunmasızdır. Tütün içerisinde bulunan kimyasallar oldukça toksiktir ve akciğerlere zarar verebilmektedir. Sonuç olarak da, enfeksiyon ve tahriş riski artmaktadır.

• Hava Kirliliği

Sürekli olarak hava kirliliğine maruz kalma kronik bronşitin en belirgin nedenlerinden biridir. Çok kirli bir alanda yaşayan veya düzenli olarak toz veya endüstriyel kimyasallara maruz kalan kişilerin bronşit geliştirme riski daha yüksektir.

• Zayıflamış Bağışıklık Sistemi

Zayıflamış bağışıklık sistemine sahip olanların, özellikle de yaşlı bireylerin bronşit gelişme olasılığı daha yüksektir. Vücut bu durumda enfeksiyonlara karşı direnç gösterememektedir. ¹¹ 

Kronik Bronşit Risk Faktörleri

Kronik bronşit, her yaştaki erkek ve kadınları etkileyebilmektedir, ancak özellikle orta yaşlı erkeklerde en sık görülmektedir. Kronik bronşiti riskini artıran faktörler şöyle sıralanmaktadır:

• Sigara içiliyorsa ya da sık sık sigara dumanına maruz kalınıyorsa
• Zayıf bir bağışıklık sitemine sahip olma (çok yaşlı, çok genç veya bağışıklık sistemi bozukluklarına sahipseniz)
• Sık sık solunum yolu enfeksiyonu yaşıyorsanız
• Asit reflü (GÖRH veya gastroözofageal reflü hastalığı) problemi yaşıyorsanız
• İşyerinde akciğer tahriş edicilere maruz kalıyorsanız
• Hava kirliliğine maruz kalıyorsanız ¹²

Kronik Bronşit Tedavisi

Kronik bronşit nasıl geçer? Kronik bronşit tedavisinin ilk amacı, belirtileri kontrol altına almak ve daha ileri boyutlara oluşabilecek solunum yolu hasarını ve daralmasını önlemektir. Bunu başarmanın en etkili yolu, sigara içmeyi bırakmak ve çevresel tahriş edicileri ya da toksinleri teneffüs etmekten kaçınmaktır.

Sağlıklı ve dengeli bir diyetle birlikte uygulanan egzersiz programı ve pulmoner rehabilitasyon (kişiye özgü olarak planlanan, akciğer hastalarının tedavisini amaçlayan rehabilitasyon programı), akciğer fonksiyonunu ve yaşam kalitesini korumaya yardımcı olmaktadır. Fizyoterapi, nefes darlığını önlemek için solunumu kontrol etmeyi öğrenmek ve akciğerlerdeki balgamı atmak için faydalı olabilmektedir. ¹³ 

Kronik Bronşitte İlaç Tedavisi

Kronik bronşit tedavisinde kullanılan ilaçlar şunları içermektedir:

• Bronkodilatatör: Salbutamol, teofilin ve ipratropium bromür gibi bronkodilatatörler nefes almayı kolaylaştırmak için tıkanmış solunum yollarını açmaya yardımcı olmaktadır.
• Oral kortikosteroid: Oral kortikosteroidler, örneğin metilprednizon, kronik bronşitin akut ataklarını kontrol etmek için kullanılmaktadır.
• İnhale kortikosteroid: Kronik bronşitin akut ataklarını önlemek için beklometazon ve flutikazon gibi inhale kortikosteroidler (önleyiciler) de kullanılabilmektedir.
• İlaç kombinasyonu: Budesonidli formoterol veya flutikazonlu salmeterol gibi kombine bir bronkodilatatör ve inhale kortikosteroid kullanımı sürekli öksürüğü kontrol altına almak için kullanılmaktadır.
• Antibiyotik: Kronik bronşitin akut ataklarını kontrol etmek için amoksisilin / klavulanat gibi antibiyotikler kullanılabilmektedir. ¹⁴ 

Pulmoner Rehabilitasyon

Kronik bronşit tedavisinin önemli bir kısmı, eğitim, beslenme danışmanlığı, özel nefes alma tekniklerini öğrenme, sigarayı bırakma ve düzenli egzersiz yapma gibi konulara yardımcı olan pulmoner rehabilitasyondur.

Kronik bronşit hastaları genellikle fiziksel açıdan daha sınırlı olabilmektedir, bu nedenle de, herhangi bir fiziksel aktiviteden kaçınılması muhtemeldir. Bununla birlikte, düzenli fiziksel aktivite, kronik bronşiti olan hastanın sağlık ve refah düzeyini artırabilmektedir. ¹⁵ 

Doktorunuz ilaçlar dışında aşağıdakiler gibi başka yöntemleri de tavsiye edebilir:

• Bisiklet sürmek gibi düzenli bir egzersiz
• Nefes egzersizleri
• Havayı nemlendirmeyi sağlamak için bir nemlendirici kullanmak
• Çalışma ortamındaki akciğerleri rahatsız eden faktörleri değiştirmek
• Temiz oksijen almak
• Enfeksiyon geçirdiyseniz tamamen temizlendiğinden emin olmak için doktora başvurmak 

Kronik Bronşit Ameliyatı

Hasar gören akciğer dokusunun çıkarıldığı akciğer ameliyatı, kronik bronşit tedavisinde uygulanabilmektedir. ¹⁶ 

Kronik Bronşit Belirtilerinin Önlenmesi

Vücudun Üst Bölümünü Yükselterek Uyumak: Bu yöntemle daha kolay nefes alınması sağlanabilmektedir. Ekstra yastıkla vücudun üst kısmını daha yukarda tutmak mümkün olabilmektedir. Yatarken üst bedeninizi yükseltmeye yardımcı olan birçok cihaz da bulunmaktadır. Bu cihazlarla vücudun üst kısmı belden itibaren daha yükselte tutulmaktadır.  

Mikropların Yayılmasını Önlemek:

• Ellerinizi sık sık sabun ve su ile yıkayın. Mikrop öldürücü jelleri de kullanabilirsiniz. Sabun ve su yoksa elinizi temizlemek için bu jellerden yararlanabilirsiniz.
• Ellerinizi yıkamadıkça, gözlerinize, burnunuza veya ağzınıza dokunmayın.
• Öksürürken daima ağzını örtmeye çalışın. Bir doku veya gömleğe öksürerek elinizden mikropları yaymayın.
• Soğuk algınlığı veya gribi olan insanlardan kaçının. Hastaysanız da, mümkün olduğunca başkalarından uzak durun. ¹⁷ 

Sigarayı Bırakma ya da İkinci El Dumandan Uzak Durma: Nikotin ve diğer maddeler akciğer hasarına neden olabilmektedir. Sigara içmeye devam etmek kronik bronşit ataklarını sıklaştırabilmekte ve belirtilerin daha da şiddetli yaşanmasına neden olabilmektedir.

Tahriş Edicilerden Uzak Durma: Yüksek rakımdan ve yüksek nem bulunan yerlerden uzak durun. Kalın giymeye çalışın veya soğuk havalarda dışarıdayken ağzınızı ve burnunuzu bir fularla kapatın. Hava kirliliği veya polen üretiminin yüksek olduğu günlerde ise kapalı yerlerde kalmaya özen gösterin. Deodorant, böcek spreyi ve saç spreyi gibi aerosol spreyleri kullanmayın.

Bol Sıvı Tüketme: Bol sıvı tüketimi hava yollarının nemli tutulmasına ve öksürüğe neden olan mukusun yakalanmasına yardımcı olmaktadır. Her gün ne kadar sıvı içeceğinizi ve hangi sıvıların sizin için daha iyi olacağını doktorunuzdan öğrenebilirsiniz. ¹⁸ 

Sağlık Beslenmeye Çalışmak:

• Sağlıklı beslenmeye çalışın. Doğru beslenme, nefes almanıza yardımcı olabilmektedir.
• Sağlıklı bir kiloda değilseniz, bir beslenme uzmanından yardım alın. Doktorunuz gerekirse vitamin ve mineral takviyeleri almanızı da önerebilir.
• Bol sıvı tüketmeye özen gösterin. İçtiğiniz sıvının genellikle su olmasına dikkat edin. ¹⁹