Baş Ağrısı Hastalığı Nedir? Nasıl Tedavi Edilir?

Baş Ağrısı Hastalığı Nedir?

Hemen hemen herkes baş ağrısına maruz kalmaktadır. Baş ağrısı en sık görülen ağrı biçimidir. Baş ağrısının en yaygın tipi gerilim baş ağrısı olarak bilinmektedir. Gerilim baş ağrısı omuz, boyun, kafa deriniz ve çenenizdeki sıkı kaslardan kaynaklanmaktadır. Genellikle stres, depresyon veya kaygı ile ilgilidir. Çok fazla çalışırsanız, yeterince uyumazsanız veya alkol kullansanız, gerginlik baş ağrısı yaşamanız daha olasıdır.

Diğer yaygın görülen baş ağrısı türleri arasında ise migren, küme baş ağrısı ve sinüs baş ağrısı bulunmaktadır. Çoğu kişi, yaşam tarzı değişiklikleri yaparak, dinlenmenin yollarını öğrenerek ve ağrı kesici alarak daha iyi hissedebilmektedir.

Baş ağrıları için her zaman doktora başvurulması gerekmemektedir. Ancak bazen baş ağrısı daha ciddi bir durumun belirtisi olabilir.  Ani, ciddi baş ağrılarınız olup olmadığını doktorunuza bildirmeniz önemlidir. Başınıza aldığınız bir darbeden sonra baş ağrınız varsa veya boyun sertliği, ateş, karışıklık, bilinç kaybı, göz ya da kulak ağrısı ile başınız ağrıyorsa hemen tıbbi yardım alın¹.  

Baş Ağrısı Belirtileri

Baş ağrısı başlangıcı birçok baş ağrısı tipinin ortak bir belirtisidir, ancak bazı baş ağrısı tiplerinde bulantı ve kusma gibi ek belirtiler de yaşanabilmektedir. Baş ağrısı nasıl anlaşılır? Baş ağrısı belirtisi baş ağrısı tipine göre değişmektedir. Baş ağrısı tipleri ve belirtileri ise şöyle sıralanmaktadır²:  

Gerilim Baş Ağrısı Belirtileri

Epizodik gerilim baş ağrısı 1 ayda 15 günden az sürmektedir.

• Ağrı hafif ile orta derecede değişebilmektedir. Baş sanki bant benzeri bir şeyle sarılmış gibi hissedilen ağrı, basınç veya zonklama ile tanımlanmaktadır.
• Ağrı başın ön, üst veya yanlarını etkilemektedir.
• Ağrı genellikle yavaş yavaş başlar ve genellikle gün ortasında yoğunlaşır.
• Ağrı 30 dakikadan birkaç güne kadar sürebilir³.  

Kronik gerilim baş ağrısı 1 ayda 15 günden fazla oluşmaktadır.

• Ağrının şiddetinde gün boyunca değişimler olabilir; ancak ağrı neredeyse daima mevcuttur.
• Ağrı başın ön, üst veya yanlarını etkilemektedir.
• Ağrı başladıktan sonra uzun süre devam etme eğilimindedir⁴.  

Gerilim baş ağrısı ile ilişkili diğer belirtiler ise şunları içermektedir:

• Uyandıktan sonra başlayan baş ağrısı
• Uykuya dalma ve uyuma zorluğu
• Kronik yorgunluk
• Sinirlilik
• Konsantrasyonda sorunlar yaşama
• Işık veya gürültüye karşı hafif hassasiyet
• Genel kas ağrısı⁵

Migren Baş Ağrısı Belirtileri

Daha önce hiç hissetmediğiniz şiddetli bir ağrı veya belirtiye maruz kalırsanız acil tıbbi yardım isteyin, çünkü bu ciddi tıbbi bir durumun bir işareti olabilir. Migrenin bilinen ortak belirtileri ise şunlardır:

• Zonklayan ve titreyen ağrı
• Işık hassasiyeti
• Ses hassasiyeti
• Mide bulantısı
• Bir tarafta yoğunlaşan ağrı
• Görme değişiklikleri, bulanık görme
• Kusma⁶

Küme Baş Ağrısı Belirtileri

• Tek taraflı yoğun ağrı, ezici veya sabittir. Yakan veya delici olan bu ağrı oldukça rahatsız edici olabilmektedir.
• Ağrı, bir gözün arkasında veya göz bölgesinde yoğunlaşmaktadır.
• Ağrı kısa sürmektedir. Genellikle 30-90 dakika sürer. Ancak, ağrı 15 dakika ile 3 saat arasında da sürebilir. Baş ağrısı yalnızca o gün tekrarlamak üzere kaybolur (çoğu hasta, bir küme döneminde günde bir ile üç kez baş ağrısı çeker).
• Baş ağrısı, genellikle her gün aynı saatte çok düzenli olarak görülür ve gece boyunca aynı anda kişiyi uyandırır⁷.  

Sinüs Baş Ağrısı Belirtileri

• Elmacık kemiklerinde, alında veya burun köprüsünde derin ve sürekli ağrı şeklinde tanımlanmaktadır.
• Ağrı genellikle ani kafa hareketleri veya zorlamalarla yoğunlaşır ve burun akıntısı, kulaklarda dolgunluk hissi, ateş ve yüzün şişmesi gibi diğer sinüs belirtileriyle birlikte görülmektedir⁸.  

Acil Tıbbi Yardım Gereken Baş Ağrısı Belirtileri

Baş ağrısı, felç, menenjit veya ensefalit gibi ciddi bir durumun belirtisi olabilir. Hayatınızın en kötü baş ağrısını ya da ani, şiddetli bir baş ağrısı veya başka bir sağlık problemine eşlik eden baş ağrısını yaşıyorsanız, acil tıbbi yardım almalısınız.

• Kafa karışıklığı yaşama ya da konuşma ve anlamada zorluk çekme
• Bayılma
• Yüksek ateş
• Vücudunuzun bir tarafında uyuşma, zayıflık veya felç
• Boyun tutulması
• Görme sıkıntısı
• Yürürken sorun yaşama
• Mide bulantısı veya kusma⁹

Baş Ağrısına Ne Sebep Olur?

Baş ağrısı neden olur? Baş ağrısı belirtileri doktorunuzun sebebini ve uygun tedaviyi belirlemesine yardımcı olabilmektedir. Çoğu baş ağrısı ciddi bir hastalığın nedeni değildir, ancak bazıları acil tıbbi yardım gerektiren yaşamı tehdit eden bir durumdan kaynaklanıyor olabilir.

Baş ağrısı genellikle nedenine göre sınıflandırılmaktadır:

Birincil Tip Baş Ağrısı

Birincil baş ağrısı, başınızın içindeki ağrıya duyarlı yapıların aşırı aktivitesi veya sorunlarıyla nedeniyle oluşmaktadır. Birincil baş ağrısı, altta yatan bir hastalığın belirtisi değildir.

Beyninizdeki kimyasal aktivite, kafatasınızı çevreleyen sinirler, kan damarları veya başınızın ve boynunuzun kasları (veya bu faktörlerin bir kombinasyonu) birincil baş ağrılarında rol oynayabilir. Bazı insanlar, bu tür baş ağrısı geliştirme riskini artıran genleri de taşıyor olabilmektedir¹⁰.  

En yaygın birincil

 tip baş ağrıları şunlardır:

• Baş zonklaması
• Migren (auralı ve aurasız)
• Gerilim baş ağrısı (gerilim tipi baş ağrısı olarak da bilinir)
• Trigeminal otonomik sefalji (Küme baş ağrısı ve paroksismal hemikrania)

Birkaç baş ağrısı genellikle birincil baş ağrısı türleri olarak düşünülür, ancak daha az görülür. Bu baş ağrısı, alışılmadık bir süre veya belirli bir etkinlikle ilişkili ağrı gibi farklı özelliklere sahiptir.

Genel olarak, birincil tip baş ağrısı olduğu düşünülse de, her biri bir altta yatan bir hastalığın bir belirtisi olabilmektedir. Bu gruba dahil olan baş ağrıları şunlar olabilir¹¹:  

• Kronik günlük baş ağrısı (örneğin, kronik migren, kronik gerilim tipi baş ağrısı veya hemikrania devaması)
• Öksürük nedeniyle baş ağrısı
• Egzersiz nedeniyle baş ağrısı
• Cinsel ilişki nedeniyle baş ağrısı

Birincil tip baş ağrıları, yaşam tarzı faktörleri tarafından tetiklenebilmektedir:

• Alkol, özellikle kırmızı şarap
• Nitrat içeren işlenmiş etler gibi belirli gıdalar
• Uykudaki değişiklikler veya uyku eksikliği
• Kötü bir duruş
• Atlanan öğünler
• Stres¹²

İkincil Tip Baş Ağrısı

İkincil tip baş ağrısı, başın ağrıya hassas sinirlerini harekete geçirebilen bir hastalığın belirtisidir. Ciddi bir durum da dahil birçok durum ikincil tip baş ağrılarına neden olabilmektedir. İkincil tip baş ağrılarının olası nedenleri ise şunlardır:

• Akut sinüzit
• Karotis ve vertebral diseksiyonlar
• Beyindeki kan pıhtısı (venöz tromboz)
• Beyin anevrizması (beyninizdeki bir atardamar çıkıntısı)
• Beyin arteriovenöz malformasyonu (beyin kan damarlarının anormal bir oluşumu)
• Beyin tümörü
• Karbonmonoksit zehirlenmesi
• Chiari malformasyonu (kafatasının tabanındaki yapısal problem, beyincik sarkması)
• Sarsıntı
• Dehidrasyon (sıvı kaybı)¹³ 
• Diş problemleri
• Kulak enfeksiyonu (orta kulak)
• Ensefalit (beyin iltihabı)
• Dev hücreli arterit (arterlerin astar iltihabı)
• Glokom (akut açı kapanması glokomu)
• Akşamdan kalma olmak
• Yüksek tansiyon (hipertansiyon)
• Grip ve diğer febril (ateşli) hastalıklar
• İntrakranyal hematom (beyinde veya çevresinde kanama olması)
• Diğer bozuklukları tedavi etmek için kullanılan ilaçlar
• Menenjit (beyni ve omuriliği çevreleyen membranlar ve sıvı iltihabı)
• Monosodyum glutamat¹⁴
• Ağrı kesici ilaçların aşırı kullanımı
• Panik atak ve panik bozukluk
• Sarsıntı sonrası sendrom
• Kask veya gözlük gibi sıkı başlık nedeniyle oluşan basınç
• İyotopik intrakranyal hipertansiyon olarak da bilinen psödotümör serebri (kafatasında basınç artışı)
• Felç
• Toksoplazmozis (paraziter bir hastalık)
• Trigeminal nevralji (aynı zamanda diğer nevraljiler, yüz ve beyne bağlanan belirli sinirlerin tahrişini içerir)¹⁵ 

Bazı ikincil tip baş ağrısı türleri şunları içermektedir:

• Dıştan uygulanan bir sıkıştırma sonucu oluşan baş ağrısı (basınca neden olan başlıklar sonucunda)
• Dondurma baş ağrısı (yaygın olarak beyin donması adı verilir)
• Yankılanmış baş ağrısı (ağrı kesicilerinin aşırı kullanılması nedeniyle)
• Sinüs baş ağrısı (sinüs boşluklarında iltihaplanma ve tıkanıklığın neden olduğu)
• Spinal baş ağrısı (düşük basınç veya beyin omurilik sıvısının hacmi, muhtemelen spontan beyin omurilik sıvısı sızıntısı, spinal musluk veya spinal anestezi sonucu)
• Ani ve vurucu baş ağrısı (birden fazla nedeni olan ani, şiddetli baş ağrısını içeren bir grup hastalık)¹⁶ 

Gerilim Baş Ağrısı

Gerilim baş ağrısı, en yaygın baş ağrısı tipidir ve günlük baş ağrısı olarak düşünülen baş ağrısıdır. Kafanın her iki tarafını da etkileyen sürekli bir ağrıdır. Başın etrafını bir bant sarıyormuş gibi bir his vermektedir.

Gerilim baş ağrısı normalde günlük aktivitelerinizi yapmanızın önüne geçecek kadar şiddetli olmayacaktır. Genellikle 30 dakika ile birkaç saat sürer (gün boyunca da sürebilir).

Tam neden belirsizdir, ancak gerilim baş ağrısı stres, zayıf duruş, öğün atlama ve sıvı kaybı gibi şeylerle bağlantılıdır¹⁷. 

Migren Baş Ağrısı

Migren, gerilim baş ağrılarından daha az görülür. Genellikle başın ön veya yanında şiddetli, zonklama yapan bir ağrı olarak hissedilir. Bazı insanlar ayrıca mide bulantısı, kusma ve ışık veya ses duyarlılığı gibi diğer belirtilere de sahiptir.

Migren, gerilim baş ağrılarından daha şiddetli olma eğilimindedir ve normal günlük aktivitelerinizi yerine getirmenizi zorlaştırabilir. Genellikle en azından birkaç saat sürer ancak bazı insanlar günlerce yataktan çıkamayacak hale gelebilir¹⁸.  

Küme Baş Ağrısı

Küme baş ağrısı, yılın aynı saatinde aynı anda bir veya iki ay boyunca kümeler halinde ortaya çıkan nadir bir baş ağrısı türüdür. Son derecede acı vericidir ve bir göz etrafında yoğun bir ağrıya neden olur.

İlaç ve Ağrı Kesici Baş Ağrısı

Bazı baş ağrıları, belirli bir ilacı almanın bir yan etkisidir. Sık yaşanan baş ağrılarına çok fazla ağrı kesici almak da neden olabilir.

Hormonal Baş Ağrısı

Kadınlarda baş ağrısı genellikle hormonlardan kaynaklanır ve birçok kadın bunun dönemleriyle bağlantılı olduğunu fark eder. Doğum kontrol hapları, menopoz ve hamilelik de potansiyel tetikleyicilerdir¹⁹.  

Baş Ağrısı Nasıl Tedavi Edilir?

İlaçla Tedavi Yöntemleri

Baş ağrısı nasıl geçer? Baş ağrısı için bir doktora başvurulduğu takdirde, doktor genellikle durumun türü, ağrının türü, saldırıların zamanlaması ve şekli aracılığıyla baş ağrısının hangi tip olduğunu ve altında yatan nedeni anlamaya çalışacaktır. Baş ağrısının yapısı karmaşık görünüyorsa, daha ciddi nedenleri ortadan kaldırmak için testler yapılabilir²⁰.  

Baş ağrısı için uygulanacak testler arasında şunlar bulunmaktadır:

• Kan testleri
• Röntgen ışınları
• BT ve MR gibi beyin taramaları

Baş ağrısını tedavi etmek için kullanılan en yaygın yöntemler dinlenmek ve ağrı kesici ilaç almaktır. Baş ağrısını hafifletmek için kullanılan ilaçlar arasından trisiklik antidepresanlar, serotonin reseptör agonistleri, antiepileptik ilaçlar ve beta blokerler gibi doktorlar tarafından reçete edilen ilaçlar bulunmaktadır.

Doktor tavsiyelerini takip etmek önemlidir; çünkü ağrıyı hafifleten ilaçlar baş dönmelerine neden olabilir. Yinelenen baş ağrısı tedavisinde ağrı kesici ilaçların azaltılması veya durdurulması gerekebilir. Aşırı durumlarda, baş ağrısını güvenli ve etkili bir şekilde yönetmek için hastanede kısa bir süre kalmanız gerekli olabilir²¹.  

Gerilim Baş Ağrısı Tedavisi

Gerilim baş ağrısı, boyun gerginliği, stres ve kaygı gibi faktörlerden kaynaklandığı için mümkünse stresli durumu ortadan kaldırmayı gerektirir. Ağrı kesici almak ve gevşemek, dinlenmek, zayıf duruşu düzeltmek ve egzersiz yapmanın yollarını bulmak gerilim baş ağrısının giderilmesine ve önlenmesine yardımcı olabilir²².  

Küme Baş Ağrısı Tedavisi

Küme baş ağrısı reçetesiz ilaçlara kötü yanıt vermektedir. Lityum, kalsiyum kanal blokerleri (yüksek tansiyon tedavisinde de kullanılır), steroidler, nonsteroid antiinflamatuar ilaçlar, bazı antimigren ilaçları ve oksijen tedavisi birçok durumda yardımcı olabilir. Küme baş ağrısı olduğunuzdan şüphelenirseniz, doktorunuza danışmalısınız²³.  

Sinüs Baş Ağrısı Tedavisi

Sinüs baş ağrısı genellikle enfeksiyonu temizlemek için antibiyotik veya diğer tedavileri gerektirir. Enfeksiyon geçtiğinde, baş ağrısı da kaybolacaktır. Enfeksiyon düzelene kadar bir ağrı kesici alarak ağrıyı hafifletebilirsiniz.

Migren Baş Ağrısı Tedavisi

Baş ağrısı hafifse, migren asetilsalisilik asit, asetaminofen veya ibuprofen gibi ağrı kesici ile tedavi edilebilir²⁴.  

Kişisel Tedavi Yöntemleri

Baş ağrısı riskini azaltmak ve ağrıları hafifletmek için uygulanabilecek birkaç yöntem bulunmaktadır:

• Başınıza veya boynunuza bir ısı paketi veya buz paketi uygulayın, ancak aşırı sıcaklıklardan kaçının.
• Mümkün oldukça stres kaynaklı durumlardan kaçının ve kaçınılmaz stresle sağlıklı bir şekilde başa çıkma stratejileri geliştirin.
• Düzenli yemek yiyin, sağlıklı olan kan şekeri değerlerini korumaya özen gösterin.

Nadir bir durumda sıcak suya maruz kalmak baş ağrısını tetikleyebilir, ancak bazı durumlarda ise sıcak bir duş almak oldukça yardımcı olabilmektedir. Düzenli egzersiz yapma, yeterli dinlenme ve düzenli uyku genel sağlık ve stresin azaltılmasına katkıda bulunmaktadır²⁵.  

Alternatif Tedavi Yöntemleri

Baş ağrısı tedavisinde değişik alternatif yöntemler de mevcuttur, ancak büyük değişiklikler yapmadan veya alternatif tedavi yöntemlerine başlanmadan önce bir doktora danışmak önemlidir.

Baş ağrısı için uygulanabilecek alternatif tedavi yöntemleri arasında şunlar bulunmaktadır.

• Akupunktur
• Bilişsel davranış terapisi
• Bitkisel ve besleyici sağlık ürünleri
• Hipnoz
• Meditasyon

Bu yöntemlerin baş ağrısı tedavisinde etkili olduğu bilimsel olarak henüz kanıtlanmamıştır. Bazen baş ağrısı, özellikle magnezyum ve bazı B vitaminleri gibi belirli bir besleyici maddenin ya da besin maddesinin eksikliğinden kaynaklanabilir. Besin yetersizliği, kalitesiz diyet, altta yatan malabsorbsiyon sorunları veya diğer tıbbi durumlardan kaynaklanabilir²⁶.  

Baş ağrısı ameliyatı: Nadiren, doktorlar tedavide rahatlama bulamayan ya da ilaçları veya yan etkilerini idare edemeyen kronik küme baş ağrısı olan insanlar için ameliyat önerebilir²⁷.  

Migren baş ağrılarının sıklığını, şiddetini ve süresini azaltmak için de gerekli görülürse ameliyat uygulanabilir²⁸.  

Baş ağrısı için hangi doktora gidilir: Baş ağrılarıyla ilgilenen uzmanlar nörologlardır. Ancak sebebe bağlı olarak farklı bir doktora da görünebilirsiniz. Baş ağrısı bir sinüs sorunundan kaynaklanıyorsa, kulak burun boğaz uzmanına, görme problemlerinden kaynaklanıyorsa bir göz doktoruna başvurabilirsiniz.