Tonsillit Nedir? Sebepleri Nelerdir?

Tonsillit (Bademcik İltihabı) Nedir?

Halk arasında bademcik iltihabı olarak da bilinen tonsillit, bademciklerde oluşan enfeksiyon durumudur. Bademcikler, boğazın her iki yanında birer adet olmak üzere ağız arkasında bulunan bir çift yumuşak doku kitleleridir. Bademcikler bağışıklık sisteminin bir parçasını oluşturan bezlerdir ve böylece ağız ve burun yoluyla vücuda giren potansiyel bakteri veya viral organizmaların enfeksiyonunu önleme işlevi görür. Bununla birlikte bazen bademcikler kendilerini enfekte edebilir, bu da dokunun şişmesi ve iltihaplanmasıyla sonuçlanabilir.

Tonsillit, virüs veya bakteri kaynaklı olabilmektedir, ancak çoğu vaka viral kökenlidir ve bu nedenle antibiyotik tedavisine gerek kalmadan kendi kendine iyileşebilmektedir. Akut tonsillit genellikle 7-10 gün içinde düzelir. Bununla birlikte, kronik tonsillite sahip olan bazı kişiler, tekrar tekrar veya sürekli tonsillit belirtilerin maruz kalabilmektedir. Tonsillit, çocuklarda ve gençlerde daha sık görülürken, hangi yaştan olunursa olunsun herkesin tonsillite yakalanma riski bulunmaktadır. ¹

 Tonsillit (Bademcik İltihabı) Belirtileri

Tonsillit Başlangıcı Belirtileri

Tonsillit başlangıcı sırasında enfeksiyon belirtilerini genellikle soğuk algınlığı nedeniyle oluşan boğaz ağrısından ayırmak zordur, yani her ikisinin başlangıcında boğaz ağrısı en çok dikkat çeken belirtidir. Tonsillit nasıl anlaşılır? Erken tonsillit belirtileri şunları içermektedir:

• Boğaz ağrısı
• Hafif rahatsızlık
• Yutma zorluğu çekme
• Kırmızı renk alan ve hafifçe yanma hissi oluşan bademcikler ²

Gelişen Tonsillit Belirtileri

Tonsillit gelişirse, bademcik iltihabı belirtileri daha sıkıntılı hale gelebilmektedir. Boğaz ağrısının soğuk algınlığından veya bademcik iltihabından kaynaklanıp kaynaklanmadığından emin değilseniz, farkı anlamının iki kolay yolu bulunmaktadır: ³

Doktorunuza danışın: Tonsillitin nedenini doktorunuz yaptığı test sonucu sayesinde öğrenebilirsiniz. ⁴

Bademciklerinize bakın: Anlayabilecek birine boğazınızı kontrol ettirin. Tonsillit yani bademcik iltihabı hastalarının genellikle bademciklerinde beyaz bir kaplama veya beyaz / sarı renkte lekeler göze çarpmaktadır. Ayrıca belirgin bir kızarıklık ve şişlik olacaktır.  

Tipik olarak, boğaz ağrısı, bademcik iltihabından ziyade soğuk algınlığı nedeniyle olduğundan, soğuk algınlığı nedeniyle olduysa ağrı ve yanma azalacaktır. Soğuk algınlığından dolayı oluşan boğaz ağrısında genellikle burun tıkanıklığı gibi diğer soğuk algınlığı belirtileri de görülebilir.

Burun tıkanıklığı, bademcik iltihabı rahatsızlığı geçirenlerde genellikle yaşanan bir durum değildir. Tonsillit enfeksiyonunuz kötüleştikçe boğaz ağrısı artar ve yutkunma önemli bir rahatsızlık haline gelebilir. Aşağıdaki tonsillit belirtileri, yukarıdakilere ek olarak yaşanabilmektedir:

• Sıcaklık veya ateş
• Yorgunluk ve baş ağrısı
• Bademciklerin çok şişmesi
• Ağrı nedeniyle yutamama
• Normal boğaz ağrısından daha şiddetli boğaz rahatsızlığı
• İştah kaybı
• Boyunda şişmiş lenf düğümleri ⁵

Şiddetli Tonsillit Belirtileri

Şiddetli tonsillit vakalarında, yukarıda sayılanlara ek olarak bademciklerin yanında irin dolu apseler olabilir. Belirtileriniz bu evreye kadar geliştiyse, enfeksiyonun bulaşmasına sebep olabileceğinizden veya daha ciddi bir bakteri enfeksiyonu yaşıyor olabileceğinizden hemen bir doktora başvurmalısınız.

Genellikle vücudunuz oluşan iltihap ile savaşabilmektedir, ancak daha ciddi ve ısrarcı vakalarda antibiyotik gerekli olabilir. Tekrarlayan tonsillit belirtileri doktorunuz tarafından reçete edilen tedaviden sonra azalmazsa, Tonsillektomi (bademcik ameliyatı) gerekebilir.  

Tonsillitin daha az görülen belirtileri arasında şunlar olabilir:

• Kusma,
• Kabızlık,
• Tüylü bir dil hissi,
• Kötü nefes
• Ağzı açmada güçlük çekmek

Daha küçük olan çocuklar karında lenf düğümlerinin şişmesinden kaynaklanan karın ağrısından şikâyet edebilirler. ⁶ 

Kronik Tonsillit Belirtileri

Kronik tonsillit yani bademcik iltihabı, ergenlerde ve yetişkinlerde daha sık görülür. Kronik bademcik hastalığı çeken insanlarda bu hastalık kronikleşir ve belirtileri şunlardır:

• Boğaz ağrısı
• Şişmiş bademcikler
• Kriptik bademciklerle ilgili olabilecek kötü nefes
• Boyun lenf düğümlerinin büyümesi

Hem antibiyotiğe dirençli hem de immünolojik işlevi değiştirilmiş bakteri enfeksiyonu, muhtemelen kronik tonsillit gelişiminde rol oynar. Radyasyona maruz kaldıysanız, kronik bademcik iltihabı gelişme riski de artabilir. ⁷ 

Acil Tıbbi Yardım Gerektiren Tonsillit Belirtileri

Nadiren olsa da, tonsillit bazen boğazın şişmesine neden olabilmekte ve nefes almayı zorlaştırabilmektedir. Bu gerçekleşirse, acil tıbbi yardım yapılması gerekmektedir.

Buna ek olarak, bir kişi aşağıdaki belirtilerden herhangi birini yaşıyorsa, hemen bir doktora görünmelidir:

• Ateş
• Boyun tutulması
• Kas güçsüzlüğü
• 2 günden fazla süren boğaz ağrısı ⁸

Tonsillit (Bademcik İltihabı) Nedenleri

Tonsillit neden olur? Tonsillite yani bademcik iltihabına çoğu zaman viral bir enfeksiyon neden olmaktadır. Tonsillite neden olduğu bilinen virüsler şunları içermektedir:

• Rinovirüsler (aynı zamanda soğuk algınlığının da bir nedenidir)
• Grip virüsü
• Parainfluenza virüsü (aynı zamanda larenjit (gırtlak iltihabı) ve akut larenjite de neden olur)
• Enterovirüsler (el, ayak ve ağız hastalığına neden olur)
• İshale neden olan Adenovirüs
• Kızamıkçık virüsü (kızamığa neden olur)

Nadiren de olsa, bademcik iltihabı, glandüler ateşe neden olan Epstein-Barr virüsü tarafından da tetiklenebilmektedir.

Bu durumda, muhtemelen çok hasta hissedersiniz. Boğaz ağrısı olacaktır ve boğazındaki lenf bezlerinin şişme ihtimali de bulunmaktadır. Ayrıca ateşiniz olabilir ve çok yorgun hissedebilirsiniz. ⁹ 

Bakteriyel Tonsillit

Bakteriyel tonsillit (bademcik iltihabı), bir takım farklı bakterilerden kaynaklanabilmektedir, ancak genellikle A grubu streptokok bakteriler nedeniyle oluşmaktadır.

Geçmişte, difteri ve romatizmal ateş gibi ciddi bakteri enfeksiyonları, tonsillit ile ilişkilendirilmiştir. Bununla birlikte, bu durum artık nadir yaşanan bir durumdur, çünkü bu hastalıklar aşılanmıştır ve onlar için tedavi büyük ölçüde gelişmiştir. ¹⁰ 

Tonsillit (Bademcik İltihabı) Nasıl Yayılır?

Tonsillitin kendisi bulaşıcı değildir, ancak bulaşma nedeni enfeksiyonlardır. Soğuk algınlığına ve grip bulaşmasına neden olan virüsler, virüs bulaşmış biriyle yakın temasa geçerek yayılır.

Virüs bulaşmış bir kişi öksürürken veya hapşırırken virüs, burun ve ağzından çıkan milyonlarca küçük damlacıklarla yayılır. Bu damlacıklardaki virüsler solunum yoluyla kişiye bulaşabilir. Bu doğrudan temas olarak bilinir. Damlaların üzerine sıçradığı bir yüzeye veya nesneye dokunduktan sonra yüzünüze dokunursanız enfekte olabilirsiniz. Bu da, dolaylı temas olarak bilinir. ¹¹

Tonsillit (Bademcik İltihabı) Tedavisi

Tonsillit nasıl geçer? Tonsillitin yani bademcik iltihabının ilk tedavisi evde yapılabilmektedir. Bol miktarda sıvı içmek, bademcik iltihabı riskini azaltabilmektedir. Aşağıda evde uygulanabilecek bazı basit tedavi yöntemleri sıralanmaktadır:

• Dinlenme, vücudun enerjisini, günlük aktivitelerde kullanmadan ziyade enfeksiyonla mücadeleye odaklanmasını sağlamaktadır.
• Bol miktarda sıvı içmek boğazın kurumasını ve daha fazla rahatsız olmasını önleyecektir. Vücut bir enfeksiyonla savaştığı zaman, normalden daha fazla hidrasyona ihtiyaç duyar. Sıcak, tercihen kafeinsiz içecekler de boğazı yatıştırılabilir.
• Tuzlu su ile gargara yapmak rahatsızlığa yardımcı olabilir.
• Emici boğaz pastilleri duruma yardımcı olabilir. Ayrıca, bunlar eczanelerden kolayca temin edilebilir pastillerdir.
• Hava nemlendiricilerinin kullanılması ya da buhar banyosu uygulanması, kuru havanın neden olduğu tahrişi hafifletebilir.
• Tütün ve dumanlı bölgeler gibi tahriş edici maddeleri kaçınmaya özen gösterin.
• İbuprofen veya asetaminofen gibi ilaçları almak ağrı ve ateş gibi durumlara yardımcı olabilir. ¹² 

Antibiyotikle Tonsillit Tedavisi

Tonsillit yani bademcik iltihaplanmasına bakteriyel bir enfeksiyon neden olursa, doktor genellikle antibiyotik reçete etmektedir. Viral bir bademcik iltihabı vakası için antibiyotik verilmemektedir.

Penisilin en sık kullanılan antibiyotiklerden biridir. Hastalar tonsillit belirtileri rahatlamış olsun veya olmasın, paketteki bütün ilaçları almalıdır. Bunu yapmamak enfeksiyonun yayılmasına izin verebilmektedir ve uzun vade de, romatizmal ateş veya böbrek iltihabına neden olma riski taşımaktadır. ¹³ 

Tonsillit (Bademcik İltihabı) Ameliyatı

Tonsillektomi yani bademcik ameliyatı, bademcik iltihabıyla mücadele etmede kullanılan bir tedavi yöntemidir. Günümüzde, tonsillektomi, durum kronik olmadıkça ya da sık tekrarlamadıkça kullanılmaz. Örneğin, bir kişi bir yılda yedi kez veya üç yıl üst üste yılda üç kez bademcik iltihabı olursa, doktor muhtemelen cerrahi bir müdahaleyi düşünecektir.

Ergenlik sonrası bademcikler giderek daha az aktif olmakla birlikte, halen aktif olan organlardır ve bu nedenle doktorlar kesinlikle gerekli olmadığı sürece onları almayı tercih etmez.

Bademcikler aşağıdaki gibi ikincil sorunlara neden oluyorsa, bademcikleri alma ameliyatı yani tonsillektomi gerekebilir:

• Uyku apnesi, gece nefes alma problemleri
• Solunum ya da yutma zorluğu
• Tedavisi zor bir apse
• Bademciklerdeki enfeksiyon diğer bölgelere yayılır ve bademciklerin arkasında bir sıklığa neden olur

Eğer tonsillektomi yapılması gerekiyorsa, kullanılabilecek çeşitli yöntemler vardır. Lazerler, radyo dalgaları, ultrasonik enerji, coblation (soğuk dereceleri) veya elektrokoter (elektrikle ısıtılan bir iğne) bademcikleri çıkartmak için başarıyla kullanılmaktadır.

Ameliyat, giderek artan bir çare haline gelmiştir. Ameliyatın olumsuz etkilerinin, bademcikleri çıkarmayla ilgili pozitif sonuçlardan daha ağır olduğu düşünülmektedir. Genel olarak, o sırada rahatsızlık verici olsa da, insanların büyük çoğunluğu için bademcik iltihabı, ciddi uzun vadeli etkiler olmadan geçmektedir. ¹⁴

Bademcik iltihabı için hangi doktora gidilir: Bademcik iltihabını teşhis ve tedavi etmesi için gidilebilecek sağlık profesyonelleri arasında aşağıdakiler bulunmaktadır:

• Çocuk doktoru
• Aile hekimi
• Kulak, burun, boğaz uzmanı (KBB)
• İç hastalıkları uzmanı

Bademcikleri çıkarmak için cerrahi müdahale yapılırsa (Tonsillektomi), doktorunuz sizi bir KBB uzmanına sevk edebilir. ¹⁵