Trombosit Düşüklüğü Nedir? Belirtileri Nelerdir?

Trombosit Düşüklüğü Nedir?

Trombosit düşüklüğü ya da diğer adıyla trombositopeni, kandaki trombosit sayının düşük olduğu bir durumdur. Trombositler (platelet ya da pıhtı hücresi) kanın pıhtılaşmasına yardımcı olan renksiz kan hücreleridir. Trombositler kan damarı yaralanmalarında tıkaçlar oluşturarak kanamayı durdurmaktadır.

Trombosit düşüklüğü genellikle lösemi veya bağışıklık sistemi problemi gibi ayrı bir bozukluğun sonucu olarak ortaya çıkmaktadır. Diğer yandan, belirli ilaçları almanın bir yan etkisi olarak da meydana gelebilmektedir. Hem çocukları hem de yetişkinleri etkileyebilmektedir.

Trombosit düşüklüğü hafif olabilir ve çok az belirtiye belirtiye sebebiyet verebilir. Nadiren de olsa, trombosit sayısı aşırı bir şekilde düştüğünde, tehlikeli iç kanamalar meydana gelebilmektedir. Trombosit düşüklüğü için bir takım tedavi seçenekleri de mevcuttur. ¹

Trombosit Düşüklüğü Belirtileri

Trombosit nasıl anlaşılır? Trombositopeni’nin yani trombosit düşüklüğünün ana belirtilerini vücutta veya ciltte meydana gelen ve hafif dereceden ciddi dereceye kadar değişen kanamalar içermektedir. Kanama, vücudunuzda (iç kanama) veya cildinizin altında ya da cildinizin yüzeyinden (dış kanama) ortaya çıkabilmektedir.

Belirti ve belirtiler aniden veya zamanla meydana gelebilmektedir. Hafif trombosit düşüklüğü genellikle hiçbir belirtiye neden olmamaktadır. Çoğu zaman, rutin bir kan testi sırasında ortaya çıkmaktadır. ²

Herhangi bir kanama belirtisi varsa mutlaka doktorunuza danışmalısınız. Şiddetli trombosit düşüklüğü durumunda ise vücudun neredeyse herhangi bir yerinde kanamalar meydana gelebilmektedir. Kanama tıbbi açıdan acil bir duruma neden olabilir ve hemen tedavi edilmelidir.

Dış kanama genellikle trombosit düşüklüğü başlangıcının ilk belirtisi olarak değerlendirilmektedir. Dış kanama, purpura veya peteşiye neden olabilmektedir. Purpura, cilt üzerinde meydana gelen mor, kahverengi ve kırmızı renkteki morluklardır. Bu morarma, kolaylıkla ve sıklıkla oluşabilmektedir. Peteşi ise cilt üzerinde ortaya çıkan küçük kırmızı veya mor renkteki döküntülerdir. ³

Purpura ve Peteşi

Dış kanamanın diğer belirtileri şunları içerebilmektedir:

• Küçük kesiklerde bile uzun süren kanamalar
• Ağız veya burunda kanama
• Özellikle dişler fırçalandığında ortaya çıkan kanamalar
• Anormal vajinal kanama (özellikle ağır menstrüel akış)
• Ameliyat veya dişçi ziyaretinden sonra çok fazla kanama problemi yaşanabilir. ⁴

Bağırsaklarda veya beyinde meydana gelen ağır kanamalar (iç kanama) ciddi ve ölümcül olabilir. Belirtileri ise şunları içermektedir:

Kan idrarda veya dışkıda ya da rektumda ortaya çıkabilmektedir. Dışkıdaki kan, kırmızı kanlı veya katrana benzer bir şekilde koyu renkli olabilmektedir. (demir takviyeleri de koyu renkli katran benzeri dışkıya neden olabilmektedir)

Baş ağrısı ve diğer nörolojik belirtiler ortaya çıkabilmektedir, ancak bu belirtiler çok nadir yaşanmaktadır. ⁵

Hamilelikte Trombosit Düşüklüğü Belirtileri

Dokununca bile oluşan çürükler, bazen dış etkenlerden yoksun olarak oluşmaktadır.

Burun ve dişeti kanamaları, ancak hamilelikte birçok kadında gingivitis (dişeti kanamaları) geliştirdiği için trombosit için spesifik bir belirti değildir.

Hemoroit ve fissür dâhil gastrointestinal kanamalar

Ekstremite ve gövdenin ön yüzeyinde düz kanamalar (ekimoz)

Vajinal kanama

Tedavi edilmemiş trombositopeni yani trombosit düşüklüğü, hamilelik ve doğum sürecinde ciddi komplikasyonlara neden olabilmektedir. En tehlikeli olan şiddetli kanamadır ve hastanın ölümüne neden olabilir. Ek olarak, otoimmün süreç sırasında, antikor plasentaya fetüsün kan dolaşımına nüfuz eder. Bu durumda yenidoğanda da trombositopeni gelişebilir. ⁶

Çocuklarda Trombosit Düşüklüğü Belirtileri

Çocuğunuzda trombosit düşüklüğü varsa, aşağıdaki belirtilerden bir veya daha fazlasını görebilirsiniz:

Cilt üzerinde purpura (çürükler) veya peteşi (cilt üzerinde küçük, kırmızı, noktasal döküntüler)

Burun veya diş etlerinde 5 ile 10 dakika süreyle basınç uygulandıktan sonra bile durmayan kanama

Siyah dışkılar ve kusma (bu, kan midede veya bağırsakta olabilir demektir)

Düşük trombosit sayısına sahip her çocuğun temas sporu (futbol, basketbol gibi) oynamaması ve dişetlerin kanamasını önlemek için dişleri fırçalarken yumuşak bir diş fırçası kullanması gerekir. ⁷

Trombosit Düşüklüğü Nedenleri

Herhangi bir nedenle kan trombosit sayısı normalin altına düştüğünde, bu duruma trombositopeni ismi verilmektedir. Normalde kan dolaşımında 150.000 ile 450.000 oranında trombosit bulunmaktadır. Her trombosit yaklaşık 10 gün yaşadığı için, vücudunuz kemik iliğinde yeni trombositleri üreterek trombosit ihtiyacını sürekli olarak yenilemektedir.

Trombosit düşüklüğü neden olur? Trombositopeni yani trombosit düşüklüğü kalıtım (genetik faktörler), bir takım ilaçların kullanımı veya bazı sağlık koşullarından kaynaklanabilmektedir. Sebep ne olursa olsun, dolaşımda bulunan trombositler, trombositlerin dalakta tutulması, trombosit üretiminde azalma veya trombosit yıkımında artma gibi işlemlerden biri veya birkaçı tarafından azaltılmaktadır. ⁸

Trombositlerin Dalakta Tutulması

Dalak, karnın sol tarafında bulunan kaburganın hemen altındadır ve yumruk boyutu kadar küçük bir organdır. Normalde, dalak enfeksiyonla mücadele etmek ve kanda bulunan istenmeyen maddeleri filtrelemek için çalışmaktadır. Genişlemiş olan bir dalak (bazı rahatsızlıklardan kaynaklanıyor olabilir) sayıda trombosit barındırabilmekte ve dolaşımdaki trombosit sayısını azaltabilmektedir.

Trombosit Üretiminde Meydana Gelen Azalma

Trombositler kemik iliğinde üretilmektedir. Üretim düştüğü zaman ise trombositopeni yani trombosit düşüklüğü oluşabilmektedir. Trombosit üretimini azaltabilen faktörler arasında şunlar bulunmaktadır:

• Lösemi ya da bazı kanser türleri
• Bazı anemi türleri
• Hepatit C veya HIV gibi viral enfeksiyonlar
• Kemoterapi ilaçları
• Ağır alkol tüketimi ⁹
• Kanser

Lösemi veya lenfoma gibi kanser türleri, kemik iliğine zarar verebilmektedir. Sonuç olarak da, kan kök hücreleri yok edilebilmektedir. Radyasyon ve kemoterapi gibi kanser tedavileri de kök hücreleri yok etmektedir.

Aplastik Anemi

Aplastik anemi, kemik iliğinin yeterince yeni kan hücresi yapmayı bıraktığı nadir, ciddi bir kan hastalığıdır. Bu durum kandaki trombosit sayısını azaltmaktadır.

Viral Enfeksiyonlar

Suçiçeği, kabakulak, kızamıkçık, Epstein-Barr virüsü veya parvovirüs bir süre trombosit sayısını azaltabilmektedir. AIDS hastaları sıklıkla trombositopeni geliştirmektedir.

Alkol Tüketimi

Alkol aynı zamanda trombosit üretimini yavaşlatmaktadır. Ağır alkol tüketenler, özellikle de demir, vitamin B12 veya folat bakımından düşük olan gıdaları tüketiyorsa trombosit düşüklüğü artmaktadır. ¹⁰

Trombosit Üretiminde Meydana Gelen Bozukluklar

Bazı koşullar vücudun trombositleri ürettiğinden daha hızlı bir şekilde kullanmasına veya yok etmesine neden olabilmektedir. Bu durum kan dolaşımında trombosit sıkıntısı yaratmaktadır. Trombositlere etki edebilen koşullara örnekler olarak aşağıdakileri vermek mümkündür:

Hamilelik

Hamilelik nedeniyle ortaya çıkan trombosit düşüklüğü genellikle hafiftir ve doğumdan hemen sonra düzelmektedir. ¹¹

İmmün Trombositopeni veya İdiyopatik Trombositopenik Purpura

Bu durum, lupus ve romatoid artrit gibi otoimmün hastalıklardan kaynaklanmaktadır. Vücudun bağışıklık sistemi yanlışlıkla trombositlere saldırmaktadır ve onları yok etmektedir. Bu durumun kesin nedeni bilinmiyorsa, bu durum idiyopatik trombositopenik purpura olarak adlandırılmaktadır. Bu tür daha sıkla çocukları etkilemektedir. ¹²

Kan İçindeki Bakteriler

Kan içinde gelişen ciddi bakteri enfeksiyonları (bakteriyemi) trombositlerin tahrip edilmesine neden olabilmektedir.

Trombotik Trombositopenik Purpura

Bu, çok sayıda trombositlerin kullanılması vücudun her yerinde aniden küçük pıhtıların oluşmasına neden olan nadir bulunan bir durumdur. ¹³

Hemolitik Üremik Sendrom

Oldukça nadir yaşanan bu rahatsızlık trombositlerde keskin bir düşüşe, kırmızı kan hücrelerinin tahrip edilmesine ve böbrek fonksiyonlarının bozulmasına neden olmaktadır. Bazen, çiğ veya az pişmiş etlerin yenmesi nedeniyle olduğu gibi, bir bakteriyel Escherichia coli (E. coli) enfeksiyonuyla birlikte de ortaya çıkabilmektedir.

İlaçlar

Bazı ilaçlar kandaki trombosit sayısını azaltabilmektedir. Bazen bir ilaç bağışıklık sistemine müdehale edebilmekte ve trombositlerin yok etmesine neden olabilmektedir. Örnekler olarak, heparin, kinin, sülfa içeren antibiyotikler ve antikonvülzanlar gibi ilaçlar verilebilir. ¹⁴

Ameliyat

Trombositler insan yapımı kalp kapakçıkları, kan damarı nakli veya kan nakli ya da bypass ameliyatı için kullanılan makineler ve tüplerden geçtiklerinde tahrip edilebilmektedir. ¹⁵

Trombosit Düşüklüğü Tedavisi

Trombosit düşüklüğü nasıl geçer? Trombosit düşüklüğü tedaviyi durumunuza ve şiddetine bağlı olarak değişmektedir. Trombosit düşüklüğü hafif ise, doktorunuz tedaviyi durdurmak ve sadece durumunuzu takip etmeyi isteyebilir.

Doktorunuz, durumunuzun kötüleşmesini önlemek için önlemler almayı önerebilir. Alınabilecek bazı önlemler şunlardır:

Temaslı sporlarından kaçınmak

Yüksek kanama veya morarma riski olan faaliyetlerden kaçınmak

Alkol tüketimini sınırlandırmak

Aspirin ve ibuprofen de dâhil olmak üzere trombositleri etkileyen ilaçların durdurulması veya değiştirilmesi ¹⁶

Trombosit düşüklüğü durumu daha ağır ise, tıbbi müdahale gerekebilir. Uygulanabilecek tıbbi tedavi seçenekleri şunlar olabilir:

Kan veya trombosit transfüzyonları

Düşük trombosit sayısına neden olan ilaçları değiştirme

Steroidler

Bağışık globulin

Trombosit antikorlarını bloke etmek için kortikosteroidler

Bağışıklık sistemini bastıran ilaçlar

Splenektomi veya dalağın cerrahi olarak çıkarılması ¹⁷

Trombosit düşüklüğü tedavisinin asıl amacı, kanamadan kaynaklanan ölüm ve diğer ciddi riskleri önlemektir. Kesikler veya kazalar olsa bile, kanamayı önlemek için tamamen normal trombosit sayısı gerekli değildir.

Trombosit düşüklüğü genellikle altta yatan neden tedavi edilince iyileşmektedir. Kalıtsal olarak trombosit düşüklüğüne sahip olan kişilerin genellikle tedaviye ihtiyacı yoktur.

Bir ilaca tepki olarak trombosit düşüklüğü ortaya çıkıyorsa, doktorunuz başka bir ilaç reçete edebilir. İlk ilacın kullanımı durdurulduktan sonra çoğu insan iyileşmektedir. Heparin kaynaklı trombositopeni için heparin almayı durdurmak yeterli değildir. Kan pıhtılaşmasını önlemek için genellikle başka ilaçlara ihtiyaç duyulmaktadır.

Bağışıklık sistemi trombosit düşüklüğüne neden oluyorsa, doktorunuz bağışıklık sistemini baskılamak için ilaç reçete edebilir. ¹⁸

Ciddi Trombositopeni veya Trombosit Düşüklüğü

Trombosit düşüklüğü şiddetli ise, doktorunuz ilaçlar, kan veya trombosit transfüzyonları veya splenektomi gibi tedavileri reçete edebilir.

Doktor trombosit düşüklüğü için kısaca steroid olarak da adlandırılan kortikosteroidleri reçete edebilir. Steroidler trombosit yıkımını yavaşlatabilen ilaçlardır. Bu ilaçlar damar yoluyla veya ağız yoluyla alınabilmektedir.

Trombosit düşüklüğünü tedavi etmek için kullanılan steroidler, bazı sporcular tarafından performansı artırmak için alınan yasadışı steroidlerden farklıdır.

Doktoru bağışıklık sistemini devre dışı bırakmak için immünoglobulinler veya rituximab gibi ilaçlar reçete edebilir. Bu ilaçlar damar yoluyla verilmektedir. Vücudun daha fazla trombosit yapmasına yardımcı olmak için eltrombopag veya romiplostim gibi başka ilaçlar da reçete edebilir. Birincisi ağızdan alınacak bir tablettir, ikincisi ise cilt altından enjeksiyon şeklinde verilmektedir. ¹⁹

Kan veya Trombosit Transfüzyonları

Kan veya trombosit transfüzyonu, aktif kanamalı veya aşırı kanama yaşayan kişiyi tedavi etmek için kullanılmaktadır. Bu işlem sırasında, kan damarlarına ulaşması için bir damara iğne yapılmaktadır. Bu şekilde, sağlıklı kan veya trombosit almak mümkün olabilmektedir. ²⁰

Trombosit Düşüklüğü Ameliyatı (Splenektomi)

Splenektomi, dalağı çıkarmak için uygulanan cerrahi bir yöntemdir. İlaçlarla tedavi faydalı olmadığında, bu ameliyat kullanılabilir. Uygulanılan bu ameliyat çoğunlukla immün trombositopeni olan yetişkinler için kullanılmaktadır. Bununla birlikte, ilaçlar genellikle tedavinin ilk seyrini oluşturmaktadır. ²¹

Trombosit Düşüklüğünü Önlemek

Birçok trombosit düşüklüğü vakasında bu durumu önlemek pek mümkün olamamaktadır.

Alkolle ilişkili trombosit düşüklüğü geliştirme riskini azaltmak için büyük miktarda alkol almayı önleyebilirsiniz.

Eğer ilaç kaynaklı bir trombositopeni atağı geçirmişseniz, aynı ilacı tekrar alırsanız sorun muhtemelen geri gelecektir. Bunu önlemek için, soruna neden olan spesifik ilacın adını kaydedin. Bu ilaca olan duyarlılığınız hakkında doktorunuzdan bilgi ve yardım alın.

Doktorunuz bu durumu geliştirme riski altında olduğunuzu saptarsa, aspirin kullanmamanızı söyleyebilir. Çünkü aspirin trombosit işlevini bozmaktadır. ²²

Trombosit Düşüklüğü İçin Hangi Doktora Gidilir?

Trombosit düşüklüğü için aile hekimine, iç hastalıkları uzmanına, alerji ve immün hastalıklar uzmanına ya da kan hastalıkları uzmanına başvurabilirsiniz. 

UYARI: Burada yer alan bilgiler sağlıklı bireyler içindir. Tek tip tüketim önerilmemektedir. İçerikte yer alan bilgiler özel durumlarda veya hastalıklarda farklılık gösterebilir. En doğru bilgi için hekiminize ve diyetisyeninize danışınız.