Bel Fıtığı Nedir? Tedavisi Nedir?

Bel Fıtığı Nedir?

Omurga diskleri, sırtın alt kısmında yer almaktadır ve omurgayı destekleyerek, üst gövdenin tüm yönlerde geniş bir hareket yelpazesine sahip olmasına izin vermede önemli bir rol oynamaktadır.

Disk içinde bulunan jöle benzeri yumuşak doku; disk dışına çıkmayacak şekilde konumlanmıştır, böylece günlük hızlı ve ağır hareketleri deyim yerindeyse emerek hafifletmektedir. Aksi bir durumda ise yani disk içindeki doku disk dışına çıktığında fıtık oluşmaktadır. Sinir üzerine aşırı baskı uygulandığında da hayatı olumsuz yönde etkileyen ağrılara neden olmaktadır. ¹ 

Bel fıtığı, belde konumlanmış olan omurgada meydana gelen fıtık problemi sonucunda gelişmektedir. Tıbbi ismi lomber disk hernisi olan bel fıtığı, bel omurga anatomisi nedeniyle şiddetli siyatik yani bacak ağrısına yol açabilmektedir. ² 

Bel Fıtığı Belirtileri

Bel fıtığı nasıl anlaşılır? Bel fıtığı başlangıcında ve sonrasında ortaya çıkan karakteristik belirtileri arasında donuk veya keskin ağrı, kas spazmı veya kramp, zayıflık, karıncalanma veya yayılan ağrı bulunmaktadır.

Bazı vakalarda, fıtıklaşmış olan bir disk herhangi bir belirtiye yol açmayabilmektedir. Bu durum asemptomatik herniye disk olarak adlandırılmaktadır. Intervertebral disk şişip fıtıklaşsa bile spinal sinir veya omurilik üzerinde baskı yapmazsa, ağrı gibi herhangi bir belirtiye neden olmamaktadır. ³ 

Bel fıtığı belirtileri genel olarak şunlardır:

• Bel ağrısı
• Belde kas gerginliği veya kramp
• Bacaklara doğru yayılan ağrı (buna ayrıca ağrı, lomber radikülopati veya siyatik denir)
• Bacaklar veya ayaklarda hissedilen karıncalanma
• Bacaklar ve ayaklarda hissedilen zayıflık
• Çok nadir olarak bağırsak veya mesane kontrolü kaybı ⁴

Bu belirtilerin ortaya çıktığı yerler fıtığın omurgada hangi sinir ya da sinirleri etkilendiğine bağlı olarak değişmektedir. Belirtilerin yeri doktor tarafından fıtığın teşhis edilmesini kolaylaştırabilmektedir. ⁵ 

Siyatik Ağrısı

Bel fıtığı diskin alt kısmındaysa, ağrı genellikle kalçaları, baldırları, uylukları ve muhtemelen ayakları etkilemektedir. Bu genellikle siyatik olarak adlandırılmaktadır, çünkü ağrı siyatik sinir yolunda ilerlemektedir. ⁶ 

Cauda Equina Sendromu

Her iki bacaktaki zayıflık ve mesane veya bağırsak kontrolünün kaybı, cauda equina sendromu olarak adlandırılan spesifik ve şiddetli sinir kökü baskısı tipinin belirtileridir. Bu nadir ama ciddi bir sorundur. Cauda equina sendromu belirtileri yaşanması durumunda hemen tıbbi yardım alınmalıdır. ⁷ 

Acil Tıbbi Yardım Alınması Gereken Belirtiler

Bazı durumlarda, fıtıklaşmış olan bir disk, hemen değerlendirilmesi gereken ciddi bir durum olabilmektedir. Aşağıdakiler de dâhil olmak üzere, fıtık nedeniyle gelişen rahatsız edici belirtilere sahipseniz, mutlaka acil yardım istemelisiniz:

• Vücudun bir tarafında anormal duyumlar, karıncalanma veya zayıflık
• Denge ve koordinasyonun bozulması
• Geceleri artan ağrı
• Mesane veya bağırsak kontrolü kaybı
• Uzuv veya ekstremitede duyu kaybı
• Kollarda veya bacaklarda kas güçsüzlüğü
• Şiddetli bel ve boyun ağrısı ⁸

Bel Fıtığı Nedenleri

Bel fıtığı neden olur? Omurgada bulunan diskler hasar gördüğü takdirde, sinirlerin üzerine aşırı baskı uygulanmakta ve pek çok can sıkıcı belirti ile birlikte bel fıtığı ortaya çıkmaktadır. Pek çok nedene bağlı olarak gelişen bel fıtığı durumunda, diskler dışarı doğru itilmekte, şişmekte ve deforme olmaktadır. Bu sürece yol açabilecek bazı nedenler bulunmaktadır ve daha ayrıntılı olarak şöyle sıralanmaktadır: ⁹ 

Diskin Aşınması ve Yırtılması

Fıtıklaşmış olan belirli bir disk nedeniyle oluşan ağrı genellikle omurganın aşınması ve yırtılması sonucunda gelişmektedir. Bu duruma dejenerasyon adı verilmektedir.

Omurgalar arasında bulunan diskler yürüme, eğilme ve bükülme gibi hareketler sırasında omurga üzerinde oluşan şoku hafifletmeye yardımcı olmaktadır. Diskler çok fazla ya da zorlayıcı bir şekilde çalışmak zorunda kaldıklarında zaman içinde yıpranabilmektedir.

Diskin dışı halka biçimde sert bir tabakadan oluşurken, içi jöleye benzer bir doku ile doludur. Diskin içinde bulunan bu doku zaman içinde dışarı doğru sızarak ya da şişerek diskin fıtıklaşmasına yol açmaktadır. ¹⁰ 

Diskin Yaralanması

Bel fıtığı, herhangi bir yaralanma sonucunda da gelişebilmektedir. Bu duruma bir örnek araba kazaları verilebilmektedir. Ani bir hareket ve omurgayı etkileyen ani bir sarsıntı, disk üzerinde aşırı baskının oluşmasına neden olarak fıtığın gelişmesine yol açabilmektedir.

Bununla birlikte, herhangi bir nesneyi yanlış bir şekilde kaldırmak da diskin aşırı derecede bükülmesine neden olabileceği için bel fıtığının ortaya çıkmasına sebebiyet verebilmektedir. ¹¹ 

Dejenerasyon ve Yaralanmanın Bir Kombinasyonu

Herhangi travmatik bir olay intervertebral bir diskin yıpranmasına, yırtılmasına ve zayıflamasına neden olabilmektedir. Bununla birlikte, zayıflamış olduğu fark edilen disk, travmatik olay sonucunda fıtıklaşabilmektedir. Aslında, hapşırma nedeniyle fıtık olunması tamamen hayal ürünü bir durum değildir. Hapşırma gibi dikkate alınmayan ancak ani ve kuvvetli olan bir hareket, zayıflamış olan diskin fıtık olmasına neden olabilmektedir. ¹² 

Disk Hasarının Aşamaları

Bel fıtığına sebebiyet verecek olan diskin fıtıklaşması için 4 aşama bulunmaktadır:

Disk dejenerasyonu: Diskin dejenerasyonu ilk aşamada, disk yaşla ilişkili olarak meydana gelen kimyasal değişiklikler nedeniyle zayıflamaktadır. Bu durumda, diskte herhangi bir şişkinlik gelişmemektedir, sadece disk kurumakta ve hareketlerin oluşturduğu şoku daha az tolere edebilmektedir.

Prolapsus (sarkma): Prolapsus sırasında, diskin formu veya pozisyonu değişmektedir. Omurilik veya omurilik sinirlerinin (çıkıntıya bağlı olarak) omurgada başlayabilecek küçük bir çıkıntı oluşmaya başlamaktadır. ¹³ 

Ekstrüzyon: Ekstrüzyon durumunda ise, diskin içinde bulunan jel benzeri doku, diskin dış tabakasını kırmakta ancak yine de disk içinde kalmaktadır.

Sekestrasyon: Fıtıklaşan diskin bu son aşamasında, disk içindeki doku diskten ayrılmakta ve hatta spinal kanaldaki diskin dışına taşmaktadır. ¹⁴ 

Bel Fıtığı Risk Faktörleri

Bir dizi risk faktörü bel fıtığının gelişimine katkıda bulunabilmektedir. Diğer yandan, elbette risk faktörüne sahip olan herkesin bel fıtığı olacağı sonucuna varılmamaktadır. Bel fıtığı riskini artıran faktörler ise şunlardır:

Ağırlık: Aşırı kilolu olmak, bel bölgesine aşırı baskı uygulanmasına neden olmaktadır.

Genetik: Genetik faktörler nedeniyle kişi diğerlerine oranla bel fıtığı geliştirmeye daha yatkın olabilmektedir.

Meslek: Bazı meslekler fiziksel açıdan daha zorlayıcı olabilmektedir. Devamı olarak itme, çekme, bükme ve taşıma gibi zorlayıcı hareketler içinde bulunulan meslekler bel fıtığı riskini artırabilmektedir.

Güvenli olmayan kaldırma tekniği: Ağırlık kaldırılırken güç bele değil bacaklara doğru yönlendirilmelidir. Bunun aksi bir durumda bel fıtığı meydana gelebilmektedir.

Sık araç kullanma: Uzun süre oturmak, otomobilin titreşimleri ve hareketlerine maruz kalmak disklere ve omurga yapısına zarar verebilmektedir.

Hareketsiz bir yaşam tarzı: Egzersiz eksikliği nedeniyle bel fıtığı gelişebilmektedir.

Sigara içmek: Sigara nedeniyle, disklere giden oksijen kaynağını azaltabilmektedir. Bu durumda da disk dokusu tahrip olabilmektedir. ¹⁵

Bel Fıtığı Tedavisi

Bel fıtığı nasıl geçer? Bel fıtığı için başlangıç olarak kısa bir süre dinlenme, aktivitelerin sınırlandırılması, ağrı kesici ilaçlardan yardım alma ve kademeli olarak fiziksel aktivitenin artırılması tavsiye edilmektedir. Daha hafif vakalarda, genellikle fıtık olan disk kendi kendine iyileşebilmektedir. Çoğu zaman da cerrahi yöntemlere başvurmak zorunda kalınmamaktadır. ¹⁶ 

Bel fıtığı tedavisi daha ayrıntılı olarak şöyle açıklanabilmektedir:

Bel Fıtığı Evde Tedavi Yöntemleri

Bel fıtığını iyileştirmeye ya da belirtilerini hafifletmeye yardımcı olabilecek evde tedavi yöntemleri şunlar olabilmektedir:

Dinlenmek: Dinlenirken kendiniz için en rahat olan pozisyonu seçin. Uzanırken başınızın ya da dizlerinizin altına küçük veya orta boy bir yastık koyabilirsiniz. Çok uzun süre boyunca hareketsiz bir şekilde aynı pozisyonda kalmamaya özen göstermelisiniz.

Yürüyüş yapmak: Her 2 ila 3 saatte bir 10-20 dakika boyunca yürüyüş yapabilirsiniz. Yürüyüş yaparken bacak ağrısı yaşamanıza neden olacak mesafelerden kaçınmaya özen göstermelisiniz. ¹⁷ 

Ağrı kesici ilaçlar almak: Bazen bel ve bacak ağrıları oldukça rahatsız edici olabilmektedir. Bu ağrılarla baş edebilmek için ağrı kesici ilaçlardan yardım alabilirsiniz.

Sıcak veya soğuk kompres uygulamak: Sıcak ya da soğuk kompresleri deneyebilirsiniz. Bu iki yönteminde bel fıtığı tedavisine olan yardımı tıbben kanıtlanmış olmasa da, hastalar tarafından belirtilerin hafifletilmesine yardımcı olduğu belirtilmektedir. Şu şekilde uygulanabilmektedir:

• Her 2 ila 3 saatte bir 15 ila 20 dakika boyunca düşük veya orta bir ayarda bir ısıtma yastığı kullanın.
• Isıtma pedi kullanabilir ya da yerine geçmesi için sıcak bir duş alın.
• Tek kullanımlık ısı sargısı 8 saate kadar dayanabilmektedir.
• Her 2 ila 3 saatte bir 10 ila 15 dakika süreyle buz paketi uygulayın. Buzu kesinlikle doğrudan cilde temas ettirmeyin. Mutlaka öncesinde bir ince bir havluya sarın. ¹⁸ 

Kısa bir süre dinlendikten sonra eski fiziksel aktivite düzeyine geri dönmek için bir doktordan veya fizyoterapistten yardım alınması tavsiye edilmektedir. Böylece uygun egzersizler belirlenebilmektedir. Stabilizasyon egzersizleri, sırtın korumasını sağlamak için gövde kaslarını güçlendirmeye yardımcı olabilmektedir. ¹⁹ 

Bel Fıtığı İlaç Tedavisi

Fıtıklaşmış olan disk nedeniyle oluşan ağrı ve iltihabı hafifletmek, aynı zamanda tedavi hızlandırmak için reçete edilebilecek bazı ilaçlar şunlardır:

• Asetaminofen, ibuprofen ve naproksen gibi steroidal olmayan antiinflamatuar ilaçlar
• Kas gevşeticiler
• Kortikosteroidler
• Opioidler
• Antidepresanlar ²⁰

Bel Fıtığı Ameliyatı

Bel fıtığı söz konusu olduğunda, son seçenek olarak cerrahi yöntemler düşünülmektedir. Bel fıtığı için ameliyat şu şartlar altında bir seçenek olabilmektedir:

• En az 4 haftalık cerrahi olmayan tedavi ile iyileşmeyen bacak ağrısı varsa ve belirtiler normal aktivitelere ve işe müdahale edebilecek kadar kötü bir hale gelmişse
• Zayıflık, hareket kaybı veya anormal hassasiyetiniz varsa
• Testler, fıtıklaşmış olan diskin cerrahi olarak tedavi edilebileceğine karar vermişse 

Bel fıtığı ameliyatı geçiren hastalarda hızla iyileşme sağlanabilmektedir. Bununla birlikte uzun vadede, ameliyatla tedavi edilen hastalarla ameliyatsız tedavi olan hastalar benzer aktivite kapasitesine sahip olabilmektedir. Hatta bazı hastalarda fıtık ameliyatından sonra ek diskler için yeni cerrahilerin yapılması gerekli bile görülebilmektedir.

Bel fıtığı için uygun olabilecek cerrahi seçenekler şunlardır:

• Diskektomi
• Perkütan diskektomi
• Laminotomi ve laminektomi

Bazı cerrahlar tarafından fıtıklaşmış olan diski yok etmek için küçük kesikler veya enjeksiyonları içeren bazı teknolojiler kullanılmaktadır. Örnekler arasında endoskopik diskektomi ve elektrotermal tedavi bulunmaktadır. Bu teknikler deneyseldir ve etkinliği henüz kanıtlanmamıştır.

Lazer diskektomi, fıtıklaşmış bir diski çözmek için lazer tedavisinin kullanılmasıdır. Bu teknoloji bazı cerrahlar tarafından birkaç yıldır kullanılmasına rağmen, etkinliği ve güvenliği ile ilgili çalışmaların eksikliği nedeniyle deneysel olarak kabul edilmektedir. ²¹ 

Diğer Tedavi Yöntemleri

Tıbbi ve cerrahi yöntemler dışında faydalı olabilecek diğer tedavi yöntemleri arasında şunlar yer almaktadır:

• Kronik ağrı yönetimi programları
• Fizik tedavi
• Rehabilitasyon programları
• Tamamlayıcı tıp

Fıtıklaşmış bir diskin tedavi edilmesi için tamamlayıcı ilacı kullanmadan önce mutlaka doktorunuzdan onay almalısınız.

Bazı hastalar tıbbi tedaviyle birlikte destekleyici olarak aşağıdaki gibi tamamlayıcı tıp seçeneklerinden yardım alabilmektedir:

• Akupunktur
• Omurganın manipülasyonu
• Masaj 

Bel Fıtığı İçin Hangi Doktora Gidilir?

Bel fıtığı tanısı ve tedavisi için nöroloji, genel cerrahi, fizik tedavi ve ortopedi bölümlerine başvurulabilmektedir.  

 UYARI: Burada yazılanlar sadece bilgi amaçlıdır. Tıbbi tavsiye, tanı ve tedavi sağlamaz. En doğru tedavi ve bilgi için doktorunuza danışınız.