Bipolar Bozukluk Nedir? Nasıl Tedavi Edilir?
Yazan, Kemal Berk Benlioğlu
27.04.2020 01:18 (Güncellendi 28.04.2020 22:27)
Bipolar Bozukluk Nedir? Nasıl Tedavi Edilir?
Bipolar Bozukluk (Manik Depresif Bozukluğu) Nedir?
Bipolar bozukluk "manik depresyon veya manik depresif bozukluk olarak da bilinmektedir" ruh hali, enerji, düşünce ve davranışta ciddi değişimlere neden olan zihinsel bir hastalıktır. Bu bozukluğu yaşayan kişi, aşırı uçtaki manik yükselmelerden depresyonun en dibine kadar inen karmaşık ruh hallerine maruz kalmaktadır. Sadece kısa süreli iyi veya kötü ruh halinden daha fazlasıyla bipolar bozukluk döngüleri günler, haftalar veya aylarca sürebilmektedir. Normal ruh hallerinin aksine bipolar bozukluğun ruh hali değişiklikleri o kadar yoğundur ki bu durum kişinin işlev yeteneğine müdahale edebilmektedir1.
Manik atak sırasında dürtüsel olarak kişi; işinden ayrılabilir, kredi kartlarında büyük miktarlarda harcamalar yapabilir veya iki saat uyusa bile dinlenmiş gibi hissedebilir. Depresif bir dönem boyunca ise yataktan kalkamayacak kadar çok yorgun hisseder, işsiz olduğu ve borçlandığı için kendini nefret dolu düşüncelerle ve umutsuzluklarla doldurur2.
Bipolar Bozukluk (Manik Depresif Bozukluğu) Belirtileri
Bipolar bozukluk nasıl anlaşılır? Bipolar bozukluğun çeşitli türleri ve ona bağlı olarak da değişen belirtileri bulunmaktadır. Manik veya hipomani (manik kadar şiddetli olmayan) ve depresyon belirtilerini içerebilmektedir. Belirtiler ruh hali ve davranışlarda beklenmedik değişikliklere neden olabilmekte, bu da yaşamda ciddi sıkıntı ve zorluklarla sonuçlanabilmektedir3.
Bipolar Bozukluk Türleri
Bipolar I bozukluk: Hipomanik veya majör depresif olaylar öncesi veya sonrasında en az bir manik dönem yaşanmaktadır. Bazı durumlarda, manik gerçeklikten bir kesinti nedeniyle tetikleyebilmektedir (psikoz, bazı ruhsal belirtilerin bir arada görülmesi).
Bipolar II bozukluk: En az bir majör depresif evre ve en az bir hipomanik evre bulunmaktadır ancak manik evre hiç yaşanmamaktadır.
Siklotik bozukluk: Hafif derecede mani ve orta derecede depresyon dönemlerinin bulunduğu hafif şiddette bipolar bozukluktur. Belirtiler en az 2 yıl boyunca sürmektedir.
Diğer tipler: Bunlara bazı ilaçlar ve alkol kullanımı ya da Cushing hastalığı, multipl skleroz veya felç gibi tıbbi bir durum nedeniyle ortaya çıkan bipolar ve ilgili bozukluklar dahildir4.
Bipolar II bozukluk, bipolar I bozukluğun hafif bir formu değildir, ayrı tanı gerektiren bir durumdur. Bipolar I bozukluğunun manik atakları şiddetli ve tehlikeli olabilirken bipolar II bozukluğu olan bireyler, önemli bir bozulmaya neden olabilecek daha uzun süren bir depresyon yaşayabilmektedir.
Bipolar bozukluk başlangıcı herhangi bir yaşta görülebilmesine rağmen, genel olarak gençlerde veya 20’li yılların başlarında teşhis edilmektedir. Belirtiler kişiden kişiye göre ve zaman içinde değişebilmektedir5.
Mani ve Hipomani Belirtileri
Mani ve hipomani iki ayrı atak çeşididir, ancak ikisinde de aynı belirtiler yaşanmaktadır. Mani; hipomaniden daha ağırdır ve işyerinde, okulda ve sosyal aktivitelerde ve ayrıca ilişki güçlüklerinde daha belirgin problemlere neden olur. Mani ayrıca gerçeklikten bir kesintiyle tetikleyebilir (psikoz) ve hastaneye kaldırılmayı gerektirir.
Hem manik hem de hipomanik bir dönem aşağıda sıralanmış olan belirtilerden üç veya daha fazlasını içerebilmektedir:
• Anormal derecede iyimser, heyecanlı ve sabırsız olma
• Artan aktivite, enerji veya ajitasyon
• Abartılı refah ve kendine güven duygusu (öfori)
• Uyku ihtiyacının azalması
• Alışılmadık konuşma tarzı
• Yarış düşünceleri
• Dikkat dağınıklığı
• Karar verme güçlüğü (boşa para harcama, cinsel risk alma veya aptalca yatırım yapma gibi)6
Majör Depresif Dönem Belirtileri
Büyük bir depresif atak, iş, okul, sosyal aktiviteler veya ilişkiler gibi gündelik faaliyetlerde gözle görülür zorluklara neden olacak kadar şiddetli belirtileri içerebilmektedir:
• Hüzünlü, boş, umutsuz veya ağlamaklı olma hissi gibi depresyondaki ruh halleri (çocukluk ve gençlerde depresif ruh huzursuzluğu da görülebilir)
• Gösterilen ilgi kaybı veya hiçbir şeyden zevk alamama (hemen hemen tüm faaliyetler)
• Diyet yapmazken önemli kilo kaybı, kilo alımı, iştah azalması veya artması (çocuklarda, beklendiği gibi kilo alınamaması depresyon belirtisi olabilir)
• Uykusuzluk ya da çok fazla uyku
• Huzursuzluk veya ağır hareket etme
• Yorgunluk veya enerji kaybı
• Değersizlik ya da aşırı veya uygunsuz suçluluk duyguları
• Düşünme veya konsantre olmada azalma ya da kararsızlık
• İntiharı düşünmek, planlamak veya denemek7
Bipolar Bozukluğun Diğer Özellikleri
Bipolar I bozukluk ve bipolar II bozukluk belirtileri anksiyete, stres, melankoli, psikoz veya diğerleri gibi başka özellikleri de içerebilmektedir. Belirtilerin zamanlaması, karışık veya hızlı olabilmektedir. Buna ek olarak, bipolar bozukluk belirtileri hamilelik dönemine ya da mevsimlere göre değişkenlik gösterebilmektedir8.
Çocuklarda ve Gençlerde Bipolar Bozukluk Belirtileri
Çocuklarda ve gençlerde bipolar bozukluk belirtilerini tespit etmek zor olabilmektedir. Normal iniş çıkışların, stresin ya da bir travmanın sonuçlarının bipolar bozukluğun dışında bir zihinsel sağlık sorununun belirtileri olup olmadığını anlamak çoğu zaman zordur.
Çocuklar ve gençler belirgin majör depresif, manik veya hipomanik ataklar gösterebilmektedir ancak bunlar yetişkinlerden farklı olabilmektedir. Olaylar sırasında ruh halleri hızla değişebilir. Bazı çocuklar, dönemler arasında duygudurum belirtileri olmadan dönemlere sahip olabilmektedir.
Çocuklarda ve gençlerde bipolar bozukluğun en belirgin belirtileri, her zamanki ruh hali değişimlerinden farklı olarak şiddetli ruh hali dalgalanmalarını içerebilmektedir9.
Bipolar Bozukluk (Manik Depresif Bozukluk) Nedenleri
Bipolar bozukluk neden olur? Bipolar bozukluğun nedeni tam olarak bilinmemektedir. Genetik faktörler, nörokimyasal ve çevresel faktörler muhtemelen bipolar bozukluğun başlangıcında ve ilerlemesinde rol oynamaktır.
Yapılan son çalışmalara göre, bipolar bozukluk, beyindeki belirli bir bölgede ortaya çıkan ve beyin kimyasallarının arızalanmasından kaynaklanan ağırlıklı olarak nörobiyolojik bir bozukluktur. “Serotonin, dopamin ve noradrenalin” olmak üzere üç spesifik beyin kimyasal maddesi söz konusudur. Nörobiyolojik bir bozukluk olarak pasif kalabilmekte, kendiliğinden aktifleştirilmekte ya da yaşamdaki stres faktörleri tarafından tetiklenebilmektedir10.
Bipolar bozukluğun gelişiminde rol oynadığı düşünülen nedenler şöyle açıklanabilmektedir:
Genetik Faktörler
Bipolar bozukluğun aileden kalıtsal olarak geçtiği yani genetik faktörlerin bu durumda rol oynadığı düşünülmektedir. Bipolar bozukluğu olanların yaklaşık yarısı depresyon gibi bir duygu durum bozukluğu olan bir aile üyesine sahiptir.
Ebeveynlerden birinde bipolar bozukluğu varsa, bu durumun çocukta gelişme riski yüzde 10 ile 15 daha fazla olabilmektedir. Bir çocuğun riski, her iki ebeveynin de bipolar bozukluğa sahip olması durumunda yüzde 30 ile 40 arasında artmaktadır11.
Tek yumurta ikizleri üzerinde yapılan araştırmalara göre, eğer ikizlerden birine bipolar bozukluk tanısı kondu ise ikizlerden diğerinde de bipolar bozukluğun gelişme riski yüzde 40 ile 70 arasındaki bir oran kadar yüksek olabilmektedir.
Tüm bunlar bipolar bozukluğun nedenine bir açıklama getirmek için yardımcı olsa da bipolar bozukluğun genetik kökenler nedeniyle ortaya çıktığı kesin değildir. Bu durumda rol oynayan genetik faktörleri daha iyi anlamak için daha fazla araştırmaya ihtiyaç duyulmaktadır12.
Nörokimyasal Faktörler
Bipolar bozukluk öncelikle beynin belirli bir alanında oluşan bir biyolojik bozukluktur. Beyindeki belirli nörotransmitterlerin veya kimyasal habercilerin işlev bozukluğuna bağlı olarak oluşmaktadır.
Bu kimyasal maddeler norepinefrin, serotonin ve muhtemelen birçok nörotransmitteri içerebilmektedir. Biyolojik bir bozukluk olarak pasif bir halde kalabilmekte, kendiliğinden harekete geçirilebilmekte ya da psikolojik stres ve sosyal koşullar gibi dış faktörler tarafından tetiklenebilmektedir13.
Çevresel Faktörler
Bir yaşam olayı, bipolar bozukluk için genetik bir eğilimi olan bir insanda bir duygu durum atağını tetikleyebilmektedir.
Açık genetik faktörler olmadan bile değişen sağlık alışkanlıkları, alkol veya uyuşturucu kullanımı veya hormonal sorunlar bipolar bozukluğu tetikleyebilmektedir.
Maddenin kötüye kullanımı, bipolar bozukluğun bir nedeni olarak düşünülmese de iyileşmeyi engelleyerek hastalığı kötüleştirebilmektedir. Alkol, uyuşturucu veya sakinleştiricilerin kullanımı daha ciddi bir depresif evre oluşturabilmektedir.
Hastalık riski taşıyanlar arasında bipolar bozukluk giderek daha erken yaşlarda ortaya çıkmaktadır. Bipolar bozukluk başlangıcı yaşındaki bu değişiklik, henüz anlaşılmayan sosyal ve çevresel faktörlerin bir sonucu olabilmektedir14.
İlaçların Rolü
Antidepresanlar gibi ilaçlar, bipolar bozukluklara duyarlı kişilerde bu durumu tetikleyebilmektedir. Manik terimi kişinin aşırı hareketli, enerjik, konuşkan, umursamaz, güçlü olduğu coşkulu bir dönemi tanımlamaktadır. Bu nedenle, manik ataklar geçiren insanlarda depresif durumlar dikkatle tedavi edilmelidir.
Manik atakları tetikleyebilecek başka ilaçlar da bulunabilmektedir. Bu ilaçlar arasında iştah bastırıcılar, enerji artırıcılar, uyku ihtiyacını azaltan ilaçlar, konuşkanlığı artıran ilaçlar gibi seçenekler bulunmaktadır. Genellikle, kişi bu ilaçları almayı bıraktığında normal ruh haline dönebilmektedir15.
Manik benzeri ataklara neden olabilecek maddeler şunları içermektedir:
• Ecstasy, amfetaminler ve kokain gibi yasa dışı uyuşturucular
• İştah bastırıcılar
• Tiroid problemleri için kullanılan ilaçlar ve prednizon gibi kortikosteroidler gibi psikiyatrik olmayan ilaçlar
• Aşırı kafein (orta miktarda kafein sağlıklı olanıdır)
Kişi bipolar bozukluğa eğilimli olduğu zaman stresli bir hayat, uyarıcıların, alkolün sık kullanımı ve uyku eksikliği gibi durumlar, bipolar bozukluğun başlamasına neden olabilir. Bazı ilaçlar depresif veya manik dönemi başlatabilmektedir. Aile bireylerinde bipolar bozukluğu geçmişi varsa, herhangi bir manik atak tedavisi durumunda, doktorunuza mutlaka bunu bildirmelisiniz16.
Bipolar Bozukluk (Manik Depresif Bozukluğu) Tedavisi
Bipolar bozukluk nasıl geçer? Bipolar bozukluğun tedavisi, belirtilerini kontrol altına alma üzerine çalışmaktadır. Bozukluğu geliştirdikten sonra ne kadar çabuk tedaviye başlanırsa belirtilerin kontrol altına alınma şansı o kadar yükselmektedir. Bununla birlikte, duruma yönelik tedavi seçeneklerini keşfetmek için de asla geç değildir. Bipolar bozukluk kronik bir durumdur, yani bir ömür boyu sürmektedir. Bu nedenle, depresyon veya mani atakları yatışsa bile bozukluk tedavi edilmezse geri döneceklerdir17.
Çoğu bipolar bozukluk belirtilerini tedavi etmenin yolu ilaç, psikoterapi ve psiko-eğitimin bir kombinasyonunu içermektedir. Bazen madde kullanımı tedavisi, yoğun ayakta tedavi programları ve hastaneye kaldırma da gerekli olabilmektedir. Bu tedavi seçeneklerini daha ayrıntılı olarak şöyle açıklamak mümkündür18:
İlaç Tedavisi
İlaç tedavisi, bipolar bozukluğun tedavisinin ve ruh hallerinin dengelenmesinin önemli bir parçasıdır. Bipolar bozukluk için doktor tarafından reçete edilebilecek bazı ortak ilaç kategorileri şunlardır:
Duygudurum düzenleyiciler: Manik veya hipomanik atakları tedavi etmek için reçete edilmektedir.
Antidepresanlar: Depresif dönemleri tedavi etmek için reçete edilmektedir.
Antipsikotikler: Bazen diğer ilaçlara ilaveten duygu durum evre belirtilerini tedavi etmek için reçete edilmektedir19.
Tek başına ilaç genellikle bipolar bozukluk belirtilerini kontrol etmek için yeterli değildir. Bipolar bozukluk için en etkili tedavi stratejisi, ilaç, terapi, yaşam tarzı değişiklikleri ve sosyal desteğin bir kombinasyonunu olmalıdır20.
Psikoterapi
Psikoterapi konuşma terapisi veya danışmanlık olarak da bilinmektedir. Psikoterapi, bir bireyin bozuklukla baş etme ve belirtileri yönetme konusunda etkili stratejiler öğrenmesi ve bunları uygulamak için zaman ayırmasını sağlayabilmektedir.
Bilişsel davranışçı terapi, kişinin negatif düşünce kalıplarını ve takip eden davranışları sorgulamasına yardımcı olmaktadır.
Aile terapisi, aile üyelerinin sakin ve etkili bir şekilde iletişim kurmalarını ve yaşanılan ilişki stresini azaltmayı sağlayabilmektedir. Psikoterapi problem çözme, kişisel bakım alışkanlıkları geliştirme ve esneklik oluşturma için değerli psiko-eğitimi sunmaktadır21.
Ayakta Tedavi
Ayakta tedavide hasta tıbbi tedaviyi, bir sıhhi veya dış tedavi merkezine gerektikçe gelmek suretiyle görmektedir. Ayakta tedavi programları bireysel ve grup terapileri, vaka yönetimi, tıbbi destek ve akıl hastalığı olan insanlar için akran desteği sağlamaktadır. Ayrıca, ilaç yönetimi, belirti yönetimi, madde bağımlılığından kurtulma ve günlük yaşam becerileri gibi konularda önemli psiko-eğitim sunabilmektedir. Birçok günlük program ayrıca, ek ihtiyaçları olan insanlar için mesleki konut desteği de vermektedir22.
Hastanede Tedavi
Ruh haliniz özellikle çok karmaşık olduğunda, intihar düşünceleri veya davranışları yaşandığında, bir hastanede veya uzun süreli bakım tesislerinde yatarak tedavi görmeniz gerekebilir. Yatarak uygulanan tedavinin amacı, ruh halinizi stabilize etmek ve sizi, gelecekteki hastane ziyaretlerinin sıklığını veya süresini azaltabilecek gerekli ayakta tedavi desteğine bağlamaktır23.
Tavsiyeler
Eğitim almak: Bipolar bozukluk hakkında mümkün olduğunca bilgi edinin. Ne kadar çok şey bilirseniz kendinize o kadar çok yardımcı olabilirsiniz.
Harekete geçin: Egzersiz, ruh hali üzerinde faydalı bir etkiye sahiptir ve karşılaştığınız bipolar atak sayısını azaltabilir. Koşu, yürüyüş, yüzme, dans etme, tırmanma veya kol ve bacak hareketlerini harekete geçiren aerobik egzersiz özellikle beyninize ve sinir sisteminize yararlı olabilir.
Stresi kontrol altında tutun: Stresli durumlardan kaçının, sağlıklı bir iş-yaşam dengesi oluşturun ve meditasyon, yoga veya doğru nefes alma gibi rahatlama tekniklerini deneyin24.
Destek isteyin: Yardım ve teşvik için açabileceğiniz kişilere sahip olmak önemlidir. Bir destek grubuna katılmayı veya güvenilir bir arkadaşınızla konuşmayı deneyin.
Arkadaşlarınız ve ailenizle iletişim içinde olun: Yaşadığınız durumlar hakkında birileriyle iletişim kurmanız, yalnız olmadığınızı ve gerektiğinde onlardan da yardım alabileceğini bilmek faydalı olabilir.
Sağlıklı seçimler yapın: Sağlıklı uyku ve yemek alışkanlıkları ruh halinizi dengelemeye yardımcı olabilir. Düzenli bir uyku rutinine sahip olmanız özellikle önemlidir.
Ruh halinizi izleyin: Belirtilerinizi takip edin ve ruh halinizin kontrol dışı kaldığını gösteren işaretlere dikkat edin, böylece sorunu başlamadan durdurabilirsiniz25.
Bipolar Bozukluk İçin Hangi Doktora Gidilir?
Bipolar bozukluk tanısı ve tedavisi için bir psikiyatra başvurmanız gerekir. Psikiyatr zihinsel sağlık alanında uzmanlaşmış bir tıp doktorudur.
1- Konuk, N., Kiran, S., Tamam, L., Karaahmet, E., Aydın, H., Atik, L. (2007). Duygudurum Bozuklukları Ölçeği’nin Türkçe Uyarlamasının Bipolar Bozukluk Taramasında Geçerliği [Validation of the Turkish version of the Mood Disorder Questionnaire for screening bipolar disorders] Turkish Journal of Psychiatry, 18(2):147-154 https://www.researchgate.net/publication/6269981
2- Proudfoot, J., Doran, J., Manicavasagar, V., & Parker, G. (2011). The precipitants of manic/hypomanic episodes in the context of bipolar disorder: A review. Journal Of Affective Disorders, 133(3), 381-387. doi: 10.1016/j.jad.2010.10.051 https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0165032710006804
3- Proudfoot, J., Doran, J., Manicavasagar, V., & Parker, G. (2011). The precipitants of manic/hypomanic episodes in the context of bipolar disorder: A review. Journal Of Affective Disorders, 133(3), 381-387. doi: 10.1016/j.jad.2010.10.051 https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0165032710006804
4- Kathol, R. G., Delahunt, J. W., & Hannah, L. (1985). Transition from bipolar affective disorder to intermittent Cushing's syndrome: Case report. The Journal of Clinical Psychiatry, 46(5), 194–196 https://psycnet.apa.org/record/1986-11948-001
5- Smith, D., Harrison, N., Muir, W., & Blackwood, D. (2005). The high prevalence of bipolar spectrum disorders in young adults with recurrent depression: toward an innovative diagnostic framework. Journal Of Affective Disorders, 84(2-3), 167-178. doi: 10.1016/j.jad.2004.02.005 https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0165032704000837
6- Adida, M., Jollant, F., Clark, L., Besnier, N., Guillaume, S., & Kaladjian, A. et al. (2011). Trait-Related Decision-Making Impairment in the Three Phases of Bipolar Disorder. Biological Psychiatry, 70(4), 357-365. doi: 10.1016/j.biopsych.2011.01.018 https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0006322311000758
7- Reilly-Harrington, N., Shelton, R., Kamali, M., Rabideau, D., Shesler, L., & Trivedi, M. et al. (2016). A tool to predict suicidal ideation and behavior in bipolar disorder: The Concise Health Risk Tracking Self-Report. Journal Of Affective Disorders, 192, 212-218. doi: 10.1016/j.jad.2015.12.036 https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0165032715310612?via%3Dihub
8- Masters, G., Brenckle, L., Sankaran, P., Person, S., Allison, J., & Moore Simas, T. et al. (2019). Positive screening rates for bipolar disorder in pregnant and postpartum women and associated risk factors. General Hospital Psychiatry, 61, 53-59. doi: 10.1016/j.genhosppsych.2019.09.002 https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0163834319301276
9- Le, J., Feygin, Y., Creel, L., Lohr, W., Jones, V., & Williams, P. et al. (2020). Trends in diagnosis of bipolar and disruptive mood dysregulation disorders in children and youth. Journal Of Affective Disorders, 264, 242-248. doi: 10.1016/j.jad.2019.12.018 https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0165032719327028
10- Yatham, LN., Goldstein, JM., Vieta, E., Bowden, CL., Grunze, H., Post, RM., Suppes, T., Calabrese, JR. (2005). Atypical antipsychotics in bipolar depression: potential mechanisms of action. The Journal of Clinical Psychiatry, 66 Suppl 5:40-48 https://europepmc.org/article/med/16038601
11- DelBello, M., & Geller, B. (2001). Review of studies of child and adolescent offspring of bipolar parents. Bipolar Disorders, 3(6), 325-334. doi: 10.1034/j.1399-5618.2001.30607.x https://onlinelibrary.wiley.com/doi/abs/10.1034/j.1399-5618.2001.30607.x
12- Keck, P., McElroy, S., & Arnold, L. (2001). BIPOLAR DISORDER. Medical Clinics Of North America, 85(3), 645-661. doi: 10.1016/s0025-7125(05)70334-5 https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0025712505703345
13- Yatham, LN., Goldstein, JM., Vieta, E., Bowden, CL., Grunze, H., Post, RM., Suppes, T., Calabrese, JR. (2005). Atypical antipsychotics in bipolar depression: potential mechanisms of action. The Journal of Clinical Psychiatry, 66 Suppl 5:40-48 https://europepmc.org/article/med/16038601
14- LEWINSOHN, P. (2002). Bipolar disorder in adolescence and young adulthood. Child And Adolescent Psychiatric Clinics Of North America, 11(3), 461-475. doi: 10.1016/s1056-4993(02)00005-6 https://europepmc.org/article/med/12222078
15- Eickholt, B., Towers, G., Ryves, W., Eikel, D., Adley, K., & Ylinen, L. et al. (2005). Effects of Valproic Acid Derivatives on Inositol Trisphosphate Depletion, Teratogenicity, Glycogen Synthase Kinase-3β Inhibition, and Viral Replication: A Screening Approach for New Bipolar Disorder Drugs Derived from the Valproic Acid Core Structure. Molecular Pharmacology, 67(5), 1426-1433. doi: 10.1124/mol.104.009308 http://molpharm.aspetjournals.org/content/67/5/1426.short
16- Budde, M., Forstner, A.J., Adorjan, K. et al. Genetische Grundlagen der bipolaren Störung. Nervenarzt 88, 755–759 (2017). https://doi.org/10.1007/s00115-017-0336-9 https://link.springer.com/article/10.1007/s00115-017-0336-9
17- Leverich, G., Nolen, W., Rush, A., McElroy, S., Keck, P., & Denicoff, K. et al. (2001). The Stanley Foundation Bipolar Treatment Outcome Network. Journal Of Affective Disorders, 67(1-3), 33-44. doi: 10.1016/s0165-0327(01)00430-x https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S016503270100430X
18- Frank, E., Swartz, H. A., Mallinger, A. G., Thase, M. E., Weaver, E. V., & Kupfer, D. J. (1999). Adjunctive psychotherapy for bipolar disorder: Effects of changing treatment modality. Journal of Abnormal Psychology, 108(4), 579–587 https://psycnet.apa.org/record/1999-01906-004
19- Kusumakar, V. (2002). Antidepressants and antipsychotics in the long-term treatment of bipolar disorder. The Journal of Clinical Psychiatry, 63 Suppl 10:23-28 https://europepmc.org/article/med/12392350
20- Frank, E., Hlastala, S., Ritenour, A., Houck, P., Xin Ming Tu, & Monk, T. et al. (1997). Inducing lifestyle regularity in recovering bipolar disorder patients: Results from the maintenance therapies in bipolar disorder protocol. Biological Psychiatry, 41(12), 1165-1173. doi: 10.1016/s0006-3223(96)00241-7 https://www.biologicalpsychiatryjournal.com/article/S0006-3223(96)00241-7/abstract
21- Scott, J. (1995). Psychotherapy for Bipolar Disorder. British Journal Of Psychiatry, 167(5), 581-588. doi: 10.1192/bjp.167.5.581 https://www.cambridge.org/core/journals/the-british-journal-of-psychiatry/article/psychotherapy-for-bipolar-disorder/B79889DD147B5480FD6055A86CEB9F47
22- Beyer, J., Kuchibhatla, M., Gersing, K. et al. Medical Comorbidity in a Bipolar Outpatient Clinical Population. Neuropsychopharmacol 30, 401–404 (2005) https://www.nature.com/articles/1300608
23- Beyer, J., Kuchibhatla, M., Gersing, K. et al. Medical Comorbidity in a Bipolar Outpatient Clinical Population. Neuropsychopharmacol 30, 401–404 (2005) https://www.nature.com/articles/1300608
24- Hammen, C., & Gitlin, M. (1997). Stress reactivity in bipolar patients and its relation to prior history of disorder. The American Journal of Psychiatry, 154(6), 856–857 https://psycnet.apa.org/record/1997-04662-019
25- Richards, R., & Kinney, D. (1990). Mood Swings and Creativity. Creativity Research Journal, 3(3), 202-217. doi: 10.1080/10400419009534353 https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/10400419009534353
26- Grunze, H., Kasper, S., Goodwin, G., Bowden, C., Baldwin, D., & Licht, R. et al. (2002). World Federation of Societies of Biological Psychiatry (WFSBP) Guidelines for Biological Treatment of Bipolar Disorders, Part I: Treatment of Bipolar Depression. The World Journal Of Biological Psychiatry, 3(3), 115-124. doi: 10.3109/15622970209150612 https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.3109/15622970209150612
Yorum Yapın