Dispepsi (Hazımsızlık) Nedir? Sebepleri Ve Belirtileri Nelerdir?

Dispepsi (Hazımsızlık) Nedir?

Halk arasında hazımsızlık olarak da bilinen dispepsi durumunu düzgün bir şekilde tanımlamak için, bunun bir hastalık olmadığını bilmek önemlidir. Dispepsi hastalıktan daha ziyade; geğirme, şişkinlik ve mide bulantısı gibi yaygın olarak yaşanan belirtileri içeren bir mide rahatsızlığıdır. Hazımsızlık veya dispepsi, yeme sırasında veya hemen sonrasında en hissedilen üst karındaki fiziksel rahatsızlığı veya ağrıyı tanımlamak için kullanılan genel bir terimdir. Bazı insanlar günde bir kez ya da her öğünde dispepsi yaşamaktadır. Bazıları ise sadece zaman zaman dispepsi durumundan muzdarip olmaktadır. Birçok kişi dispepsi ile birlikte mide ekşimesi de yaşamaktadır, ancak bunlar iki ayrı rahatsızlık olarak değerlendirilmektedir.¹ Normal koşullar altında, yiyecekler tüketilirken gerçekleşen sağlıklı bir peristalsis (bağırsakların yutma hareketleri) yaşanmaktadır. Peristaltizm, yiyecekleri özofagus ve bağırsaklardan iten düz kasların istemsiz daralması ve rahatlamasıdır. Peristalsis tam bir şekilde gerçekleşmediğinde, sindirim sistemindeki gıdaların işlenmesini yavaşlamakta ve dispepsi olasılığını artırmaktadır. 

Fonksiyonel dispepsi, belirtilerin yaşandığı ama altında yatan nedeni açıklamak için üst sindirim sisteminde gözlemlenebilir herhangi bir anormalliğin bulunmaması durumudur. Fonksiyonel dispepsinin bazı muhtemel nedenleri arasında gıda alerjileri, midenin veya duodenumun iltihabı, aşırı asit salınımı, ilaçların yan etkileri, psikolojik faktörler veya Helicobacter pylori enfeksiyonu sayılabilir. ²

Dispepsi (Hazımsızlık) Belirtileri

Dispepsi yaşayan, yani hazımsızlığı olan çoğu insan mide veya göğüs bölgesinde ağrı ve rahatsızlık hissetmektedir. Bu hassasiyet genellikle yiyecek veya içecek tükettikten sonra ortaya çıkmaktadır. Bazı durumlarda belirtiler yemekten bir süre sonra yaşanabilmektedir. Bazı kişiler, fazla yemek yemedikleri halde fazla yemek yemiş gibi dolu olduklarını hissedebilmektedir.

Mide yanması ve hazımsızlık iki ayrı koşuldur. Mide yanması, genellikle yemek yedikten sonra göğüs kemiğinin arkasında oluşan bir yanma hissidir. ³

Dispepsi Başlangıcı Belirtileri

Dispepsi nasıl anlaşılır? Dispepsi durumunda yaşanan en yaygın belirtiler şunlardır:

• Mide bulantısı
• Geğirme
• Çok fazla yemiş gibi şiş hissetmek

Çok nadir durumlarda dispepsi mide kanseri belirtilerinden biri olabilmektedir. 

İlerleyen Dispepsi Belirtileri

Hafif dispepsi çoğu zaman endişe edilecek bir sorun olarak görülmemektedir. Belirtiler iki haftadan uzun sürerse bir doktora başvurmakta fayda vardır. Ağrı şiddetli ise ve aşağıdaki belirtilerden bazıları da yaşanıyorsa, hemen bir doktora danışmalısınız:

• İştah kaybı veya kilo kaybı
• Kusma
• Siyah renk dışkılar
• Sarılık (özellikle gözlerde fark edilen sarılık belirtileri)
• Göğüs ağrısı
• Nefes darlığı
• Terlemek
• Göğüs ağrısının kol ya da boyna vurması ⁴

Hamilelikte Dispepsi Belirtileri

Hamilelik durumunda dispepsinin başlıca belirtileri göğüste veya midede ağrı ya da rahatsızlık hissidir. Bu belirtiler, genellikle yiyecek ve içecek tükettikten sonra ortaya çıkmaktadır, ancak bazen yemek yeme ile hazımsızlık geliştirme arasında zaman farkı olabilmektedir.

Belirtileriniz üçüncü trimesterde (yani hamileliğin son üç aylık bölümü) daha sık ve şiddetli olsa bile, hamileliğin herhangi bir döneminde hazımsızlık yaşayabilirsiniz.

Dispepsi ağrı dışında şu belirtilere de neden olabilmektedir:

• Yanma hissi
• Rahatsız edici derecede dolu veya ağır hissetmek
• Geğirmek
• Mideden geri gelen gıda
• Şişkinlik
• Mide bulantısı
• Kusma (hasta olma) 

Çocuklarda Dispepsi Belirtileri

Çocuklarda en belirgin dispepsi belirtileri üst karında oluşan rahatsızlıktır. Şiddetli durumlarda, çocuğun normal ve günlük işlerini yapmasını engelleyen bir ağrı yaşanabilmektedir.

Burada dikkat edilmesi gereken nokta, belirtilerin çoğunun yemeklerden hemen sonra ortaya çıkmasıdır. Bununla birlikte, yiyecek ve içecek tüketimi ile hazımsızlık belirtilerini yaşama arasında zaman farkı olabilir. Çoğu çocuğun yaşadığı dispepsi durumunda mide ekşimesi kaçınılmaz olsa da, yaşanabilecek diğer belirtiler şunlar olabilmektedir:

• Şişkinlik hissi (karnında dolgunluk hissi)
• Sık sık geğirme ya da gaz çıkarma
• Çocuğunuzun karnından ağzına geri besin veya sıvı getirmesine neden olan asit reflü artışı
• Aşırı bulantı
• Sık kusma ⁵

Dispepsi (Hazımsızlık) Nedenleri

Dispepsi neden olur? Tekrarlanan dispepsi vakalarının çoğunun nedeni aşağıdakilerden biri olabilmektedir:

Yiyecekler ve İçecekler

Birçok belirti ile ortaya çıkmadığı sürece dispepsi çoğu zaman ciddi bir sağlık sorununun işareti değildir. Dikkat edilmesi gereken bu belirtiler kanama, kilo kaybı veya yutma sorunu olabilmektedir. Nadiren kalp krizi rahatsızlığı dispepsi ile karıştırılmaktadır.

Dispepsi aşağıdakiler nedeniyle tetiklenebilmektedir:

• Çok fazla alkol içmek
• Baharatlı, yağlı veya kalorili yiyecekler yemek
• Çok fazla yemek (aşırı yeme)
• Çok hızlı yemek
• Stres veya sinirlilik
• Yüksek lifli yiyecekler yemek
• Sigara kullanmak
• Çok fazla kafein içmek ⁶

Ülser Kaynaklı Olmayan Dispepsi Nedenleri

Bu duruma bazen fonksiyonel dispepsi de denmektedir. Belirtiler için hiçbir bilinen neden bulunamadığı anlamına gelmektedir. Diğer bir deyişle, duodenal ülser veya mide ülseri, asit reflüsü, iltihaplı özofagus (özofajitis), gastrit gibi rahatsızlıklar dispepsi için bir neden değildir.

Ülser kaynaklı olmayan dispepsi durumunda, bağırsakların iç kısmı normal görünmektedir (eğer gastroskopi (endoskopi) denilen bir test yapıldıysa). Ülser kaynaklı olmayan dispepsi en yaygın yaşanan dispepsi türüdür. Yaklaşık olarak 10 kişiden 6’sında ülser içermeyen dispepsi bulunmaktadır.

Helicobacter pylori (genellikle H. pylori olarak da adlandırılır) adı verilen bir bakteri, bazı durumlarda ülser kaynaklı olmayan bir enfeksiyonun nedeni olabilmektedir. 

Duodenal ve Mide (Gastrik) Ülserleri

Bir ülser bağırsağın astarı hasar gördüğünde ve altta yatan doku korunmasız kaldığında ortaya çıkmaktadır. Testlerle bağırsakların içine bakıldıysa, ülser bağırsağın iç astarında küçük, kırmızı bir krater gibi fark edilmektedir. Bunlara bazen peptik ülser ismi de verilmektedir.

Duodenit ve Gastrit

Duodenit (onikiparmak bağırsağı yangısı) ve gastrit (duodenum veya mide iltihabı) hafif veya daha şiddetli olabilmektedir. Ülser ile sonuçlanabilen bu iltihaplanmalar bir dispepsi nedeni haline gelebilmektedir. ⁷

Asit Reflüsü, Özofajitis, Gastroözofageal Reflü Hastalığı

Asit reflü, mide asitlerinin yemek borusuna mideden sızması sonucu oluşmaktadır. Asit reflü özofajitiste (özofagusun astarında iltihaplanma) neden olabilmektedir. Gastroözofageal reflü hastalığı genel terimi ise özofajitis ile birlikte veya olmadan, asit reflü anlamına gelmektedir.

Mide Fıtığı (Hiatus Hernisi)

Bu durum, hiatus adı verilen diyaframda bulunan açıklıktan, mide üst bölümüne doğru itilmesi sonucu ortaya çıkmaktadır. Diyafram, akciğerleri karından ayıran geniş, düz bir kastır. Nefes almaya yardımcı olmaktadır. Bu tür bir mide fıtığı gastroözofageal reflü hastalığına, dolayısıyla da dispepsiye neden olmaktadır. ⁸

Bazı İlaçların Kullanılması

Bazı ilaçların bir yan etkisi olarak dispepsi problemi yaşanabilmektedir. Dispepsiye neden olan ilaçlar şunlar olabilmektedir:

Antiinflamatuar ilaçlar: Antiinflamatuar ilaçlar sıklıkla dispepsiye neden olabilmektedir. Bunlar birçok insanın artrit, kas ağrısı, burkulmalar, dönem ağrıları gibi durumlar için aldığı ilaçlardır. Aspirin, ibuprofen ve diklofenak bu ilaçlardan bazılarıdır. Antiinflamatuar ilaçlar bazen midenin astarını etkilemekte, asidi serbest bırakmakta, sonuç olarak da iltihaplanma ve ülsere yol açmaktadır.

Diğer ilaçlar: Diğer bazı ilaçlar bazen dispepsiye yol açabilmektedir veya dispepsiyi daha da kötüleştirebilmektedir. Bunlar arasında digoksin, antibiyotikler, steroidler, demir, kalsiyum antagonistleri, nitratlar, teofilinler ve bifosfonatlar bulunmaktadır. ⁹

Pylori ve Dispepsi

Pylori bakterisi mide ve duodenumun astarına bulaşabilir. En sık görülen enfeksiyonlardan biridir. Kişi enfekte olduğunda, tedavi görmezse, enfeksiyon genelde hayatın geri kalanında vücutta kalmaya devam edebilmektedir.

Pylori hastalarının çoğunda hemen bir belirti göze çarpmamaktadır, bu nedenle de, kişi enfekte olduğunu bilmemektedir. Bununla birlikte, H. pylori, duodenal ve mide ülserlerinin en sık nedenidir. H. pylori ile enfekte olan 20 kişiden 3’ünde ülser gelişmektedir. Ayrıca bazı ülser kaynaklı olmayan dispepsi, duodenit ve gastrit vakalarına neden olduğu düşünülmektedir.

Pylori’nin bazı enfekte insanlarda sorunlara neden olduğu kesin olarak belli değildir. Bazı insanlarda bu bakteri, midenin veya duodenumun astarında iltihaba neden olur. Savunma mukoza bariyerinin asit kaçağı nedeniyle iltihaplanma ve ülserlere neden olmasına izin verecek bir şekilde bozulmasına yol açmaktadır.

Diğer Nedenler

Mide kanseri ve özofagus kanseri gibi üst bağırsağın diğer sorunları, gelişmelerinin başlangıcında dispepsi oluşturabilmektedir. ¹⁰

Dispepsi (Hazımsızlık) Tedavisi

Dispepsi nasıl geçer? Dispepsi yani hazımsızlık bir hastalık olarak değerlendirilmektedir çünkü bir belirtidir. Bu nedenle de, tedavi genellikle hazımsızlığa neden olan alttaki duruma odaklanmaktadır.

Genellikle, hazımsızlık gibi rahatsızlıklar tıbbi yardım almadan birkaç saat içinde kendi kendine geçmektedir. Bununla birlikte, belirtiler daha da kötüye giderse, bir doktora danışmalıdır.

Hazımsızlığa neden olduğunu bildiğiniz gıdaları tüketmekten kaçınılmak, tedavinin en iyi yoludur. Aşırı miktarda havayı yutmaya neden olan bazı yeme alışkanlıklarını aşağıdakiler gibi değiştirmek de dispepsiyi hafifletmeye yardımcı olabilmektedir: ¹¹

• Ağzı açarak çiğnemekten kaçınmak
• Gıdaları çiğnerken konuşmaktan kaçınmak
• Yiyecekleri çok hızlı yemekten kaçınmak

Dispepsi tedavisinde kullanılan diğer seçenekler şunlar olabilmektedir:

• İçecekleri yemeklerden sonra içmek
• Gece geç saatlerde yemek yemekten kaçınmak
• Yemeklerden sonra rahatlamaya çalışmak
• Baharatlı gıdalardan, sigara içmekten ve alkollü içeceklerden kaçınmak

Bazen aspirin mide astarını tahriş edebilmektedir. Bu gerçekleşirse, asetaminofen alternatif oluşturabilmektedir.

Hazımsızlık fonksiyonel ya da ağrısız bir durumdaysa, doktorunuz mide işlevini etkileyebilecek ilaçlar reçete edebilir. 

İlaçla Tedavi

Genellikle dispepsi tedavisinde aşağıdaki ilaçlar reçete edilmektedir:

Antasitler: Bunlar midedeki asit seviyelerini kontrol altında tutmak için verilen ilk asit karşıtı ilaçlardır.

H2-reseptör antagonistleri: Midedeki asit düzeylerini düşürmeye yardımcı olan bu ilaçların etkileri antasitlerden daha uzun sürmektedir. Yine de, zaman zaman, mide bulantısı, kusma, kabızlık, ishal ve baş ağrısı gibi bazı yan etkilere neden olabilmektedir.

PPI’ler veya proton pompası inhibitörleri: Bunlar, asit düzeylerini azaltmada antiasitler ve H-2 reseptörlerinden daha etkili olmaktadır, ancak yan etkileri öksürük, baş ağrısı, baş dönmesi, sırt ağrısı, karın ağrısı, gaz, mide bulantısı, kabızlık ve diyare gibi birçok durumdur. Çok nadir durumlarda, uzun süreli kullanım, vücuttaki kalsiyum düzeylerini düşürdüğü için kemik kırılmalarına neden olabilmektedir.

Prokinetikler: Bu ilaçlar mide kaslarının etkin şekilde iş görmesine yardımcı olmakta ve dispepsi belirtilerini azaltmaktadır. Yan etkileri arasında yorgunluk, depresyon, uykulu hissetme, anksiyete ve kas spazmları bulunmaktadır.

Antibiyotikler: Dispepsi bir bakteri enfeksiyonuna bağlıysa, bu ilaçlar reçete edilebilmektedir.

Antidepresanlar: Dispepsi belirtilerinin altında yatan muhtemel bir fiziksel neden yoksa antidepresanlar reçete edilebilmektedir. Antidepresanlar bazen hastadaki ağrı hissini azaltarak rahatsızlığı hafifletebilmektedir. Yan etkileri arasında bulantı, baş ağrısı, ajitasyon, kabızlık ve gece terlemeleri bulunmaktadır. ¹²

Dispepsi Ameliyatı

Dispepsi için cerrahi işlem uygulanması nadirdir. Genellikle ilaçlar işe yaramazsa ya da uzun süre proton pompa inhibitörlerini almak istemiyorsanız doktorunuz ameliyatı önerebilir.¹³

Her ameliyatta risk bulunduğu için asit reflüsü veya gastroözofageal reflü hastalığı cerrahisini ancak diğer tedaviler sonuç vermedikten sonra düşünmelisiniz. 

Mide fıtığına sahipseniz ve belirtileriniz şiddetliyse, doktorunuz fıtığı onarmak için ameliyat önerebilen bir cerraha danışabilir. ¹⁴

Dispepsiyi Engellemek İçin Bazı Tavsiyeler

Dispepsiyi yani hazımsızlığı tedavi etmenin en iyi yolu, hazımsızlığa neden olduğunu bildiğiniz gıdaları yemekten kaçınarak onu önlemektir. Bir gıda günlüğü tutmak, hazımsızlığa neden olan gıdaları tanımlamada size yardımcı olabilir. Diğer tavsiyeler ise şunlardır:

• Büyük ana öğünler yerine küçük ve sık öğünler yemeyi tercih edin, böylece mide zorlanmaz ya da uzun süre çalışmaz.
• Yavaş yemeye özen gösterin.
• Turunçgiller ve domates gibi yüksek miktarda asit içeren gıdalardan kaçının.
• Kafein midenin daha fazla asit üretmesini sağlar, bu nedenle kafein içeren gıdalar ve içecekleri azaltın veya kaçının.
• Stres, hazımsızlığınız için bir tetikleyici ise yaşam biçiminizi yeniden değerlendirmek stresi azaltmaya yardımcı olabilir. Gevşeme ve nefes alma teknikleri gibi stres yönetimi için yeni yöntemler öğrenin.¹⁵
• Sigarayı bırakın çünkü sigara, mide astarını tahriş edebilir.
• Alkol tüketimini kısıtlayın, çünkü alkol mide astarını tahriş edebilir.¹⁶
• Karnı sıkıştırabilecek sıkı giysiler giymekten kaçının.
• Tam dolmuş bir mideyle egzersiz yapmayın. Aksine, bir yemekten önce veya bir yemek yedikten en az bir saat sonra egzersiz yapın.
• Yemekten sonra uzanmayın ya da uyumayın.
• En son yemeğinizi yatmadan en az üç saat önce yiyin.
• Uyuduğunuzda başınızı biraz yüksekte tutmak için yastık ekleyin. Bu, sindirim sularının özofagustan ziyade bağırsaklara akmasını sağlayacaktır. ¹⁷

 UYARI: Burada yazılanlar sadece bilgi amaçlıdır. Tıbbi tavsiye, tanı ve tedavi sağlamaz. En doğru tedavi ve bilgi için doktorunuza danışınız.