Diz Ağrısı Nedir? Nasıl Tedavi Edilir?

Diz Ağrısı Nedir?

Diz ağrısı doktora başvurulan kas-iskelet sistemi problemleri arasında ilk sıralarda gelmektedir. Günümüzde, giderek artan aktif bir hayat nedeniyle diz ağrısı şikâyetlerinde bir artış olduğu düşünülmektedir. Pek çok spesifik nedenlerden kaynaklanabilen bu durum, pek çok tedavi yöntemi ile kontrol altına alınabilmektedir. ¹

Diz ekleminin ana işlevi ayak bilekleri ve kalçalarla birlikte vücudun ağırlığını bükmek, düzeltmek ve taşımaktır. Ancak, diz basit bir eklem yapısından daha fazlasıdır. Aynı zamanda, bükülüp döndürülebilmektedir. Bu işlemlerin tümünü gerçekleştirmek ve bunu yaparken tüm vücudu desteklemesini sağlamak için, diz kemikler, bağlar, tendonlar ve kıkırdak dâhil bir dizi yapıdan meydana gelmektedir. Diz ağrısı bu yapılarda ortaya çıkan herhangi bir hasar sonucunda gelişebilmektedir. ²

Diz Ağrısı Belirtileri

Diz ağrısı nasıl anlaşılır? Diz ağrısı, diz bölgesinde hissedilen ağrıyı tanımlamaktadır. Ana belirtisi de budur. Bununa birlikte, ağrıyla birlikte yaşanabilecek bazı belirtiler bulunmaktadır. Diğer belirtiler diz ağrısının nedenine bağlı olarak da değişebilmektedir. Ortak belirtiler şöyle sıralanmaktadır:

• Şişme ve sertlik
• Kızarıklık ve sıcaklık
• Zayıflık veya dengesizlik
• Çıtırtı sesi veya gürültülü sesler
• Dizin tam olarak düzeltilememesi ³

Ağrı, şişkinlik veya morarma daha ciddi olabilmektedir. Bazen yaralanma dakikalarında gelişmektedir.

Ağrının şiddeti, küçük bir ağrıdan şiddetli ve engelleyici bir acıya kadar değişebilmektedir.

Diz ağrısı, hangi yapıya alakalı olduğuna bağlı olarak, diz boyunca lokalize olarak hissedilebilmekte ya da yayılabilmektedir.

Yürürken rahatsızlık nedeniyle kişi topallayabilmekte veya diz eklemini hareket ettirme zorluğu yaşayabilmektedir.

Diz ağrısı, diz eklemini (femur, tibia, fibula), diz kapağını (patella) veya dizdeki ligamentleri ve kıkırdakları (menisküs) uzatan kemik yapılarından herhangi birinde ortaya çıkabilmektedir. ⁴

Diz Ağrısı Tipleri

Diz ağrısı başlangıcı bilinen nedenlere bağlı olarak aniden ortaya çıkabilmekte veya tekrarlayan travma sonucunda yavaşça gelişebilmektedir.

Diz ağrısı, dizdeki hasar gören yapılara bağlı olarak dizin farklı kısımlarında hissedilmektedir. Diz hasarının meydana geldiği yapıya bağlı olarak hissedilebilecek belirtiler şöyle sıralanmaktadır:

Ön diz ağrısı: Patellofemoral ağrı ya da diğer adıyla ön diz ağrısı, diz kapağının pozisyonundan kayması sonucunda gelişmekte ve ağrı, diz önündeki diz kapağının çevresinde hissedilmektedir.

Lateral ağrı: Lateral diz ağrısı, diz dışında hissedilen ağrıdır. Genellikle, koşucularda, iliotibial band isimli tendon tahriş olduğunda meydana gelmektedir. ⁵

Medial diz ağrısı: Medial diz ağrısı ya da medial menisküs ağrısı doğrudan yaralanma veya aşırı kullanım sonucunda oluşan tahriş söz konusu olduğunda, dizin içinde meydana gelen ağrıdır. Kişi çömeldiğinde ya da merdivenlerden indiğinde ağrı hissedilmektedir.

Bağ kopması: Ligament yırtığı ya da diğer adıyla bağ kopması meydana geldiğinde, diz ağrısı hemen ortaya çıkmaktadır. Beraberinde şişkinlik ve bacağa ağırlık verememe gibi problemler de yaşanmaktadır.

Osteoartrit ağrısı: Osteoartrit nedeniyle gelişen diz ağrısı, kıkırdağın kırıldığı dizin herhangi bir yerinde meydana gelebilmektedir. Bu tip diz ağrısı genellikle hafif olarak başlamakta ve giderek kötüleşmektedir. Uzun mesafeleri yürümek, dizleri tamamen bükmek ve düzeltmek, merdivenleri tırmanmak veya bir sandalyede oturmak için çömelme ağrının daha da artmasına yol açabilmektedir. Artan aktivite nedeniyle şişlikler de görülebilmektedir. ⁶

Acil Tıbbi Yardım Alınması Gereken Belirtiler

Bazı diz ağrısı hemen tıbbi yardım alınması gereken daha ciddi bir sağlık sorununun habercisi olabilmektedir. Aşağıda sıralanan belirtiler söz konusu olduğunda, tıbbi yardım alınmalıdır:

• Dizde belirgin bir şişlik
• Dizinizi tamamen uzatılamaması veya esnetilememesi
• Dizin vücut ağırlığını taşıyamaması
• Bacakta veya dizde belirgin bir şekil bozukluğu
• Dizde kızarıklık, ağrı ve şişkinliğe ek olarak ortaya çıkan yüksek ateş
• Dizin dengede duramaması ya da hareket ettirmekten hemen vazgeçme ⁷

Diz Ağrısı Nedenleri

Diz ağrısı neden olur? Diz, üç kemikten oluşan karmaşık bir yapıdır. Bu yapı uyluk kemiğinin alt kısmı, kaval kemiğinin üst kısmı ve dizkapağı şeklinde ayrılmaktadır. Daha sonra, bu kemikleri bir arada tutan güçlü diz bağları ve tendonlar, diz kapağının altında ve diz arasında kıkırdak dokular bulunmaktadır. Bu yapılardan herhangi birini etkileyen hasar veya hastalık diz ağrısına neden olabilmektedir. ⁸

Diz ağrısı nedenleri daha ayrıntılı olarak şöyle sıralanmaktadır:

Artrit

Diz ağrısına yol açan yaygın hastalıklardan biri artrit hastalığıdır. Diz ağrısına yol açabilecek bazı artrit çeşitleri ise şunlardır:

Osteoartrit: Osteoartrit dizdeki yumuşak, koruyucu kıkırdak tabakalarının aşınmasına neden olmaktadır. Bu da dizdeki kemiklerde hasarın meydana gelmesine yol açmaktadır.

Romatoid artrit: Romatoid artrit durumunda, bağışıklık sistemi eklem içindeki zara saldırmaktadır. Bu da iltihaplanmaya ve dizdeki dokuların zarar görmesine neden olmaktadır. ⁹

Gut: Ürik asit adı verilen bir madde dizde toplanabilmektedir. Bu da şiddetli diz ağrısına yol açmaktadır.

Psödogut (Yalancı Gut Hastalığı):  Psödogut eklemlerde kalsiyum pirofosfat kristallerinin birikmesine yol açmaktadır. Bu durum dizi de etkileyebilmektedir.

Septik artrit: Bakterilerin eklemlere saldırdığı septik artrit, şiddetli ağrıya, şişmeye ve sertliğe yol açmaktadır.

Travma sonrası artrit: Travma sonrasında gelişen artrit, dizde kırılmış bir kemik veya hasarlı bir bağ gibi bir yaralanmadan yıllar sonra ortaya çıkabilmektedir. ¹⁰

Menisküs Yaralanması

Diz ağrısını tetikleyen diğer bir yaygın olarak yaşanan durum da menisküstür. Menisküs, dizde bulunan ve yastıklama görevi bulunan bir yapıdır. Ani hareket veya travma neticesinde yırtılabilmektedir.

Osgood-Schlatter Hastalığı

Spor aktivitelerinde aktif olan ya da obez olan ergen erkeklerde görülmektedir. Dizdeki üst kaval kemiğine bağlı tendonlarda meydana gelmektedir. Bazı hareketler sırasında, tendonlar kemikten uzaklaşarak diz ağrısını tetiklemektedir. ¹¹

Bursit

Dizde bursa isimli sıvı dolu yapılar bulunmaktadır ve bunlar kemik uçlarındaki sürtünmeyi önlemektedir. Yerde diz çökmek gibi bazı faaliyetler bursa yapısının tahriş olmasına neden olabilmektedir. Bu duruma da bursit ismi verilmektedir.

Tendinit

Tendonlar kasları kemiklere bağlayan güçlü dokulardır. Tendonlar yırtıldığında veya iltihaplandığında ise tendinit meydana gelmektedir. 

Bağ Yaralanmaları

Bağlar, dizleri bir arada tutmaya yardımcı olan dokulardır. Diz içindeki iç ve dış kenarlardaki kemikleri birbirine bağlayan bağlar (kollateral bağlar) ve diz içinde çaprazlanan (çapraz bağlar) olmak üzere iki bağ bulunmaktadır.

Bu bağlar, sıklıkla spor veya atletik aktiviteler sırasında, aşırı gerilebilmekte veya yırtılabilmektedir. Bağlara bağlı olarak, bu durum farklı derecelerde diz ağrısına yol açabilmektedir. 

Kondromalazi Patella

Bu durumda, diz kapağının altındaki kıkırdak zayıflamakta ve parçalanmaktadır. Dizin aşırı kullanımı, eklemin yaralanması veya uygun şekilde diz çökmeme bu duruma yol açabilmektedir. Kıkırdaktaki hasar hafif veya ağır olabilmektedir. ¹²

Patellofemoral Ağrı Sendromu

Diz ağrısının yaygın bir nedeni olabilmektedir. Fiziksel aktiviteler, diz etrafındaki dokuların çok sıkı veya çok zayıf olması ve diz kapağının yanlış hizalanması nedeniyle meydana gelebilmektedir.

Diz Çıkığı

Diz ağrısına neden olabilecek diğer bir durum diz kapağının çıkmasıdır. Uyluk kemiğinin altındaki çentik normal bir şekilde yerine oturmak yerine, dış kenara doğru hareket etmektedir. Bu, tüm vücut ağırlığı sadece bir ayak üzerinde taşındığında ya da hızlı bir şekilde yön değiştirildiğinde meydana gelebilmektedir. ¹³

Diz Ağrısı Risk Faktörleri

Diz ağrısı riskini artırabilecek bazı faktörler bulunmaktadır ve bazıları şöyle sıralanmaktadır:

Fazla ağırlık: Aşırı kilolu veya obez olmak, yürüyüş veya merdiven çıkma gibi günlük faaliyetler sırasında bile diz eklemlerinizdeki stresi artırmaktadır. Bu da sizi diz ağrısına daha eğilimli bir hale getirmektedir.

Kas esnekliği veya kuvveti eksikliği: Güç ve esneklik eksikliği diz yaralanmaları riskini artırabilmektedir. Gergin veya zayıf kaslar dizin daha az destek almasına neden olmaktadır. Sonuç olarak da eklem üzerine uygulanan stres yeterince önlenememektedir.

Bazı sporlar: Bazı sporlar dizlere daha fazla stres uygulanmasına yol açabilmektedir.

Yaralanma geçmişi: Yakın zamanda diz yaralanması yaşanmışsa, dizin tekrar yaralanmaya karşı daha eğilimli olması söz konusu olabilmektedir. ¹⁴

Diz Ağrısı Tedavisi

Diz ağrısı nasıl geçer? Basit ve bilinen bir nedenden kaynaklanan diz ağrısı genellikle evde tedavi yöntemleriyle birkaç gün içinde iyileşebilmektedir. Bununla birlikte, bazı vakalarda, diz ağrısı ciddi bir yaralanma ya da travma sonucunda meydana gelebilmektedir. Bu durumda, bir uzman tarafından kesin nedeni tespit edilmeli ve uzman tarafından uygun görüldüğü takdirde, ilaç tedavisi veya cerrahi yöntemlerle tedavi edilmelidir. ¹⁵

Diz ağrısını tedavi etme yöntemleri daha ayrıntılı olarak şöyle sıralanabilmektedir:

Diz Ağrısı Evde Tedavi Yöntemleri

Dinlenme: Tekrarlayan zorlayıcı hareketler diz ağrısına yol açtığı takdirde, en doğru olan bir süre dinlenmeye özen göstermektir. Dizin iyileşmesi için bir zaman tanımak hasarın daha da kötüleşmesini önleyebilmektedir.

Hafif bir yaralanma için genellikle bir, iki günlük dinlenme yeterli olacaktır. Daha ciddi durumlar söz konusu olduğunda ise iyileşme süreci daha uzun olabilmektedir.

Buz: Bu gibi durumlarda buz tedavisi uygulamak oldukça faydalı ve ortak bir tedavi yöntemidir. Buz hem diz ağrısını hafifletmekte hem de iltihabı azaltmaktadır.

Buz uygulaması için buzu doğrudan dizinize uygulamak yerine bir havluya sararak uygulamalısınız. Bununla birlikte, cildi tahriş edebileceği için 20 dakikadan daha uzun bir süre buz kullanmamaya özen gösterin. ¹⁶

Bandaj: Hasarlı dokularda sıvı birikiminin yaşanmasını önlemek için sargı yapılabilmektedir. Böylece, diz sabitlenerek korunmaktadır. Çok sıkı bandajlar yerine hafif, nefes alabilen ve kendiliğinden yapışkanlı bir bandaj kullanabilirsiniz. Çok sıkı olması dizdeki dolaşımı engelleyerek daha kötü olmasına yol açabilmektedir.

Yükseltme: Dizdeki şişkinliği hafifletmek için etkilenen bacağı bir yastık yardımıyla yükseltebilirsiniz. Bu durum ödemi engellemeye de yardımcı olabilmektedir.

Ağrı kesici: Asetaminofen, ibuprofen ve naproksen gibi reçetesiz satılan ağrı kesiciler diz ağrısını hafifletmeye yardımcı olabilmektedir.

Merhem: Bazen içinde kapsaisin ya da lidokain maddeleri bulunan merhemler diz ağrısını hafifletmeye yardımcı olabilmektedir. Bunlar genellikle masaj yapılarak cilde uygulanmaktadır. ¹⁷

Egzersiz

Egzersiz, hareket açıklığını sağlıklı tutmak ve destekleyici kasları güçlendirmek için faydalı olabilmektedir.

Pek çok vakada görüldüğü üzere, uyluk önü boyunca uzanan kasların çalıştırılması, dizdeki osteoartrit hastalığının ilerlemesini önlemekte ve ağrıyı azaltmaya yardımcı olabilmektedir. Egzersiz, eklemi destekleyen kasları da güçlendirdiği için diğer artrit formlarında da oldukça faydalıdır.

Uygun egzersiz aynı zamanda diz yaralanması riskini azaltabilmekte ve diz ameliyatı ihtiyacını en aza indirebilmektedir. ¹⁸

Enjeksiyonlar

Ağrı kesici ilaçlar diz ağrısını hafifletmeye yardımcı olmuyorsa, ağrı kesici enjeksiyonlar bir seçenek olabilmektedir. Bazı seçenekler şunlardır:

Hyaluronik asit takviyeleri: Ağrısı kesici olarak kullanılmasa da diz ağrısı durumunda, hyaluronik asidi desteklemek için diz eklemlerine enjekte edilebilmektedir.

Hyaluronik asit, eklemlerin birbiri üzerinde yumuşak bir şekilde hareket etmesini sağlayan bir amortisör ve yağlayıcı olarak çalışmaktadır.

Kortikosteroid enjeksiyonları: Bazı vakalarda şiddetli diz ağrısının ve enflamasyonun hızla giderilmesi için doğrudan diz eklemine kortikosteroid enjekte edilebilmektedir.

Artrosentez: Eklem sıvısı aspirasyonu olarak da bilinen artroentez, diz eklemi boşluğundaki eklem sıvısına yapılan bir enjeksiyondur. Eklem sıvısının dizden alınmaktadır. Sonrasında laboratuvarda test edilmektedir. Fazla sıvının alınması aynı zamanda ağrı ve şişliği hızlı bir şekilde hafifletmektedir.

Genellikle sıvının çekilmesinden sonra, doktorlar ağrı ve iltihabı daha da rahatlatmak için diz eklemine bir kortikosteroid enjekte etmek etmektedir.

Artrit Tedavisi

Ağrı kesiciler veya analjezikler, birçok diz problemi için tedavinin önemli bir parçasıdır. Diz ağrısının nedeni artrit hastalığı ise, dizdeki ve vücudun başka bir yerindeki belirtileri kontrol etmek için başka ilaçlar da gerekli olabilmektedir. Kullanılan ilaçlar sahip olunan artritin özel durumuna veya formuna bağlı olarak değişebilmektedir. Artrit tedavisinde yaygın olarak kullanılan ilaçlardan bazıları ise şunlardır:

• Analjezikler
• Kortikosteroidler
• Anti romatizmal ilaçlar
• Gut ilaçları
• Biyolojik yanıt değiştiriciler ¹⁹

Diz Ağrısı Ameliyatı

Bazı vakalarda diz ağrısı daha ciddi bir problem nedeniyle ortaya çıkabilmektedir. Eğer durum ameliyat edilmesi gereken bir problemse, aşağıdaki cerrahi seçenekler söz konusu olabilmektedir:

Artroskopik cerrahi: Yaralanmanın boyutuna bağlı olarak, cerrah tarafından diz bölgesinde ufak delikler açılarak içeri fiber optik kamera ve gerekli onarma cihazları sokulmaktadır.

Bu yöntem gevşek eklemleri diz ekleminin çıkarmak, hasarlı kıkırdakları çıkarmak veya onarmak ve yırtılmış bağları yeniden oluşturmak için kullanılabilmektedir.

Kısmi diz protezi ameliyatı: Bu işlem sırasında cerrah tarafından hasarlı bölüm metal ya da plastik bir parça ile değiştirilmektedir. Genellikle küçük kesikler ya da delikler açılarak yapılmaktadır.

Komple diz protezi: Komple diz protezi söz konusu olduğunda, cerrah tarafından hasarlı kemik ya da kıkırdak uyluk kemiğinden, kaval kemiğinden ve dizkapağından kesilmekte ve yerine yapay bir eklem yerleştirilmektedir. ²⁰ 

Diz Ağrısı İçin Hangi Doktora Gidilir?

Diz ağrısı tanısı ve tedavisi için ortopedi uzmanına ya da romatoloji (eklem problemleri için) bölümüne başvurabilirsiniz.