Kızamıkçık Nedir? Nasıl Tedavi Edilir?

Kızamıkçık Hastalığı Nedir?

Kızamıkçık, rubella virüsünün neden olduğu bir enfeksiyondur. Özellikle, doğmamış çocuğa ciddi zarar verebilen bir hastalıktır. Kızamıkçık vakalarının sayısı, aşılama programları sayesinde çarpıcı bir şekilde düşürülmüştür, ancak bu enfeksiyona karşı savaş henüz tam olarak bitmemiştir.

Kızamıkçık belirtileri (aynı zamanda Alman kızamığı olarak da bilinmektedir) genellikle hafiftir. Bu nedenle, enfeksiyon geçiren insanların yarısından çoğu bu virüsü taşıdığını ya da enfeksiyon geçirdiği fark edememektedir. ¹

Bununla birlikte, hamileliğin erken dönemlerinde kızamıkçık, doğmamış çocuğa karşı önemli olumsuz sonuçlara sebebiyet verebilmektedir. Bu duruma da konjenital kızamıkçık sendromu adı verilmektedir.

Kızamıkçık önlenebilir bir hastalıktır. Kızamıkçık aşısı genellikle kızamık ve kabakulak ile birlikte verilmektedir. Aşı yaygın olarak kullanılmadan önce, kızamıkçık salgınları oldukça yaygın olarak yaşanmaktaydı.

Kızamıkçıkla olan savaşın aşılama yöntemi ile kontrol altına alındığı ilan edilmiş olsa da, şu anki aşılanma oranı yalnızca % 80 civarındadır. Hastalık yurt dışından gelen yolcularla birlikte gelebileceği için ülke vatandaşlarının yüksek oranda bağışıklık kazanmış olması son derece gereklidir. ²

Kızamıkçık Belirtileri

Çocuklarda, kızamıkçık genellikle hafif geçmekte ve az belirgin belirtiler göstermektedir. Belirtileri olan çocuklar genellikle kırmızı döküntüler yaşamaktadır. Döküntü genellikle ilk önce yüz bölgesinde görülmekte ve sonra vücudun geri kalanına yayılmaktadır. Yaklaşık olarak da üç gün sürmektedir. Döküntünün görülmesinden 1 ile 5 gün önce ortaya çıkabilecek diğer belirtiler arasında şunlar bulunmaktadır:

• Düşük dereceli ateş 
• Baş ağrısı 
• Hafif pembe gözler (kızarıklık veya gözün beyazının şişmesi) 
• Genel rahatsızlık hissi 
• Şişmiş ve büyümüş lenf düğümleri 
• Öksürük 
• Burun akması ³

Kızamıkçık geçiren çoğu yetişkin genellikle düşük dereceli ateş, boğaz ağrısı ve yüz bölgesinde başlayan, sonrasında ise vücudun geri kalanına yayılan döküntüler yaşamaktadır. Genellikle de hastalık hafif geçmektedir.

Bazı yetişkinlerde döküntü oluşmadan önce baş ağrısı, pembe gözler ve genel rahatsızlık hissi olabilmektedir. Kızamıkçık ile enfekte olan kişilerin yaklaşık % 25 ile 50’sinde herhangi bir belirti görülmemektedir. ⁴

Kızamıkçık başlangıcı belirtileri genellikle virüsün kapılmasından sonra 2 ile 3 hafta içinde gelişmektedir. Bu zamana da inkübasyon süresi yani kuluçka süresi denmektedir.

Kızamıkçık nasıl anlaşılır? Ortak kızamıkçık belirtilerini şöyle açıklanabilmektedir:

Kızamıkçık Döküntüleri

Kızamıkçık döküntüsü tipik olarak kırmızı ve pembe bir renktedir. Hafif kaşıntılı olabilen bu döküntüler, küçük lekelerden oluşmaktadır.

Döküntü genellikle başın ve boynun etrafına yayılmadan önce yüz bölgesinde ya da kulakların arkasında başlamaktadır. Daha sonra göğüs ve karın (gövde), bacak ve kollara yayılabilmektedir. Çoğu durumda döküntü, 3-5 gün içinde kendi kendine kaybolmaktadır. ⁵

Şişmiş Lenf Bezleri

Lenf düğümleri veya bezleri, vücudun tamamında bulunan küçük doku parçacıklarıdır. Bu bezler bakterilere, virüslere ve enfeksiyona neden olan tehlikelerle savaşmaya yardımcı olan beyaz kan hücrelerini içermektedir.

Kızamıkçık hastalığı varsa, genellikle kulakların arkasındaki, kafanın arkasındaki ve boyundaki bezler şişmektedir. Bazı durumlarda bu şişme ağrılı olabilmektedir.

Lenf bezleri bazen döküntü ortaya çıkmadan önce şişmeye başlayabilmekte ve döküntü dökülmeden birkaç hafta sürebilmektedir. ⁶

Konjenital Kızamıkçık Sendromu Belirtileri

Konjenital kızamıkçık sendromu ile doğan bebekler, aşağıdaki belirtilerden bazılarına veya hepsine sahip olabilmektedir:

• Kalp sorunları 
• Katarakt ve glokoma dâhil göz problemleri 
• Zihinsel engeller 
• Büyüme geriliği 
• Düşük doğum ağırlığı 
• Gelişimsel gecikmeler 
• Öğrenme engelleri 
• Sağırlık 
• Diyabet 
• Genişletilmiş karaciğer ve dalak 
• Cilt lezyonları 
• Kanama ⁷

Tıbbi Yardım Alınması Gerekilen Durumlar

Eğer kızamıkçık olduğunuzu düşünüyorsanız, bir doktora başvurmalısınız. Durum genellikle hafifken, belirtilerin daha ciddi bir hastalık nedeniyle oluşup oluşmadığı doktor tarafından teşhis edilmelidir.

Hamileyseniz ve kızamıkçık olduysanız ya da döküntüleri olan biriyle temasa geçtiyseniz, hemen bir doktora başvurmalısınız.

Kızamıkçık vakalarının durumuyla ilgili sağlık kuruluşları bilgilendirilmelidir. Böylece ani bir vakanın meydana gelmesi halinde enfeksiyonun yayılması kontrol altına alınabilir.

Özellikle, mümkünse hamile kadınlarla temasından kaçınılmalıdır. Günümüzde nadiren de olsa, kızamıkçık doğmamış bir bebekte ciddi sorunlara neden olabilmektedir. ⁸

Kızamıkçık Nedenleri

Kızamıkçık neden olur? Kızamıkçık hastalığına, rubella adı verilen bir virüs neden olmaktadır. Burun ve ağızdan gelen küçük damlalarla, herhangi bir viral enfeksiyonla benzer şekilde yayılmaktadır. Aslında bakılırsa, soğuk algınlığı veya kızamık kadar bulaşıcı değildir, ancak 12 ile 23 gün arasında değişen uzun bir kuluçka dönemine (virüsün bulaşması ile hastalanma arasında geçen süre) sahiptir. Virüsün bulaştığı kişiler, belirtiler ortaya çıkmadan önce 10 gün boyunca virüsü başkalarına bulaştırabilmektedir.

Günümüzde kızamıkçık daha seyrek olduğu için, çok sayıda yetişkin bu hastalıktan hiç etkilenmemiştir. Bu nedenle de, bu kişiler aşı olmadıkça bağışıklık kazanmamaktadır. ⁹

Kızamıkçık Nasıl Yayılır?

Kızamıkçık virüsü aşağıdakileri içeren farklı şekillerde yayılabilmektedir:

• Enfekte bir kişiyle öpüşme gibi doğrudan temas 
• Hava yoluyla 
• Öksürükler 
• Hapşırma 
• Görüşmeler 

Virüs bir kişiye virüs bulaştıktan sonra belirtiler 12 ile 23 gün arasında ortaya çıkmaktadır. Bununla birlikte, enfekte olmuş kişi, döküntü oluşmadan yaklaşık 10 gün önce bile enfeksiyonu başkalarına geçirebilmektedir. Çoğu zaman, kişi enfekte olduğunu bilmeden, virüsü diğer insanlara yaymaktadır.

Kızamıkçık hastalığı varsa, belirtiler ortaya çıktıktan sonraki ilk 4 gün içinde, hastalık oldukça bulaşıcı olmaktadır. Bu süre boyunca, okuldan ve evden uzak kalarak evde dinlenmelisiniz. Kızamıkçık belirtileri ortaya çıktıysa, küçük çocuklar kreş gibi kapalı ve çok sayıda çocuğun bulunduğu yerlere gitmemelidir. ¹⁰

Kızamıkçık olan hamile bir kadın ise doğmamış bebeğe hastalığı geçirme riski % 90’dır. Bununla birlikte, aşılanmış bir kadının kızamıkçık ile enfekte olması nadirdir.

Bebek enfekte olursa, konjenital kızamıkçık sendromu ile doğabilir. Konjenital kızamıkçık sendromu bebeğin sağlığına uzun ömürlü hasar verebilmektedir. Diğer yandan, bebek de enfeksiyonu şu şekillerde başkalarına bulaştırabilir:

• İdrar 
• Burun akıntısı 
• Hapşırma 
• Öksürme ¹¹

Konjenital (Doğumsal) Kızamıkçık Sendromu

Hamile bir kadın, kızamıkçık virüsüne yakalanırsa, virüsü doğmamış bebeğine bulaşabilmekte ve konjenital kızamıkçık sendromuna neden olabilmektedir.

Kızamıkçık virüsü, hamile kadının kanından plasentaya yayılmaktadır. Virüs daha sonra fetusun dolaşım sistemine (kan damarları ve kalp) girmekte ve hasara neden olabilmektedir.

Konjenital kızamıkçık sendromuna sahip fetüsün riski, hamile kadının enfeksiyona ne zaman yakaladığına bağlı olarak değişmektedir. Hamile kadın kızamıkçık virüsüne yakalanırsa:

• Birinci trimesterde (hamileliğin 13. haftasına kadar) fetusa da bulaşma ihtimali yaklaşık olarak % 80 kadar olabilmektedir. 
• İkinci trimesterde (hamileliğin 14-26. haftaları) fetusun enfekte olma ihtimali yaklaşık olarak % 25 kadar olabilmektedir. 
• Üçüncü trimesterde (hamileliğin 27. haftasından doğuma kadar) hamileliğin 27-30 haftalarında fetusun enfekte olma ihtimali yaklaşık olarak % 35 kadar olabilmektedir. Bu oran hamileliğin 36. haftasına kadar neredeyse % 100’e yükselebilmektedir. ¹²

Konjenital kızamıkçık sendromunun fetusta doğum kusurlarına neden olma ihtimali, hamile kadının enfekte olduğu duruma bağlıdır. Hamile kadın kızamıkçık virüsüne yakalanmışsa:

• Hamileliğin 8-10. haftalarında fetüsün doğum kusurlarına sahip olma ihtimali % 90 kadar olabilmektedir. 
• Hamileliğin 11-16. haftalarında fetüsün doğum kusurlarına sahip olma ihtimali % 10-20 kadar olabilmektedir. 
• Hamileliğin 16-20. haftalarında doğum kusurları oldukça nadirdir, yalnızca işitme kaybı ile ilgili kusurların oluştuğu raporlanmıştır. 
• Hamileliğin 20. haftasından sonra, doğum kusurlarının gelişme riski azdır. ¹³

Kızamıkçık Risk Faktörleri

Kızamıkçık enfeksiyonuna yakalanma riskini artıran faktörler şunlardır:

• Daha önce kızamıkçık hastalığından etkilenmemiş herhangi bir kişi 
• Hastalığa karşı aşılanmamış kişiler ¹⁴

Kızamıkçık Tedavisi

Kızamıkçık nasıl geçer? Kızamıkçık enfeksiyonu için herhangi bir özel tedavi yöntemi bulunmamaktadır. Durum genellikle hafiftir ve herhangi bir tedaviye gerek duyulmadan kendiliğinden iyileşmektedir. Belirtiler, genellikle 7-10 gün içinde ortadan kalkmaktadır.

Çocuğunuzda ya da kendinizde kızamıkçık belirtilerini fark ettiğiniz zaman bir doktora başvurmalısınız. ¹⁵

Evde Tedavi

Eğer kızamıkçık geçiyorsanız, almanız gereken bazı önlemler bulunmaktadır:

• Döküntü başlangıcından itibaren beş gün boyunca işyerinden uzak kalın 
• Döküntülerin başlangıcından itibaren beş gün boyunca çocuğunuzu okuldan uzak tutun (eğer kızamıkçık varsa) 
• Döküntüden sonra en az bir hafta hamile kadınlarla temastan kaçının 

Döküntünün kendisine herhangi bir tedavi uygulanmaktadır. Genellikle bir hafta içinde kaybolmaktadır. Diğer belirtiler aşağıdaki tavsiyeleri kullanarak tedavi edilebilmektedir: ¹⁶

Parasetamol veya İbuprofen

Parasetamol veya ibuprofen gibi ilaçlar, ateşi azaltmak ve herhangi bir ağrıyı hafifletmek için kullanılabilir. Sıvı bebek parasetamol ilaçları küçük çocuklar için kullanılabilir. Aspirin, 16 yaşın altındaki çocuklara verilmemelidir.

Vücut Sıcaklığını Düşürme

Normal bir vücut sıcaklığı 36-36.8ºC (96.8-98.24ºF) arasındadır. Çocuğunuz yüksek bir vücut sıcaklığı varsa, vücudu serin tutarak ateşi azaltmaya çalışabilirsiniz. Soğuk olmayan nemli bir bezle kompres yapılabilir. ¹⁷

Bol Sıvı Alma

Günde 6-8 bardak sıvı tüketmeniz gerekir. Çocuğunuzun ateşi varsa, su kaybına (vücuttaki suyun az olduğu durumlarda) neden olabileceği için bol miktarda sıvı içtiğinden emin olmalısınız. Siz veya çocuğunuzun öksürüğü varsa, sıvı eksikliği daha da kötüleştirecektir.

Diğer Yöntemler

Sizin veya çocuğunuzun öksürüğü varsa, öksürük ilaçları çok az yardımcı olacaktır. Bunun yerine, odaya bir kâse su koyarak nem oranını artırabilir ve öksürüğün giderilmesine yardımcı olabilirsiniz.

Çocuğunuzun bol miktarda sıvı aldığından emin olmalısınız. Çocuğunuza içmek için sıcak sıvılar vermek hava yollarını rahatlatmaya, mukusunu gevşetmeye ve öksürüğü yatıştırmaya yardımcı olabilmektedir. Bununla birlikte, çocuğunuza aşırı tatlı içecekler vermemelisiniz. (Bal, 12 ayın altındaki bebeklere verilmemelidir.)

Kızamıkçık virüsünün tedavisinde antibiyotikler kullanılmamaktadır, ancak gelişen herhangi bir ikincil bakteri enfeksiyonu için doktor tarafından reçete edilebilir. Ağır durumlarda, daha ciddi komplikasyonlar oluşmuşsa, hastane tedavisi gerekebilir. ¹⁸

Kızamıkçık virüsünü aldığınızı düşünüyorsanız, vücudunuz enfeksiyonla savaşacak antikorları hazırlayıp ondan kurtulacaktır. Bir kez kızamıkçık geçirdiğinizde, genellikle virüse karşı bağışıklık kazanırsınız. Bu nedenle kızamıkçık enfeksiyonundan bir defadan fazla etkilenmesi çok nadir bir durumdur.

Hamilelikte Kızamıkçık Tedavisi

Eğer hamileyseniz ve kızamıkçık hastalığınız varsa, bir doktora başvurmalısınız. Herhangi bir ilaç kullanmadan önce mutlaka doktorunuza danışmalısınız. Ağrıyı azaltmak veya ateş düşürmek için ilaç kullanmanız gerekiyorsa, bu konuda doktorunuzdan fikir almalısınız. ¹⁹

Konjenital Kızamıkçık Sendromu Tedavisi

Kızamıkçık tanısı aldıysanız ve 20 hafta veya daha az bir süredir hamileyseniz, bir doğum uzmanına yönlendirileceksiniz. Doktorunuz sizi konjenital kızamıkçık sendromu riskleri hakkında bilgilendirecektir. Doğmamış bebeğinizin konjenital kızamıkçık sendromu olup olmadığını teyit etmek için amniosentez (amniyotik sıvının bir numunesinin alındığı yerlerde) gibi başka testler yaptırmanız gerekebilir.

Şu anda konjenital kızamıkçık sendromu için herhangi bir tedavi yöntemi bulunmamaktadır. Bebeğinize bulaşma riski ve herhangi bir doğum kusuru olması, enfeksiyona yakaladığınız zamana bağlıdır. Kadın doğum uzmanınızın sormuş olduğu her soruyu cevaplamalısınız. Böylece bir sonraki adım için size tavsiyelerde bulunabilecektir. ²⁰

Kızamıkçıktan Korunma 

Kızamıkçık oluşumunu önlemenin en etkili yolu, kızamık, kabakulak ve kızamıkçık (aşısı ile bağışık kazanılmasıdır.

Kızamık, kabakulak ve kızamıkçık aşısı, rutin aşılama programının bir parçası olarak çocuklara yapılmaktadır. İlk doz yaklaşık 12-13 ayda, ikinci doz ise okula başlamadan önce, genellikle üç ile beş yaşları arasında yapılmaktadır.

Bebek sahibi olmayı planlayan kadınlar, bir bağışıklık testi yaptırabilir. Bağışıklığınız yoksa, doktorunuz aşı yapmayı önerebilir.

Aşılarınızın güncelliğini kaybettiğini düşünüyorsanız ve kızamıkçık virüsü alma riskiniz varsa, doktorunuz sizi aşınızın yenilenip yenilenemeyeceği hakkında bilgilendirecektir. ²¹