Eklem Romatizması Nedir? Belirtileri Nelerdir?

Eklem Romatizması Nedir?

Eklem romatizması, vücudun bağışıklık sisteminin eklemlere saldırdığı otoimmün bir hastalıktır. Oluşan iltihaplanma sonucu eklemlerin (sinovyum) iç kısımlarını çizen dokunun kalınlaşması, eklemlerin içinde ve etrafında şişme ve ağrı ortaya çıkmaktadır. Sinovyum, eklemleri yağlayan ve sağlıklı bir şekilde yumuşak hareket etmelerine yardımcı olan bir sıvı oluşturmaktadır. ¹

Enflamasyon kontrol kontrol altına alınmadıysa ve devam ediyorsa, birleşimdeki kemiklerin uçlarını örten elastik dokuya ait kıkırdağı ve kemiklerin kendisine zarar verebilir. Zamanla kıkırdak kaybı meydana gelir ve kemiklerin arasındaki ortak aralıklar küçülmeye başlar. Bu süreç nedeniyle, eklemler gevşek, dengesiz ve acı verici bir hale gelerek, hareketliliğini kaybedebilir. Eklem deformitesi de yaşanabilecek bir başka durumdur. Hastalık ilerlediyse, oluşan hasar genellikle geri alınamaz, ancak erken teşhis edildiğinde, doktorlar eklem romatizmasının kontrol altına alınmasını sağlayabilmektedir. ²

Eklem romatizması sıklıkla el, ayak, bilek, dirsek, diz ve ayak bileği eklemlerini etkilemektedir. Ortak etkisi genellikle simetriktir. Yani bir diz ya da eliniz etkilenmişse, genellikle diğer diz ve el de bu durumdan etkilenecektir. Eklem romatizması, aynı zamanda kardiyovasküler sistem veya solunum sistemi gibi vücut sistemlerini de etkileyebileceğinden sistemik bir hastalıktır. Sistemik ise tüm vücudu etkilediği anlamına gelmektedir. ³

Eklem Romatizması Belirtileri

Eklem romatizması yavaş başlayan ve zamanla ilerleyen eklem iltihabı hastalığıdır. Bu nedenle, eklem romatizması hastalığını teşhis etmek bazen zor olabilmektedir. En erken belirtiler genellikle hafif ve belirgin değildir.

Eklem romatizması başlangıcı belirtilerinin birkaçı, eklemlerde yorgunluk, sertlik ve hassaslığı içerebilmektedir. Bu belirtiler hafif ya da daha şiddetli olabilmektedir. Ayrıca, belirtiler her hastada farklı ortaya çıkmaktadır. Bununla beraber, birçok kişi herhangi bir belirti de yaşamamaktadır.

Eklem romatizması nasıl anlaşılır? Eklemlerdeki iltihaplanan dokulardan kaynaklanan diğer birçok eklem romatizması belirtisi de bulunmaktadır. Eklem romatizmasımna sahip olan kişiler tarafından bildirilen en yaygın belirtilerden bazıları şunlardır: ⁴

Şişlik: Eklem kapaklarında bulunan sinovyal doku, eklem romatizması durumunda hasar oluşturarak dokunun kalınlaşmasına ve şişmesine neden olmaktadır.

Sertlik: İltihaplı eklemler sertleşmektedir. Bu nedenle de, doğru şekilde hareket ettirmek zorlaşmaktadır. Eklem romatizmasına sahip olan insanlar, özellikle sabahları veya uzun süre dinlenme sonrasında sertlik problemi yaşamaktadır. Bu, durum saatlerce sürebilmektedir.

Ağrı: Eklemlerde bulunan kıkırdak ve kemik zamanla aşınmaktadır. Eklem onu çevreleyen kaslar, bağlar ve tendonlarla desteklenmektedir, ancak eklem romatizması ile zayıflamaya başlamaktadır. Sonuç olarak da, şiddetli ağrı ve eklem hasarına neden olmaktadır.

Kızarıklık: Eklemlerde meydana gelen iltihap, o bölgelerde sıcaklığa neden olabilmektedir. Bunun sonucunda, eklem bölgesi pembe hatta bazen kırmızı bir renk almaktadır. ⁵

Eklem romatizmasının neden olduğu dejenerasyon, önce vücuttaki daha küçük eklemleri, yani parmaklardaki, elleri ve ayakları etkileyen eğilimi göstermektedir. Hasar vücudun diğer büyük eklemlerine de yayılabilmektedir.

Eklemlerin ağır iltihabı bir alevlenme olarak da bilinmektedir. Bu alevlenmeler, bazen eklem romatizması hastalarında aylarca görülebilmektedir.

Diğer yandan, eklem romatizması genellikle vücudu simetrik olarak da etkilemektedir. Bu da, vücudun her iki tarafındaki aynı eklemlerin aynı anda belirtileri göstereceği anlamına gelmektedir. Örnek vermek gerekirse, bir bilekte ortaya çıkan belirtiler, muhtemelen diğer bilekte de yakın gelecekte ortaya çıkacaktır.

Eklem romatizması sıklıkla ellerde ortaya çıkmaktadır, ancak, dizler, bilekler, boyun, omuzlar, dirsekler, ayaklar, kalçalar ve hatta çene dâhil olmak üzere herhangi bir eklemde de olabilmektedir. ⁶

Fiziksel Eklem Romatizması Belirtileri

Fiziksel belirtiler, tamamen eklem romatizması neden olduğu iltihaplanma sonucu ortaya çıkmaktadır. Tüm vücudu etkileyebilen bu belirtiler, bazen grip belirtilerine benzemektedir. Fiziksel belirtiler kroniktir.

En yaygın görülen fiziksel belirtilerden bazıları şunlardır:

• Yorgunluk
• Hafif ateş
• İştah kaybı
• Cilt döküntüsü
• Kas ağrıları
• Boyun ağrısı
• Sabahları yaşanan eklem sertliği
• Kilo kaybı ⁷

Vücudun belirli yerlerinde görülen benzer belirtiler bulunmaktadır. Eklem romatizması vücudun diğer bölümlerinde de sorunlara neden olabilir. Bunlar arasında şunlar bulunur:

• Nefes darlığı, akciğerlerin iltihaplanmasından kaynaklanıyor olabilmektedir. Keskin bir göğüs ağrısı sıklıkla yaşanan belirtisidir.
• Gözlerin kuruluğu ve ağız kuruluğu, eklem romatizmasına eşlik eden Sjögren Sendromu belirtileri olabilmektedir. Sjögren Sendromu durumunda, gözlerdeki ve ağızdaki bezler normal olarak mukus ve nem üretemediği için kuruluğa neden olmaktadır.
• Gözlerde ortaya çıkan diğer belirtiler yanma, kaşıntı, akıntı ve görme bozukluğu olabilmektedir.
• Romatoid nodüller, aşındırılmış kemikli alanların üstünde cilt altında oluşan küçük topaklardır. Nodüller genellikle ağrısızdır.
• Uzun süredir devam eden eklem romatizması kaynaklı iltihap nedeniyle, kan damarlarında, sinirlerde ve deride hasar, uyuşma, karıncalanma ve yanma meydana gelebilmektedir. Bu duruma ise romatoid vaskülit ismi verilmektedir.
• Anemi, kırmızı kan hücrelerinin üretimindeki azalma durumudur, aynı zamanda eklem romatizmasının da bir belirtisidir. ⁸

Psikolojik Eklem Romatizması Belirtileri

Fiziksel belirtilerin şiddeti ve sıklığı kişiden kişiye göre farklı olmakla birlikte, bazı hastalar fiziksel olmayan belirtiler de yaşayabilmektedir. Bazen, eklem romatizması duygusal ve psikolojik belirtilere neden olabilmektedir.

Eklem romatizması nedeniyle uzun süre ağrı yaşayan hasta, normal hayatına devam etmekte zorluk yaşayabilmektedir. Hasta, her zaman yaptığı işleri artık yapamaz bir hale gelebilmektedir. Tüm bunlar depresyon, kaygı, düşük benlik saygısı ve çaresizlik duygusu gibi zihinsel hastalıklara da yol açabilmektedir.

Eklem romatizması belirtilerini yaşadığınızdan şüphe ediyorsanız hemen bir doktora başvurmalısınız, çünkü erken teşhis hastalığın seyrinde önemli bir role sahiptir. ⁹

Eklem Romatizması Nedenleri

Eklem romatizması neden olur? Bazı insanlarda eklem romatizmasının neden geliştiği hala tam olarak bilinememektedir. Romatoid üzerine yıllardır yapılan araştırmalar gösteriyor ki, bazı faktörler insanları bu hastalığa daha eğilimli bir hale getirmektedir. Eklem romatizması üzerinde etkisi bulunan faktörler şunlar olabilmektedir:

• Eklem romatizmasına genetik yatkınlık
• Zararlı bir çevre faktörüne sahip olma (örneğin, sigara içilmesi)
• Hormonal dengeyle ilgili problemler yaşamış olma
• Bağırsak mikroplarında bir dengesizlik

Birçok araştırmacı, eklem romatizmasının, eklem romatizmasına genetik yatkınlığı olan, bazı çevresel faktörlere maruz kalan, hormon değişiklikler yaşayan veya bağırsak mikrobiyal değişikliklerine maruz kalan kişilerde gelişme olasılığının en yüksek olduğuna inanmaktadır. ¹⁰

Genetik Yatkınlık

Yapılan araştırmalara göre, eklem romatizması ile ilişkili olan spesifik HLA-DR4 geni, hastalıklı Kafkasyalıların % 60 ile % 70’inde bulunmaktadır. Buna karşılık, bu genin, genel nüfusun sadece % 20’sinde bulunduğu tahmin edilmektedir.

Bu spesifik genetik göstergenin varlığı eklem romatizması gelişme olasılığını arttırırken, hiçbir şekilde tamamen bir neden değildir. Aslına da bakılırsa, çoğu doktor eklem romatizması teşhisinde bu genetik testi kıstas olarak kullanmamaktadır. ¹¹

Çevre ve Yaşam Tarzı Faktörleri

Günlük alışkanlıkların, insanların eklem romatizması geliştirme riski üzerinde bazı etkileri olduğu düşünülmektedir. Bu alandaki en belirgin araştırmalar sigara, diyet ve vücut ağırlığına odaklanmaktadır.

Sigara İçmek

Eklem romatizması için en büyük çevresel risk faktörlerinden biri, özellikle sigara nedeniyle nikotine maruz kalmaktır. Sigara içmenin eklem romatizması üzerindeki doğrudan etkisi tam olarak belirgin olmamakla birlikte, uzun süre boyunca sigara içmenin, bir antikor (protein) olan romatoid faktörün konsantrasyonunu artırmada rol oynadığına inanılmaktadır. Eklem romatizması faktörünün kanla ilgili olması, bağışıklık sistemiyle ilgili bir bozukluk olabileceğinin de bir göstergesidir. ¹²

Diyet

Diyetin eklem romatizması geliştirme üzerindeki etkisi henüz tam olarak bilinmemektedir, ancak yıllar boyunca yapılan çalışmalar şunları göstermektedir:

• Düzenli olarak şekerli içecekleri tüketmenin eklem romatizması gelişme riskinde artış ile ilişkili olduğu görülmüştür.
• Sebze, meyve, baklagiller ve tahıl gibi gıdaları içeren Akdeniz diyeti, kadınların eklem romatizması gelişme riskini etkilememektedir.
• Kahve veya çay içmek (hem kafeinli hem de kafeinsiz) eklem romatizması gelişimi ile ilişkili değildir.
• Orta düzeyde alkol tüketimi kadınların riskini artırmamakta ve hatta düşürmektedir.

Vücut Ağırlığı

Kilolu veya obez olan insanlar eklem romatizması geliştirme riski taşımaktadır. ¹³

Hormonal Değişiklikler

Kadınların eklem romatizması geliştirme daha yüksektir. Bunun nedeni hormonların eklem romatizması ile ilgili olmasıdır. Bu düşünce, eklem romatizması belirtilerinin hamilelikte düzelmesi, yalnızca doğumdan sonra tekrar ortaya çıkması gerçeği ile desteklenmektedir. Ayrıca, düzensiz adet yaşayan veya erken menopoz döneminde olan kadınların eklem romatizması geliştirme riskinin arttığına dair kanıtlar da bulunmaktadır.

Hormonların doğal dalgalanmalarına ek olarak, hormon ilaçları ve doğum kontrol yöntemlerinin de bir etkisi olduğu düşünülmektedir. Progesteron hormonu veya progesteron ve östrojenin hormonunun bir kombinasyonunu içerebilen oral kontraseptiflerin, kadınlarda eklem romatizması geliştirme riskini artırdığına dair çalışmalar bulunmaktadır. ¹⁴

Enfeksiyon Geçmişi 

Bakteriyel ve viral enfeksiyonlar ile eklem romatizması arasında bir ilişki olduğu düşünülmektedir. Klinik araştırmalar, eklem romatizması ile bazı hastalıklar (örneğin, gingivitis, Epstein-Barr virüsü ve kronik hepatit C) arasında bir ilişki olabileceğini göstermektedir. ¹⁵

Eklem Romatizması Tedavisi

Eklem romatizması nasıl geçer? Eklem romatizması için uygulanan tedavi yöntemlerinin amacı şunlardır:

• Hastalık nedeniyle oluşan iltihabı durdurmak
• Belirtileri hafifletmek
• Eklem ve organ hasarını önlemek
• Fiziksel fonksiyon ve genel sağlık durumunu iyileştirmek
• Uzun vadeli komplikasyonları azaltmak ¹⁶

İlaçla Eklem Romatizması Tedavisi

Doktorunuz tarafından önerilen ilaç türleri, belirtilerin şiddetine ve eklem romatizmasının ne kadar süredir var olduğuna bağlı olarak değişecektir.

Steroidal Olmayan Antiinflamatuar İlaçlar

Steroidal olmayan antiinflamatuar ilaçlar ağrıyı hafifletebilmekte ve inflamasyonu azaltabilmektedir. Reçetesiz satılan bazı ilaçlar arasında ibuprofen ve naproksen sodyum bulunmaktadır. Daha güçlü steroidal olmayan antiinflamatuar ilaçlar reçeteyle kullanılabilmektedir. Yan etkiler arasında kulaklarda çınlama, mide tahrişi, kalp sorunları, karaciğer ve böbrek hasarı olabilmektedir. ¹⁷

Kortikosteroid İlaçlar

Prednizon gibi kortikosteroid ilaçlar, iltihaplanma ve ağrıları azaltmaya yardımcı olmaktadır. Ayrıca eklem hasarını da yavaşlatabilmektedir. Yan etkileri arasında, kemiklerin inceltilmesi, kilo alma ve şeker hastalığı bulunabilmektedir. ¹⁸

Hastalık Modifiye Edici Antiromatizmal İlaçlar

Bu ilaçlar romatizmal artritin ilerlemesini yavaşlatmaya yardımcı olabilmektedir. Ayrıca, eklemleri ve diğer dokuları kalıcı hasardan da kurtarabilir. Yan etkileri değişebilmektedir ancak bunlar karaciğer hasarı, kemik iliği baskılanması ve şiddetli akciğer enfeksiyonları olabilmektedir. ¹⁹

Biyolojik İlaçlar

Yeni bir hastalık modifiye edici antiromatizmal türü olan bu ilaçlar, hastalığın yavaş ilerlemesine yardımcı olmak için bağışıklık sistemine etki etmeyi hedeflemektedir. ²⁰

Fiziksel Aktivite ve Dinlenme

Egzersiz ve dinlenme arasında bir denge sağlanmalıdır. Hastalık aktif olduğunda daha fazla dinlenme daha uygun olabilir. Dinlenme, yorgunluk, ağrı ve iltihaplanmayı azaltmaya yardımcı olabilmektedir. Egzersiz, kas gücünü artırmak, eklem deformasyonlarını ve sertliğini azaltmak, sonuç olarak da, hareketliliği korumak için oldukça önemlidir. Bir fizyoterapist, sizin için uygun olan egzersiz programını belirleyecektir. ²¹

Yardımcı cihazlar, ağrıyan eklemleri daha zorlamayı önleyebilir. Örnek vermek gerekirse, testere sapıyla donatılmış bir mutfak bıçağı, parmak ve bilek bağlantılarınızı korumaya yardımcı olabilir. Düğme kancaları gibi bazı araçlar da giyinmeyi daha kolay bir hale getirebilir. ²²

Eklem Romatizması Ameliyatı

İlaçlar eklem hasarını önlemeye veya yavaşlatmaya yardımcı olmazsa, doktor hasar görmüş eklemleri onarmak için cerrahiyi müdahaleyi düşünebilir. Cerrahi, eklemi kullanma yeteneğini geri kazanmaya yardımcı olabilir. Ayrıca, ağrıyı azaltabilir ve deformiteleri düzeltebilir.

Eklem romatizması ameliyatı aşağıdaki yöntemlerden bir veya daha fazlasını içerebilir:

Sinovektomi: İltihaplı eklem astarının çıkarılması için uygulanan bir yöntemdir. Sinovektomi diz, dirsek, bilek, parmak ve kalçalara yapılabilir.

Tendon onarımı: İnflamasyon ve eklem hasarı, eklemin çevresindeki tendonların gevşemesine veya kopmasına neden olabilir. Cerrahınız ekleminizin etrafındaki tendonları onarabilir.

Ortak füzyon ameliyatı: Bir eklemin sabitlenmesi veya yeniden hizalanması ve ağrının giderilmesi için eklemin cerrahi olarak kaynaştırılması önerilebilir.

Total eklem replasmanı: Eklem replasman cerrahisi sırasında, cerrah eklemin hasarlı parçalarını çıkarır, sonra da metal ve plastikten yapılmış bir protez yerleştirir. ²³

Eklem Romatizması İçin Hangi Doktora Gidilir?

Eklem romatizması tanısı ve tedavisi için bir Romatoloji uzmanına (romatizmal hastalıklar uzmanı, romatolog) başvurabilirsiniz. Ameliyatın gerekli görülmesi durumunda ise ortopedik cerrahi uzmanına sevk edilebilirsiniz. ²⁴