Morluklar Nasıl Oluşur? Nasıl Tedavi Edilir?

Morluk Nedir

Morluklar, tıbbi açıdan kontüzyon olarak adlandırılmaktadır ve çoğu zaman kaza sonucu düşme ya da herhangi bir yere çarpma neticesinde ortaya çıkabilen, oldukça yaygın bir cilt yaralanmasıdır. Genellikle, basit yaralanmalar sonucu oluşan morluklar, iyileşene kadar ağrılı olabilmektedir. Bununla birlikte, daha geniş bir alanı kaplayan ve daha derin olan morluklar, kişi için sıkıntı verici bir hal alabilmektedir.

Vücutta meydana gelen morluklar, çoğu zaman 1-2 hafta içinde kendi kendine iyileşmektedir. Diğer yandan, evde yapılan basit tedavi yöntemleriyle de, hem morlukların ağrısını azaltmak hem de iyileşme sürecini hızlandırmak mümkün olabilmektedir. ¹

Morluk Belirtileri

Morluk nasıl anlaşılır? Vücutta meydana gelen morluklar, derinliğine bağlı olarak üç farklı şekilde gruplandırılmaktadır. Morluk tipleri şunlardır:

Subkütanöz: En sık görülen morluk tipidir. Cildin hemen altında meydana gelmektedir.

İntramüsküler: Ağrılı olabilen bu morluklar, kaslarda meydana gelmektedir.

Periosteal: Morlukların en derinde oluşan tipidir. Bu tip morluklar kemiklerde meydana gelmektedir. ²

Morluk başlangıçta, mor değil kırmızı bir renktedir. Çürük olarak adlandırılan bu durum, birkaç saat içinde mavi ya da koyu mor bir hale gelmektedir. İyileşmeye başladıkça da, sarı ya da yeşil bir renk almaktadır.

Vücutta meydana gelen bu morluk, ilk günlerde çok hassastır ve bazen ağrılı da olabilmektedir. Oluşan ağrı genellikle, morartı azalmaya başladıkça azalmaktadır.

Morluklar iyileşmeye başladıkça kaşıntı gibi belirtilere de yol açabilmektedir. Bu iyileşme sürecinin bir etkisidir.

Morluk oluşan yerde tahriş, kesilme ya da çizilme yoksa, enfeksiyonun oluşma riski pek yoktur. Ancak, bu tarz bir durum söz konusu ise, enfeksiyonların oluşma riski de bulunmaktadır.

Aynı bölgenin tekrar morarması sonrasında, demir birikimi nedeniyle o bölgede kalıcı sarımsı kahverengi leleker kalabilmektedir.

Morlukların iyileşmesi genellikle 1 ya da 2 hafta sürmektedir. Bununla birlikte, bazı kişilerde bu süre çok daha uzun olabilmektedir. ³

İntramüsküler Morluklar

İntramüsküler morluklar, doğrudan bir darbe veya çarpma ya da tekrarlayan darbeler sonucu cildin altında kalan kas liflerinin ya da bağ dokularının ezilmesi sonucu ortaya çıkmaktadır. Kişi sert bir zemine düştüğünde ya da bir yere sıkıştığında da bu tür morluklar gelişebilmektedir.

Darbe alan bölgenin şişmesi ve kızarması

Kan damarlarının çatlaması sonucu cildin mavi ya da mor bir renk alması

Eklem hareketlerinde zorlanma

Bazen, kanın hasarlı doku içine birikmesi (hematom)

Daha şiddetli vakalarda meydana gelen şok

Eğer oluşan doku hasarı genişse, kırık kemik, çıkık eklem, burkulma, yırtılmış kas veya diğer yaralanmalara da sahip olabilirsiniz. Diğer yandan, karın bölgesinde meydana gelen morluklar iç organlarda meydana gelen hasarın bir göstergesi olabilmektedir. ⁴

Periosteal Morluklar

Pek çok yaralanma durumu, kemiklerde ya da eklemlerde morlukların meydana gelmesine yol açabilmektedir. Özellikle, spor yaralanmaları, motor kazaları ya da yüksekten düşme kemik morarması vakalarında en sık görülenlerdir.

Kemik morlukları ya da diğer adıyla kemik çürükleri şu belirtilere yol açabilmektedir:

Yaralanan bölgede ağrı ve hassasiyet

Etkilenen bölge ve çevresindeki yumuşak dokularda şişme

Yaralanan alanın renginde değişiklik (mavi, mor ya da siyah)

Yaralı eklemin şişmesi

Yaralı eklemin sertliği

Morlukların bu tipi genellikle şiddetlidir ve yumuşak doku hasarından daha uzun sürmektedir. Belirtilerin şiddeti ve iyileşmenin süresi kemik hasarına bağlı olarak değişmektedir. ⁵

Acil Tıbbi Yardım Alınması Gereken Morluk Belirtileri

Morluklar bazen ciddi yaralanmalar sonucu oluşabilmekte ya da daha ciddi bir sağlık sorunun belirtisi olabilmektedir. Bu nedenle, aşağıda sıralanmış olan belirtilerin yaşanması durumunda hemen tıbbi yardım istenmelidir:

Morluğun olduğu bölgedeki şişkinlik ve ağrı endişe vericiyse

Kan inceltici aldıysanız ve neticesinde morluklar meydana geldiyse

Morluklar kendi kendine hızlı bir şekilde ortaya çıkıyorsa

Morluklar el ve ayak tırnakları altında gelişmişse ve ağrılıysa

Morluklar en fazla 2-3 hafta içinde iyileşmemişse

Morluk çok aşırıysa ya da giderek artıyorsa

Morluğun oluştuğu kemikte ya da eklemde kırık olduğunu da düşünüyorsanız ⁶

Kafatasında ya da gözlerde meydana gelen morluklar oldukça endişe verici olabilmektedir.

Hematom, kanın cilt altında birikmesi durumudur. Bazen, oluşan yaralanmalar başta sadece çürük ya da morluk gibi dursa da, bir komplikasyon olarak hematoma dönüşebilmektedir. Bu durum özellikle kafa bölgesinde ortaya çıktıysa, endişe verici olabilmektedir. ⁷

Hematoma Belirtileri

Kan damarı dışında kanın birikmesi olarak tanımlanan bir durum olan hematoma, vücutta ortaya çıktığı bölgeye göre değişen bazı çeşitlere sahiptir. Bunlar, subdural, spinal, parmak veya ayak tırnağı yatağı (subungual), kulak ve karaciğerin (hepatik) altı olarak sınırlandırılmaktadır.

Bazı nedenleri arasında, pelvik kemik kırıkları, tırnak yaralanmaları, çarpmalar, kan pıhtıları geçirme, bacakta kan pıhtısı, kan kanserleri ve aşırı alkol bulunmaktadır.

Hematoma belirtileri oluştuğu bölgeye göre değişebilmektedir. Genel olarak ise, kan toplanmakta, şişmekte ve iltihaplanmaktadır. Diğer belirtileri ise şunlardır:

Baş ağrısı

Konfüzyon

Nöbetler (subdural hematom)

Sırt ağrısı

Mesane kontrolü kaybı veya bağırsak kontrolü kaybı (epidural hematom)

Tırnak kaybı

Tırnak yatağında hissedilen yoğun ağrı

Karın ya da yan bölgelerde gelişen ağrı (dalak, karaciğer ya da peritoneal hematom) ⁸

Morluk Nedenleri

Morluk neden olur? Cilt üzerinde meydana gelen morluklar ya da halk arasındaki diğer adıyla çürükler, cilt altında bulunan küçük kan damarlarının kırılması sonucu oluşmaktadır. Cilt altında bulunan damarlar herhangi bir hasar olduğunda kırılarak yüzeye yakın bir yere toplanmaktadır. Mavi, mor ya da siyah renk olan morlukların bu rengi almasının nedeni, kırmızı kan hücrelerinin cilt rengini değiştirmesidir. ⁹

Cilt üzerinde meydana gelen morlukların en yaygın olarak görülen nedenleri ise şunlardır:

Fiziksel Darbeler

Morluklar sıklıkla vücuda gelen darbeler ya da çarpmalar sonucu oluşmaktadır. Bu durumda, özellikle sporcular daha fazla risk altındadır. Bununla birlikte, küçük çürükler ya da morluklar tedavi gerektirmemektedir. Düşme, sıkışma ya da darbe nedeniyle oluşan daha ciddi morluklar pek çok evde tedavi yöntemleriyle kontrol altına alınabilmektedir. ¹⁰

Yaş

Cilt morarlamaları özellikle yaşlı insanlarda daha sık görülmektedir. Çoğu zamanda, ellerin ve kolların arkasında ortaya çıkmaktadır. Genellikle, kırmız düz lekeler olarak başlamakta, sonrasında morarmakta ve yavaş yavaş sönmektedir. Morarmanın bu hali, kan damarı duvarlarının çok uzun yıllar boyunca güneşe maruz kalması nedeniyle zayıflamasından kaynaklanmaktadır. Bazı ilaçlar ve alkol durumu daha da kötüleştirebilmektedir. ¹¹

Trombosit Problemleri

Cilt üzerinde gelişen morlukların belirli bir nedeni yoksa, bu durumda, trombosit bozukluğundan şüphe edilebilmektedir. Trombositler kanamayı yavaşlatmak ve durdurmak için gerekli olan pıhtıları oluşturmaktadır. Trombosit sayısının yetersiz olması ya da trombositlerin doğru bir şekilde çalışmaması morluklara yol açabilmektedir.

Nadir olsa da, hamilelikte trombositopeni yani trombosit düşüklüğü gelişebilmektedir. Bu durumda, görülebilecek ilk belirtilerden biri de morluklardır. ¹²

Vitamin ve Mineral Eksikliği

Vücutta eksik olan bazı vitaminler ve mineraller, kanın pıhtılaşmasında ve oluşan yaraların iyileşmesinde önemli bir rol oynamaktadır. Bu nedenle, vitamin ve mineral eksikliği morlukların ortaya çıkmasına yol açabilmektedir.

Vitamin K: Vitamin K, kan pıhtılaşmasında rolü bulunan bir vitamindir. Aynı zamanda, kemik yapısının temel bileşenlerinden biridir. Bu nedenle, vitamin K eksikliği söz konusu olduğunda, kanın pıhtılaşma sürecinde sıkıntılar ortaya çıkabilmektedir. Bu da, morlukların meydana gelmesine yol açmaktadır.

Vitamin C: Vitamin C, kan damarlarının olası morluklara karşı güçlü durmasını sağlayan kolajenin üretiminde ve diğer bileşiklerin sentezinde önemli bir yeri bulunmaktadır. Eksik olması durumunda, iyileşme sürecini yavaşlamaktadır. Bu da, morluklara yol açmaktadır.

Mineral eksikliği: Çinko ve demir gibi temel minareller, yaraların iyileşmesini sağlamaktadır. Özellikle, demir eksikliğinin morluklara neden olma riski daha fazladır. Demir eksikliği anemiye yol açmaktadır ve bu da, sürekli morarmalara neden olabilmektedir.

Biyoflavonoidler: Sitrin, rutin, katehin ve kuersetin gibi bazı biyoflavonoidler morarlara karşı vücudun dirençli kalmasında rolü bulunan besin değerleridir. Vücuttaki bu tarz besin yoksunlukları morlukları daha can sıkıcı bir hale getirebilmektedir. ¹³

Kanama Bozuklukları

Cilt üzerinde gelişen morluklar, tek başına ciddi bir sorun teşkil etmemektedir, ancak beraberinde burun kanaması, ağır regl dönemleri veya ameliyat sonrası aşırı kanama gibi diğer belirtiler de meydana geliyorsa, morluklar daha ciddi bir sağlıklı sorununu işaret edebilmektedir.

Bu belirtilerin görüldüğü ve yaygın olarak yaşanan bir kanama bozukluğu olan Von Willebrand hastalığı eksik veya kusurlu bir pıhtılaşma proteininin neden olduğu genetik bir bozukluktur. ¹⁴

Hemofili

Hemofili, kanın pıhtılaşmını engelleyen bir kanama bozuklukluğudur. Bu durumda, vücutta açıklanamayan aşırı kanama problemleri ya da morluklar gelişebilmektedir. ¹⁵

Karaciğer Hastalıkları

Karaciğer hastalıkları söz konusu ise ya da karaciğer hasarı varsa, kan dolaşımındaki trombosit sayısı normalde ihtiyaç duyulandan daha az olabilmektedir. Bu da, kişiyi morluklara karşı daha eğilimli bir hale getirebilmektedir. ¹⁶

Ehlers-Danlos Sendromu

Morluklar, kalıtsal olan bazı kollajen bozukluklarından da kaynaklanabilmektedir. Örneğin, ehlers-danlos sendromudur. Bu durumda, bağ dokularını çevreleyen kılcal damarlar ve kan damarları oldukça kırılgan bir hale gelmektedir. Sonuç olarak da, cilt üzerinde morluklar, şiddetli iç kanama, yaraların geç iyileşmesi ya da ölüme yol açabilecek daha ciddi belirtiler meydana gelebilmektedir. ¹⁷

Bazı İlaçlar

Varfarin ve aspirin gibi bazı kan inceltici ilaçlar, kanın pıhtılaşmasını önlemekte ve kişiyi morluklara karşı daha eğilimli bir hale getirmektedir. Morluklara yol açabilecek diğer ilaç grupları şunlardır:

Ibuprofen gibi bazı steroidal antienflamatuar ilaçlar

Kortizol veya prednizon gibi kortikosteroidler

Prozac gibi selektif serotonin geri alım inhibitörü

Bununla birlikte, aşırı tüketilen ginkgo biloba, balık yağı ve sarımsak gibi doğal ürünler de, kanın inceltilmesine yardımcı olduğu için morlukların oluşma riskini artırabilmektedir. Ancak, bu nadir bir durumdur. Kanı morluklar yaratacak kadar inceltebilmesi için beraberinde kan inceltici bir ilacın da kullanılmış olması gerekmektedir. ¹⁸

Kemoterapi

Hasta kemoterapi görüyorsa, bu durum trombositlerin fazla üretilmemesine neden olabilmektedir. Düşük kan trombositleri nedeniyle de, vücutta morluklar meydana gelmesi muhtemeldir. ¹⁹

Morluklara Ne İyi Gelir

Kişinin bir yere çarpması sonucunda morluklar meydana gelebilmektedir. Bu morluklara tıp dilinde ‘‘hematon’’ adı verilmektedir. Çarpma sonucunda deride kızarıklık, şişme ya da morarmanın yanında ağrı ya da acı görülebilmektedir. Şişme, çarpmanın etkisiyle 5 ile 15 dakika arasında oluşmaktadır. Bu sürenin ardından şişme durmakta ama kızarıklık ve morluk devam etmektedir. Kızarmanın temel nedeni deri altında meydana gelen kanamadır. Bu kanama devam ettiği sürece de morarma sürecektir.

Morluk Tedavisi

Morluk nasıl geçer? Hafif yaralanmalar ya da çarpmalar sonucu oluşan morluklar genellikle basit evde tedavi yöntemleriyle kontrol altına alınabilmektedir. Diğer yandan, bazen morluklar çok daha büyük veya derin olabilmekte ya da risk unsuru oluşturan bölgelerde meydana gelebilmektedir. Bu durumda, olası komplikasyonları önlemek ve durumun daha da kötüleşmemesi için tıbbi yardım daha uygun olabilmektedir. Bununla birlikte, vücutta ortaya çıkan morluklar bazen başka tıbbi sorunların bir belirtisi olarak da gelişebilmektedir. Bu durumda, öncelikli amaç, altta yatan sağlık sorununu tedavi etmektir. ²⁰

Morluk Evde Tedavi Yöntemleri

Evde uygulanabilen tedavi yöntemleri, yaralanma ya da darbe neticesinde hasar gören cilt henüz daha yeni kızarmışken daha etkili olabilmektedir.

Buz Kompresi

Şişkinliği azaltmak ve iyileşmenin hızlanmasını sağlamak için etkilenen bölgeye 20-30 dakika boyunca buz paketi uygulayabilirsiniz. Soğuk kompres yapmak için buzlukta sakladığınız dondurulmuş sebzelerden de yararlanabilirsiniz. Buz uygulamasını doğrudan cilde uygulamayın, onun yerine bir havluya sararak çürük olan bölgeye hafifçe yerleştirin. ²¹

Etkilenen Alanı Yüksekte Tutma

Oluşan çürük bacağın ya da ayağın geniş bir alanında meydana gelmişse, bacak ya da ayak yaralanmadan sonraki ilk 24 saat boyunca olabildiğince yüksekte tutulmalıdır.

Ağrı Kesiciler

Morluk nedeniyle ağrı hissedilebilmektedir. Bu durumda, ağrı kesicilerden yardım alınabilir. Bazı ağrı kesicilerin şişkinliği hafifletme etkisi de bulunmaktadır. Bu nedenle, doğru ağrı kesiciyi tercih etmelisiniz. Aspirin veya ibuprofen gibi ilaçlardan uzak durulmalıdır. Bu ilaçların kanamayı teşvik edebilecek kan inceltme özellikleri bulunmaktadır.

Sıcak Kompres

Yaralanmadan 48 saat sonra, günde 2 ya da 3 kez, etkilenen bölgeye 10 dakika boyunca sıcak kompres uygulaması yapılabilmektedir. Böylece, kanın daha hızlı bir şekilde geri çekilmesi sağlanabilmektedir. Kan akışında meydana gelen bu artış sonucunda da, cilt yavaş yavaş eski rengine dönebilmektedir. ²²

Diğer Yöntemler

Yaralanmalar sonucunda cilt kesilmediyse, çizilmediyse, yoğun bir kanama yoksa ya da sakatlık riski söz konusu değilse, çoğu zaman evde tedavi yöntemleri olumlu sonuçlar verebilmektedir. Uygun tedavilerden sonra sadece morluğun kendi kendine iyileşmesini beklemek ve olası darbelerden korunmak yeterli olabilmektedir. ²³

İyileşme sürecini hızlandırmak için diyet değişiklikleri faydalı olabilmektedir. Bazı örnekleri şunlardır:

Demir: Demir eksikliği, morlukların iyileşme sürecini yavaşlatabilmektedir. Bu nedenle, demir takviyeleri almak ya da demir açısından zengin olan gıdaları tüketmek yararlı olabilmektedir.

Vitamin C: Eğer morluklar cildinizde kolaylıklar ortaya çıkabiliyorsa ya da iyileşmeleri çok uzun bir süre alıyorsa, C vitaminine ihtiyaç duyulabilmektedir. Bu durumda, C vitamini takviyeleri alabilir ya da C vitamini açısından zengin olan gıdaları daha fazla tüketmeyi tercih edebilirsiniz.

Bromelain: Oldukça güçlü özellikle bulunan antiinflamatuar bir enzimdir. En çok ananasta bulunmaktadır. Morlukların tedavisine yardımcı olabileceği düşünülmektedir. Kanı ve diğer sıvıları tutan proteinleri parçalamaktadır. Doktorun da tavsiye etmesiyle bromelain haplarından yararlanılabilmektedir.

Vitamin K Kremi: Vitamin K içeren bazı kremler, kanın pıhtılaşmasına müdahale ederek iyileşmenin hızlanmasını sağlayabilmektedir. ²⁴

Lazer Tedavisi

Morluklar kişiyi rahatsız ediyorsa ve evde tedavi yöntemleri bir sonuç vermiyorsa, doktorun da uygun görmesi durumunda lazer tedavisi uygulanabilmektedir. Lazer tedavisi, kan ve sıvı birikimini devre dışı bırakarak cilt üzerindeki renk değişimlerini hafifletmektedir. Genellikle, istenen sonuçların elde edilmesi için birkaç seansa ihtiyaç duyulmaktadır. ²⁵

Diğer Nedenlerin Tedavileri

Morluklar ilaçlardan, kanserden ya da sistematik bir durumdan kaynaklanıyorsa, doktor başka tedaviler önerebilmektedir:

Vücutta meydana gelen morluklar kan hastalıklarıyla ilgili ise, doktor komponentlerin yerini alan enjeksiyon veya tedavileri değerlendirebilmektedir.

Morlukların nedeni kullanılan ilaçlarsa, bunları almayı kendi kararınızla bırakmamalısınız. Doktoru bu konuda bilgilendirirseniz, size alternatif ilaçlar reçete edebilmektedir.

Vücuttaki morluklar, kan kanseri yani lösemi nedeniyle ortaya çıkıyorsa, kemoterapi, radyasyon, cerrahi veya üçünün bir kombinasyonu gibi tedavi seçenekleri, alanında uzman doktorlar tarafından değerlendirilmektedir. ²⁶

Morluk İçin Hangi Doktora Gidilir?

Morluk tanısı ve tedavisi için dermatoloji bölümüne başvurulmaktadır. 

Morlukların Önlenmesi

Futbol gibi temasa açık sporları yaparken, dizlik ya da dirseklik koruyucu giysiler giyebilirsiniz.

Kapı ya da koridor gibi ortak yürüyüş yollarına çarpma tehlikesi yaratan eşyaları koymamaya özen gösterin.

Düşme tehlikesi yaratan elektrik kablolarını açık alanlardan uzak tutun.

Zeminlerin kuru olduğundan ve kaynak halılar kullandığınızdan emin olun.

Evde dağınıklık yaratmamak için özen gösterin.

Gece banyoyu kullanmanız gerektiğinde, banyoyu ışıklar kapalıyken bulmaya çalışmayın.

Doktor tarafından kan inceltici ilaçlar reçete edildiyse, bunları doğru şekilde aldığınızdan emin olun.