Gastrit Nedir? Belirtileri Nelerdir?

Gastrit Hastalığı Nedir?

Gastrit, mide astarında iltihap oluştuğunda gerçekleşmektedir. Genel gastrit ise belirtileri üst karın ağrısı, mide bulantısı ve hazımsızlığı içerebilmektedir. Gastrit, akut veya hafif olduğunda tedavi edilebilmekte ve ortadan kalkabilmektedir. Ancak, tedavi edilmediği takdirde, ülserlere hatta mide kanserine dönüşme riski bulunmaktadır. ¹ 

Gastrit iltihaplanması çoğu zaman mide ülserlerine neden olan aynı bakteri nedenli enfeksiyon sonucu oluşmaktadır. Bazı ağrı kesici ilaçların düzenli olarak kullanımı ve çok fazla alkol tüketilmesi de gastrite katkıda bulunabilmektedir.

Gastrit aniden ortaya çıkabilir (akut gastrit) veya yavaş yavaş oluşabilir (kronik gastrit). Bazı vakalarda, gastrit, ülsere ve mide kanseri riskinde artışa neden olabilmektedir. Bununla birlikte, çoğu insan için, gastrit ciddi değildir ve tedavi ile çabucak iyileşir. ²

Gastrit Belirtileri

Gastrit hastalığına sahip olan kişilerin hepsi gastrit başlangıcı belirtilerini yaşamamaktadır. Hatta bazı kişiler hiç belirti göstermemektedir. Gastrit nasıl anlaşılır? Bilinen ortak gastrit belirtileri arasında ise şunlar bulunmaktadır:

• Üst mide bölgesinde yanma ağrısı (mide yanması gibi)
• Yemek yedikten sonra hafifleyen ya da kötüleşen üst mide ağrısı
• Mide bulantısı
• Kusma
• İştah kaybı
• Şişkinlik ve geğirme ³

Çoğu gastrit belirtisi ciddi olmamasına rağmen, aşağıdakilerden herhangi birisine sahipseniz, doktorunuza başvurmanız özellikle önemlidir:

• Bir haftadan fazla süren gastrit belirtileri
• Kusarken kan veya siyah, katran maddesi (kurutulmuş kan) görme
• Dışkıda kan görme, ya da siyah olan dışkı

Bu belirtiler mide ülseri veya mide kanamasına yol açabilir veya altta yatan başka ciddi bir sağlık durumunun olduğunu gösterebilir. Nadiren de olsa gastrit, mide kanseri riskini artırabilmektedir. ⁴

Akut Gastrit Belirtileri

Akut gastrite sahip olan bazı kişiler hiçbir gastrit belirtisi göstermemektedir. Diğer insanlarda ise hafif ile şiddetli seviyede belirtiler olabilmektedir.

Sık karşılaşılan gastrit belirtileri şunları içermektedir:

•  İştah kaybı
• Hazımsızlık
• Siyah renkte dışkı
• Mide bulantısı
• Kusma
• Kanlı kusma
• Karın (mide) üst bölgesinde ağrı
• Yemek yedikten sonra üst karında (mide) dolgunluk hissi

Akut gastrit ile ilişkili bazı belirtiler diğer sağlık koşullarında da görülmektedir. Akut gastrite sahip olup olmadığınızı doktorunuz belirlemesi bazı durumlarda zor olabilmektedir.

Bir hafta veya daha uzun süre gastrit belirtileri varsa doktorunuzla iletişime geçmelisiniz. Kusarken ya da dışkıda kan görürseniz derhal tıbbi yardım istemelisiniz. ⁵

Kronik Gastrit Belirtileri

Kronik gastrit, mide ekşimesi ve karında ağrı gibi akut gastrite benzer belirtiler göstermektedir. Buna ek olarak, kronik gastritin bilinen diğer ortak belirtileri şunları içermektedir:

• İştah kaybı
• Şişkinlik
• Mide bulantısı ve kusma
• İştah kaybı ve mide bulantısı nedeniyle kilo kaybı
• Baş ağrısı, zayıflık ve baş dönmesi
• Nefes nefese kalma
• Ağızda kötü bir tat
• Soluk renk
• Kabızlık (bazen ishal de olabilir)
• İdrara çıkma problemleri yaşama
• Tükürük akışında artış
• Tedirginlik
• Zihinsel depresyon
• Bazen nefes almada zorluk çekme ⁶

Çocuklarda Gastrit Belirtileri

Çocuklarda görülen gastrit belirtileri her zaman midede olanları yansıtmaz. Çocuklarda görülen gastrit belirtileri aşağıdakileri içermektedir:

• Ağrı (midenin bulunduğu göğüs kafesinin hemen altındaki merkezinde yanma, ağrı ve kemirici olarak tanımlanmıştır)
• Ağrı ayrıca karnın arka kısmına kadar sol bölümüne yayılabilir
• Bir rahatsızlık duygusu
• Küçükten büyük miktarlara kadar değişen kanlı kusma
• Geğirme
• Şişkinlik
• Çocukta anormal soluk alıp verme
• Terleme
• Dışkı koyu kırmızı veya siyah renkte olabilir  ⁷

Acil Tıbbi Yardım Gerektiren Gastrit Belirtileri

Acil tıbbi yardım gerektiren gastrit belirtileri arasında şunlar bulunmaktadır:

• Kan kusma
• Sarı veya yeşil renk kusma ve aşırı derecede kusma
• Yiyecek veya sıvıları tutamama
• Siyah veya kanlı bağırsak hareketleri
• Ateşle beraber gelen karın ağrısı
• Bayılma veya bayılma hissi
• Kalp atışı hızında artış
• Aşırı terleme
• Soluk renk
• Nefes darlığı 

Gastritinizin olabileceğini düşünüyorsanız veya gastrit geliştirme riski altındaysanız, gerekirse değerlendirme ve tedavi için bir sağlık uzmanına danışın. ⁸

Gastrit Nedenleri

Gastrit neden olur? Gastrit, mide koruyucusu olan mukus astarı zayıfladığında ortaya çıkmaktadır. Bu durum geliştiğinde, midede bulunan sindirim suyu, midenin duvarlarına zarar verebilmektedir.

Neredeyse tüm hastalık ve koşullarda olduğu gibi, bazı insanlar gastrit gelişimi açısından daha yüksek bir risk altındadır. Gastrik riskini arttıran çeşitli koşullar ve yaşam tarzı faktörleri bulunmaktadır. ⁹

Akut Gastrit Nedenleri

Akut gastrit, genellikle mide mukozasını koruyan mukus astarına zarar veren akut tahriş edicilerden kaynaklanmaktadır. Tahriş edici maddeler arasında, aspirin veya diğer steroidal olmayan antiinflamatuar ilaçlar, zehirler (güçlü alkol de dâhil) ve helikobakter pilori (helicobacter pylori) bakterisi ile enfeksiyonun erken safhaları da dahil olmak üzere belirli enfeksiyonlar bulunmaktadır. Genellikle, tahriş edici madde alındığında iltihap hızla çökmektedir. ¹⁰

Kronik Gastrit Nedenleri

Kronik gastrit, genellikle helikobakter pilori (helicobacter pylori) enfeksiyonu sonucu oluşmaktadır. Az gelişmiş ülkelerdeki yetişkinlerin bu enfeksiyona yakalanma oranı % 90 kadar yüksek olabilmektedir.

Diğer kronik gastrit nedenleri ise şunları içermektedir:

• Bağışıklık sistemi hastalıkları
• Spesifik ve nadir enfeksiyonlar (HIV / AIDS gibi)
• Crohn hastalığı
• Midenin safra hassasiyetini arttıran gastrik ameliyatlar ¹¹

Helikobakter Pilori (helicobacter pylori) Bakterisi Nedir?

Pylori enfeksiyonu özellikle gelişmekte olan ülkelerde yaygındır ve enfeksiyon çocukluk çağında başlar. H. pylori ile enfekte olan çoğu insan herhangi bir belirti yaşamamaktadır. Yetişkinlerin belirtileri hemen göstermeye başlaması daha olasıdır.

Araştırmacılar, H. pylori enfeksiyonunun nasıl yayıldığından tam olarak emin olmasa da, bakterinin bulaştığı yiyecek, su veya yemek kaplarının bu bakteriyi yaydığı düşünülmektedir. Bazı enfekte kişilerin tükürüklerinde H. pylori bulunmaktadır; böylece enfeksiyon tükürük ya da diğer vücut sıvılarıyla doğrudan temasla da bulaşabilmektedir. ¹²

Reaktif Gastrit Nedenleri

Reaktif gastrite yol açan durum mide astarının hasar görmesidir. Mide astarı zarar görmüş bazı kişilerde reaktif gastrit gelişebilmektedir. Reaktif gastrit:

• Akut veya kronik olabilir.
• Aşınmaya neden olabilir.
• Çok az veya hiç iltihaplanmama durumu olabilir.

Reaktif gastrit, iltihaplanmaya az veya hiç sebep olmadığında reaktif gastropati olarak da adlandırılabilir. Reaktif gastritin nedenleri aşağıdakileri içerebilmektedir:

• Steroid olmayan antiinflamatuar ilaçlar ya da aspirin ve ibuprofen tipi ilaçlar
• Alkol içmek
• Kokain kullanmak
• Radyasyona maruz kalma veya radyasyon tedavisine maruz kalma
• Safra reflüsü (ameliyatla midesinin bir kısmı çıkarılmış olan insanlar görülebilir)
• Travmatik yaralanmalar, kritik hastalıklar, ciddi yanıklar ve büyük cerrahiler nedeniyle strese tepki (reaktif gastritin bu türüne stres gastriti de denmektedir) ¹³

Eroziv Gastrit Nedenleri

Gastrit, gastrointestinal organların astarlarının iltihaplandığı bir durumdur. Ancak, eroziv gastritte astar yavaş yavaş aşınır ve organ astarında delikler açığa çıkar.

Eroziv gastritin bilinen ortak nedenleri arasında şunlar bulunmaktadır:

• Ana eroziv gastrit nedenlerinden biri hasar görmüş mide astarıdır. Bu, Crohn hastalığı, besin alerjileri, kolik ve kalıcı asidite, gastrointestinal reflü ve E. coli gibi bakterilere bağlı enfeksiyonlar gibi altta yatan tıbbi koşullar nedeniyle ortaya çıkabilir.
• Eroziv gastrit, steroidler ve steroid olmayan antiinflamatuar ilaçlar gibi bazı ilaçların aşırı tüketimi nedeniyle ortaya çıkabilmektedir.
• Genetik koşullar, viral hastalıklar ve bakteriyel hastalıklar da mide astarına zarar verebilir.
• Stres genellikle eroziv gastrit ile ilişkilidir. Mideye vuran stres, gastrointestinal organların hasar görmesine neden olabilmektedir. ¹⁴ 

Bağışıklık Sistemi Nedeniyle Oluşan Gastrit

Otoimmün gastritte, bağışıklık sistemi mide astarında bulunan sağlıklı hücrelere saldırmaktadır. Bağışıklık sistemi normalde bakteri, virüs ve potansiyel olarak zararlı diğer yabancı maddeleri belirleyerek ve onları yok ederek insanları enfeksiyonlardan korumaktadır. Ancak bağışıklık sistemi bozukluklarında bu durum tam tersi şekilde ilerlemektedir. Otoimmün gastrit, kroniktir ve genellikle eroziv (aşındırıcı ya da tahriş edici gastrit tipi) değildir.

Diğer Gastrit Nedenleri

Daha az sık görülen gastrit nedenleri arasında ise şunlar bulunmaktadır:

• Crohn hastalığı (gastrointestinal yolun herhangi bir bölümünde iltihaplanma ve tahrişe neden olmaktadır)
• Sarkoidoz, inflamasyona neden olmayan bir hastalıktır. Kronik inflamasyon durumunda vücudun çeşitli organlarında anormal doku kütlelerinin oluşmasına neden olur. Hastalık tipik olarak akciğerler, deri ve lenf bezlerinde başlar.
• İnek sütü ve soya gibi gıda maddeleri alerjileri (özellikle çocuklarda)
• Virüsler, parazitler, mantarlar ve H. pylori dışındaki bakteriler (genellikle zayıflamış bağışıklık sistemine sahip insanlarda görülen enfeksiyonlardır) ¹⁵ 

Yaş: Mide astarı yaşla birlikte azalma eğiliminde olduğu için yaşlı erişkinlerin gastrit riski artmaktadır. Yaşlı erişkinlerin H. pylori enfeksiyonuna veya otoimmün bozukluklara sahip olma olasılığı gençlere göre daha yüksektir. ¹⁶ 

Gastrit Tedavisi

Düzgün bir şekilde tedavi edildiğinde, gastrit genellikle kalıcı etkiler bırakmadan çabucak iyileşmektedir. Tedavi ise gastrit nedenine bağlı olarak değişmektedir. İlaç veya yaşam tarzı değişikliği veya ikisinin bir kombinasyonu gerekebilir. Bazı olası tedaviler ve genel öneriler şunları içermektedir:

Tetikleyiciyi Engelleme

Eğer gastrite bir ilaç veya madde (alkol gibi) neden oluyorsa, uygun tedavi ilaç veya maddenin mümkün olduğunca kullanılmasını kesmek olacaktır.

Helicobacter Pylori Tedavisi

Pylori’nin ortadan kaldırılması, tipik olarak, birden fazla antibiyotik kombinasyonunun en az 10-14 gün boyunca kullanılmasını içermektedir. ¹⁷ 

Mide Asidinin Azaltılması

Antasitler (kalsiyum karbonat), rolatlar (kalsiyum karbonat ve magnezyum hidroksit), histamin blokerler, proton pompa inhibitörleri gibi ilaçlar mide asidini azaltabilir, ağrıyı hafifletebilir ve ülserlerin iyileşmesini hızlandırabilir.

Stresin Azaltılması

Stres tetikleyicilerinin önlenmesi, belirtilerin veya gastrit riskinin azalmasına yardımcı olabilir. Meditasyon ve yoga gibi sakinleştirici faaliyetler, stres düzeylerini azaltmada etkili olabilir. Keyifli ve rahatlatıcı aktiviteler için zaman ayırmak, stresle baş etmenize destek olur. ¹⁸ 

Yeme Alışkanlıklarını Değiştirme

Daha küçük ancak daha sık yemek yemek, tahriş edici hazımsızlık sıklığını azaltabilir. Baharatlı veya asitli gıdalardan kaçınmak aynı zamanda gastritin iyileşmesine ve gelecekteki olayların önlenmesine de yardımcı olabilmektedir. ¹⁹

Akut Gastrit Tedavisi

Bazı akut gastrit vakaları tedavi edilmeden kendiliğinden düzelmekte ya da yumuşak bir diyetle hızlı bir iyileşmektedir. Doğal asitler bakımından düşük, yağ oranı bakımından düşük, lif bakımından düşük gıdalar sindirim sağlığı için en iyileridir. Eğer tavuk veya hindi göğsü gibi hafif etler uygun görülürse diyete eklenebilir, ancak kusma devam ederse tavuk suyu veya diğer çorbalar daha iyi olabilmektedir.

Bununla birlikte, birçok insan gastritin nedenine bağlı olarak tedavi ve iyileşme süreleri ile birlikte akut gastrit tedavisine ihtiyaç duymaktadır. H. pylori enfeksiyonları bir veya iki kez antibiyotik kullanılmasını gerektirebilir. Genelde antibiyotiklerin her biri iki hafta sürmektedir. ²⁰

Yaşam tarzı değişiklikleri de akut gastrit belirtilerinizi azaltmanıza yardımcı olabilmektedir. Yardımcı olabilecek bazı değişiklikler şunları içermektedir:

• Alkol tüketiminden kaçınmak veya sınırlandırmak
• Baharatlı, kızartılmış ve asitli yiyeceklerden kaçınmak
• Sık sık ve küçük porsiyonlarda yemek yemek
• Stresi azaltmak
• Aspirin gibi mide astarını tahriş edebilecek ilaçlardan kaçınmak ²¹

Kronik Gastrit Tedavisi

İlaç tedavi ve diyet kronik gastrit tedavisinde kullanılan en yaygın yollardır. Genellikle her gastrit türünün tedavisi gastritin sebebine odaklanmaktadır.

İlk tedavi yöntemi olarak doktorunuz muhtemelen vücudunuzda eksikliği görülen besin maddeleriyle ilgili problemleri çözecektir. Enfeksiyon nedeniyle oluşan kronik gastrit durumunda ise doktorunuz H. pylori bakterilerini yok etmek için antimikrobik ajanlar ve asit engelleyici ilaçlar kullanacaktır. Aynı zamanda, kullanılan ve gastriti tetikleyen bazı ilaçlarının alımının kesilmesi ve alkol kullanımından uzak durulması da tedavilerin hızlı sonuç vermesine yardımcı olmaktadır. ²²

İlaç Tedavisi

Doktorunuz mide asidini azaltmak için ilaç reçete edebilir. Mide asidini azaltmak için kullanılan en yaygın ilaçlar şunlardır:

• Antasitler, kalsiyum karbonat
• H2 antagonistleri
• Proton pompa inhibitörleri

Aspirin ve benzeri ilaçları azaltmak veya ortadan kaldırmak, mide tahrişini azaltmak için önerilmektedir.

İlaçlar veya alkol, gastritinizin tetiklenmesine neden oluyorsa, kronik gastrit belirtileri bazen birkaç saat içinde kaybolabilir. Ancak tipik olarak kronik gastritin yok olması daha uzun sürmektedir ve tedavi edilmezse yıllarca sürebilir. ²³

Diyet

Doktorunuz mide tahrişini azaltmak için diyetinizde değişiklikler önerebilir. Kaçınılması gereken şeyler şunlardır:

• Yüksek içeren bir diyet
• Yağlı yiyecekler içeren bir diyet
• Bira ve şarap gibi alkollü içecekler
• Kırmızı ve muhafaza edilmiş etlerin çok tüketildiği bir diyet

Önerilen gıdalar ise şunları içerir:

• Tüm meyve ve sebzeler
• Probiyotik bakımından zengin yoğurt ve kefir gibi gıdalar
• Yağsız etler (örneğin tavuk, hindi ve balık)
• Fasulye gibi bitki esaslı proteinler
• Tam tahıllı makarna, pirinç ve ekmekler ²⁴

Gastrit ameliyatı: Süpüratif (Flegmonöz) gastrit (yaygın olarak streptokok enfeksiyonları ve viral enfeksiyonlar sonucu oluşmaktadır) dışında, cerrahi müdahale gerekli değildir. Bu durumda, etkilenen bölgenin rezeksiyonu ile cerrahi müdahale en etkili tedavi şekli olabilmektedir. ²⁵ 

Gastrit için hangi doktora gidilir: Gastrit tanısı ve tedavisi için başlangıç olarak aile doktorunuzdan yardım alabilirsiniz. Doktorunuz gastritten şüphelenirse, sizi sindirim bozuklukları uzmanına (gastroenterolog) sevk edebilir.