Tifo Nedir? Sebepleri Ve Belirtileri Nelerdir?

Tifo Hastalığı Nedir?

Enterik ateş olarak da bilinen tifo hastalığı, başta Salmonella enterica, alt spesifik enterica serovar typhi ve daha düşük oranda serovars paratyphi A, B ve C bakterilerinin neden olduğu potansiyel olarak ölümcül olabilen bir multisistemik (hızlı bir şekilde gelişen, birçok sistemi etkileyen) hastalıktır.

Tifo ateşi tifo hastalığının tanısını koymak için bilinen en belirgin tifo belirtisidir. Ateş dışındaki diğer ortak tifo belirtileri ise halsizlik, yaygın karın ağrısı ve kabızlıktır. Tedavi edilmeyen tifo ateşi delirium (akut beyin yetmezliği), obtundasyon (çevresel uyaranlara karşı ilgisizlik), bağırsak kanaması, bağırsak delinmesi ve ölümle sonuçlanabilen yorucu bir hastalıktır. Hayatta kalan hastalar uzun süreli veya sürekli olarak nöropsikiyatrik komplikasyonlar yaşayabilmektedir. ¹ 

Tifo hastalığı olan çoğu insan, antibiyotik tedavisine başlandıktan birkaç gün sonra daha iyi hissetmektedir; ancak komplikasyonlar nedeniyle ölümler de yaşanmaktadır. Tifoya karşı aşılar mevcuttur, ancak bu aşılar kısmen etkili olabilmektedir. Aşılar genellikle hastalığa maruz kalmış veya tifo ateşinin yaygın olduğu bölgelere seyahat edenler için ayrılmıştır. ² 

Tifo Belirtileri

Tifo başlangıcı belirtileri genellikle bakterilerin vücuda alınmasından yaklaşık olarak bir veya iki hafta sonra başlamaktadır. Durum belirlenir ve derhal tedavi edilirse, belirtiler antibiyotik başlangıcından 3-5 gün sonra düzelmeye başlayabilir. Tedavi edilmediğinde, tifo hastalığı haftalarca hızla kötüye giderek devam edebilir ve hayatı tehdit eder bir hale gelebilir.

Tifo nasıl anlaşılır? Tifo belirtilerinden bazıları şunları içerebilmektedir:

• Tifo, 39-40 ° C gibi yüksek sıcaklıklara ulaşabilen bir ateşe neden olmasıyla tanınmaktadır
• Aşırı terleme
• Özellikle, 5 ile 19 yaşları arasındaki çocuklar ve genç yetişkinler daha çok tifodan etkilenmektedir
• Baş ağrısı ve kas ağrısı
• Karın şişkinliği ve rahatsızlık
• Mide bulantısı ve kusma
• İştah kaybı
• İshal veya kabızlık (Çocukların ishal olma ihtimali daha yüksekken, yetişkinler kabız olmaya daha eğilimlidir)
• Yorgunluk
• Vücuttaki küçük pembe döküntüler, özellikle de göğüs boyunca nokta şeklindeki döküntüler ³

Tifo tedavi edilmediği takdirde şiddetli bir hal alan belirtileri ise şunlardır:

• Kendinden geçmiş durumda sayıklamak
• Hareketsiz ve bitkin bir şekilde yatmak
• Gözlerin yarı açık şekilde kalması

Buna ek olarak, hayatı tehdit eden komplikasyonlar sıklıkla bu belirtilerle gelişir. Bazı insanlarda, belirtiler ve semptomlar ateş azaldıktan iki hafta sonrasında tekrar yaşanabilmektedir. ⁴ 

Tedavi edilmeyen tifo hastalığının ilerlemesi genellikle dört aşamalı olacak şekilde gerçekleşmektedir. Bunların her biri yaklaşık bir hafta sürmektedir. Doğru şekilde tedavi edilen tifo genellikle bir hafta içinde iyileşir ve bu aşamalar önlenir.

İlk hafta boyunca ateş yavaş yavaş yoğunlaşır. Bu aşamada hasta öksürük, baş ağrısı, yavaş kalp hızı, zayıflık ve rahatsızlık yaşayabilir. Burun kanaması ve karın ağrısı da ortaya çıkabilir. Bu süre zarfında Widal testi yapılırsa, testin hassasiyeti nedeniyle sonucun negatif olması muhtemeldir.

İkinci haftada ateş daha da yükselir ve kalp atış hızı düşüktür. Hastanın kafa karışıklığı ve ajitasyon yaşaması da muhtemeldir. Gül lekesi döküntüsü göğüs ve karın bölgesinde görülebilir. Karın şişliği, ağrı, yeşilimsi ishal veya kabızlık da yaşanabilir. Bu hafta yapılan Widal testinin sonucu genellikle pozitif bir sonuç vermektedir.

Üçüncü haftada bağırsak kanaması gibi ciddi komplikasyonlar ortaya çıkabilmektedir. Yaşamı tehdit eden bağırsak delinmesi gibi diğer durumlar meydana gelebilmektedir. Beyin gibi diğer organlar ensefalit adı verilen bir durumdan etkilenebilir. Buna ek olarak, safra kesesi iltihaplanabilir, kalp ve kemik dokusunun tutulması olabilir ve apseler ortaya çıkabilir. Dördüncü hafta sonunda ateş yavaş yavaş düşmektedir. ⁵ 

Çocuklarda Tifo Belirtileri

Çocuklarda tifo belirtileri hastalığa yakalandıktan sonra yaklaşık 7 ile 14 gün arasında bir sürede ortaya çıkmaktadır. Bazı çocuklar tifo nedenlerine maruz kalsa da 2 ay gibi bir süre hasta olmayabilir. Çocuklarda görülen yaygın tifo belirtileri ise şunlardır:

• 39 ºC ve 40 ºC yüksek ateş
• Baş ağrısı
• Boğaz ağrısı
• Yorgunluk
• Enerji düşüklüğü
• Karın ağrısı
• Kabızlık
• İshal

Çocuğunuz tifo belirtileri gösteriyorsa hemen onu bir doktora götürmelisiniz. Tedavi edildiğinde, tifo belirtileri genellikle antibiyotik kullanmaya başladıktan sonra birkaç gün içinde azalır. Tedavi edilmezse, tifo ateşi ciddi hastalıklarla, hatta ölümle sonuçlanabilir. ⁶ 

Tifo Nedenleri

Tifo neden olur? Tifo hastalığının ana nedenlerinden biri, tifo bakterilerinin fekal oral yolla (dışkı nedenli) bulaşmasıdır. Güvenli olmayan sıhhi uygulamalar, tifo bakterilerinin suya ve gıda maddelerine bulaşmasına yol açmakta, bu da hastalığın yayılmasına neden olmaktadır. ⁷ 

Bulaşıcı Bakteriler

Salmonella typhi ve Salmonella paratyphi isimli bakteriler tifo ateşinin ana nedenleridir. Bu bakteriler sadece insanlara bulaşmalarıyla bilinmektedir.

Tifo enfeksiyonu genellikle Salmonella bakterilerinin bulaşmış olduğu yiyecekler ve suyla yayılmaktadır. Bu bakteri, dışkıyla beslenen böceklere (ör. ev sinekleri) bulaşır. Kişi böceklerle kirlenmiş olan su veya yiyeceği tüketirse, Salmonella typhi bakterileri kişinin bedenine girerek tifo enfeksiyonuna neden olur.

Bulaşıcı doz, enfeksiyona neden olması için vücuda girmesi gereken bakteri sayısını ve karakteristik tifo belirtilerini ifade eden bir terimdir. Bu sayı 1 bin ile 1 milyon bakteri arasında değişebilir. Bu kadar büyük bir varyasyonun olası nedeni, Salmonella bakterilerinin midenin asidik ortamına direnecek çeşitli yeteneklere sahip olabilmesidir. ⁸ 

Tifo Bakterilerinin Enfeksiyon Süreci

• Vücudun çeşitli bakterilere karşı mücadele etmesini sağlayan ve midede bulunan oldukça asitli bir koruyucu mekanizması bulunmaktadır. Sonuç olarak, bazı bakterilerin bu ortamdan etkilenmeden kaçabilme kabiliyetine sahip olması vücudun geleceğini belirlemektedir.
• Salmonella typhi bakterisi midede bulunan güçlü asit bariyerden kurtulduktan sonra, vücudun diğer savunma mekanizmalarına karşı savaşmaya başlar.
• Vücudun sunduğu tüm engelleri aştıktan sonra, bakteri bağırsak zarlarını işgal eder.
• Bağırsak zarlarından geçtikten sonra, bakteriler dolaşım sistemine girer ve karaciğer, kemik iliği ve lenf nodları gibi vücudun çeşitli bölgelerine yayılır.
• Bakteriler daha sonra bu bölgelerde koloni oluşturmaya başlar. Bu evrede hasta asemptomatik (belirti göstermeyen hastalık) kalabilir. Belirtiler, kuluçkadan sonra yeterli miktarda bakteri üretildiğinde ortaya çıkmaktadır. ⁹ 

Tifo Enfeksiyonu Riskini Artıran Durumlar

Midede zayıf bir asidik bariyere sahip olan insanlar tifo enfeksiyonuna eğilimlidir. Asit bariyerini zayıflatan faktörlerden bazıları şunları ise şunları içermektedir:

Antiasitlerin tekrarlanan kullanımı: Asitliği azaltan ilaçlar sık tüketildiğinde bu durum tifo bakterileri için uygun bir ortam yaratır.

Yaş: 1 yaşından küçük çocuklar tifo enfeksiyonuna daha duyarlıdır.

Bağırsak hastalıkları: Bu hastalıklar bağırsaklara zarar verir ve tifo bakterilerinin varlığını destekler.

Ameliyat: Midede veya bağırsaklarda cerrahi geçmişe sahip olmak da önemli bir faktördür.

Aşırı antibiyotik kullanımı: Çeşitli enfeksiyonları tedavi etmek için antibiyotikler kullanılır. Fakat uygunsuz kullanıldığında bağırsaklarda yaşayan bazı yararlı bakterilere zarar verebilir ve bu durum zararlı bakterilerin büyümesine neden olur. ¹⁰ 

Tifo Taşıyıcıları

Tifo belirtileri enfeksiyonun tedavisinden sonra tamamen ortadan kalkmasına rağmen hastanın dışkılarından veya idrarından bir yıldan fazla sürede bakterileri dökme olasılığı vardır. Bu bakteri, genellikle yiyecek ve suya bulaşır.

Tifo hastalığı olan kişilerin yaklaşık % 1 ile % 5’i Salmonella bakterilerinin taşıyıcıları olabilir. Aşağıdaki sıralanan kişiler tifo taşıyıcılarına dönüşme riskini taşımaktadır:

• Safra kesesinde taş olan insanlar
• Kolesistit yani safra kesesi iltihabı olan hastalar
• Bağırsak, safra kesesi veya mide kanseri hastaları

Bazı insanlar Salmonella bakterilerini taşıma ve yayma riskine yaptıkları iş nedeniyle daha fazla eğilimlidir. Çok sayıda insanla temas etmek zorunda kalan insanlar tifo riskine daha yakındır:

• Otel aşçıları
• Sağlık ya da hastane çalışanları
• Öncesinde tifo geçirmiş olan insanlar da taşıyıcı olma eğilimindedir ¹¹

Tifo Tedavisi

Tifo nasıl geçer? Tifo hastalığı genellikle antibiyotik tedavisi ile başarıyla tedavi edilebilir. Çoğu tifo vakasında evde tedavi yeterli olabilmektedir, ancak durum şiddetliyse hastanın hastaneye yatırılması gerekebilir. ¹² 

Evde Tifo Tedavisi

Eğer tifo hastalığı erken aşamalarında teşhis edilirse, bir dizi antibiyotik tedavisi reçete edilebilmektedir. Tifo teşhisi konan çoğu hastanın 7 ile 14 gün boyunca bu ilaçları kullanmaya devam etmesi gerekmektedir.

Salmonella typhi bakterilerinin bazı antibiyotiklere karşı direnç geliştirmiş olduğu da bilinmektedir. Özellikle, Güneydoğu Asya kaynaklı tifo enfeksiyonlarında bu durum giderek bir sorun halini almaktadır. ¹³ 

Tanı sırasında alınan kan, dışkı ya da idrar örneği genellikle hangi antibiyotik tedavisinin uygun olacağını belirlemeye yardımcı olmaktadır. Belirlenen antibiyotik kullanıldıktan sonraki iki ile üç gün içinde hasta iyileşmeye başlamalıdır. Ancak bakterilerin vücudunuzdan tamamen atıldığından emin olmak için tedavi sürecini tamamen ve zamanında bitirmek çok önemlidir.

Dinlenmek, bol su içmek ve düzenli yemek yemek de tedavinin hızlı sağlanmasına destek olmaktadır. Gün içinde sadece üç ana yemek yemek yerine daha küçük porsiyonlarla yemek yemek hasta için daha kolay olabilmektedir. ¹⁴ 

Enfeksiyonun başkalarına yayılma riskini azaltmak için elleri sabun ve ılık su ile düzenli olarak yıkamak gibi kişisel hijyen standartlarını sağlamak son derece önemlidir.

Evde tedavi yöntemleri hastanın iyileşmesine yardımcı olmuyorsa hemen tıbbi bir yardım alınması gerekmektedir. Az sayıda hastada enfeksiyon ve tifo hastalığı belirtileri sonrasında tekrar ortaya çıkabilir. Bu durum nüksetme olarak da bilinmektedir.  

İşten veya Okuldan Uzak Kalma

Çoğu kişi tifo hastalığının tedavisi sırasında daha iyi hissediyorsa okula ve işe geri dönebilir. Ancak, bununa beraber 5 yaşın altındaki çocuklar, yaşlılar ve sağlıksız olan insanlar doktorlar tarafından yönlendirilmelidir. ¹⁵ 

Hastanede Tifo Tedavisi

Sürekli kusma, şiddetli ishal veya karın şişliği gibi şiddetli tifo belirtileri varsa, genellikle hastanede tedavi önerilmektedir. Bir önlem olarak, tifo hastalığı gelişen özellikle küçük çocuklar hastaneye yatırılmaktadır. Hastanede, antibiyotik ve serum tedavisi uygulanmaktadır.

İç kanama veya sindirim sisteminizin bölünmesi gibi hayatı tehdit eden tifo komplikasyonları gelişmesi durumunda ameliyat gerekebilir. Bununla birlikte, bu antibiyotik tedavisi gören insanlarda çok nadir görülür. ¹⁶ 

Tifo Ameliyatı: Tifo ameliyatı genellikle bağırsak delinmesi vakalarında uygulanır. Çoğu cerrah, deliğin basit bir şekilde kapanmasını sağlamayı tercih etmektedir. Çoklu delikli hastalar için ince bağırsak rezeksiyonu yapılır.

Antibiyotik tedavisi taşıyıcılığı ortadan kaldırmazsa, safra kesesi ameliyatı gereklidir. Kolesistektomi (safra kesesinin alınması), karaciğer enfeksiyonunun devam etmesi nedeniyle taşıyıcı durumun ortadan kaldırılmasında daima başarılı olamamaktadır.  

Çoğu kişide hastane tedavisi oldukça iyi sonuç vermektedir ve üç ile beş gün içinde iyileşme sağlanmaktadır. Ancak, hastaneden ayrılmak için yeterince iyi olunması birkaç hafta kadar sürebilir.  

Tifo Hastalığının Nüksetmesi

Bazı vakalarda tifo hastalığı ve belirtileri nüksedebilir. Bu durumlarda, belirtiler genellikle antibiyotik tedavisi bittikten yaklaşık bir hafta sonra geri gelir.

İkinci kez belirtiler genellikle daha hafiftir ve ilk hastalığa nazaran daha kısa sürer. Aynı şekilde yine antibiyotik tedavisi önerilir. Belirtiler tedaviden sonra geri dönerse doktorunuza başvurun. ¹⁷ 

Tifo Hastalığı Taşıyıcısı Olma Durumu

Belirtileriniz geçtikten sonra dışkıda hala Salmonella typhi bakterileri olup olmadığını kontrol etmek için başka bir dışkı testi yaptırmanız gerekebilir. Tifo enfeksiyonunun bir taşıyıcısı olabilirsiniz ve bakterileri tamamen temizlemek için yeni bir antibiyotik tedavisi sürecine başlamanız önerilebilir.  

Tifo Hastalığından Korunma Yöntemleri

Aşağıdaki belirtilen önlemleri almak tifo hastalığının yayılmasını engellemeye yardımcı olmaktadır:

• Yiyeceklere bakterilerin bulaşmasını engellemek için tuvaleti kullandıktan sonra ellerinizi iyice ve doğru şekilde yıkadığınızdan emin olun.
• Özellikle halka açık yerlerde yüksek düzeyde temizlik ve hijyen standartlarının sağlandığından emin olun.
• Sokak yemekleri gibi kirlenmeye daha müsait olan yiyecekler ve sulardan uzak durmaya özen gösterin.

Tifo hastalığının ana nedenleri olan sağlıksız koşullar ve bakterinin bulaşmış olduğu yiyecek ve suyun tüketimi gibi durumlarda gerekli önemleri almak hastalıktan korunmada ve yayılmasını önlemede bilinen en iyi yöntemlerdir. ¹⁸ 

UYARI: Burada yer alan bilgiler sağlıklı bireyler içindir. Tek tip tüketim önerilmemektedir. İçerikte yer alan bilgiler özel durumlarda veya hastalıklarda farklılık gösterebilir. En doğru bilgi için hekiminize ve diyetisyeninize danışınız.