Havale Nedir? Nasıl Tedavi Edilir?

Havale Nedir? 

Havale, vücudun bir kısmını veya tamamını etkileyen şiddetli kas kasılmalarıdır. Genellikle kısa sürerler ancak tekrarlayabilirler ve sürekli hale gelebilirler. Havale; beyindeki somatik ve viseral motor alanlarına ulaşan, spontan, paroksismal ve istemsiz hareketleri başlatan ön beyin nöronlarındaki anormal elektriksel deşarjların bir sonucu olarak ortaya çıkar. Bu serebral ritim bozuklukları aniden başlayıp bitmeye meyillidir.

Havale sırasında genellikle hasta dengesini kaybeder ve yere düşebilir. Vücudun bir kısmını ya da tamamını etkileyebilen havaleler, birkaç saate kadar sürebilen depresyonlara ya da geçici körlüklere neden olabilirler. ⁽¹⁾

Havale nasıl teşhis edilir?

Havaleyi teşhis etmek için fizik muayene, bazı tanısal testler ve havale atağına tanıklık edenlerin ifadeleri gerekir. Bunlara ek olarak, bir idrar toksikolojisi taraması ve bir kan toksikolojisi taraması da gerekebilir. Havalenin neden olduğunu tespit etmek için kan elektrolit ve glikoz (şeker) seviyelerinin yanı sıra kırmızı ve beyaz kan hücresi sayımı da gerekebilir. Bazı durumlarda, elektroensefalografi (EEG), X-ışınları veya beyin görüntüleme testleri yapılabilir.

Havale geçiren herkese tüm tanısal testlerin yapılması gerekmeyebilir. Doktor hastayı inceledikten ve hastanın tıbbi geçmişini dinledikten sonra gerekli gördüğü testleri yapabilir. Bu testlerin sonuçları ne tür bir tıbbi durumun havaleye yol açtığını açıkça ortaya koyabilir. Havalenin altında yatan neden bağlı olarak ne tür bir tedavi gerektiğine doktor karar verecektir. ⁽²⁾

Havale hangi hastalıklarla karıştırılabilir?

Havale semptomları başka hastalıklarla karıştırılabilir. Çünkü ani sarsıntılar veya istemsiz kas hareketleri pek çok hastalığın da belirtisidir. Havale ile en çok karıştırılan hastalıklar şunlardır;

• Nöbet – epilepsi
• Miyoklonus
• Tourette (Turet sendromu)
• Spazmlar ⁽³⁾

Havale Nedenleri

Havale neden olur? Havale, beynin serebrum, talamus ya da hipotalamus gibi bölgelerinde oluşan anormallikler sonucu meydana gelen bir rahatsızlıktır. Havalenin ortaya çıkmasına neden olan pek çok tıbbi durum vardır. Bunları sıralarsak;

Konvulsif nöbet: Beyindeki nöron adı verilen sinir hücrelerinin kontrolsüz biçimde durması ve işlevlerini yerine getirememesi, ani elektrik aktivitesi ile ilgilidir. Beyindeki mesajlar iletilemediğinde ortaya çıkan karışıklık nöbet şeklinde kendini gösterir. Bu da havaleye neden olabilir.

İlaç reaksiyonu: Bazı ilaçlar serebrumda hasarlara neden olabilir. Özellikle kronik rahatsızlıkları olan kişilerde ilaçların bilinçsiz kullanımı beyin loblarını etkileyerek havaleye sebep olabilir.

Şiddetli enfeksiyon, sepsis: Kan yoluyla vücuda enfeksiyon yayılması sepsis olarak tanımlanır. Kana karışan bakteriler boğaz enfeksiyonlarına, difteriye, tifo gibi bağırsak iltihaplarına, zatürre gibi akciğer enfeksiyonlarına, idrar yolu enfeksiyonlarına ve havale gibi sinirsel rahatsızlıklara neden olabilirler.

Çok yüksek ateş: Yüksek ateş sinir hücrelerinin fonksiyonlarını yitirmesine yol açabilir. Ani elektriksel dalgalanmalar nöronları etkileyerek kas ve sinir sistemine zarar verebilir. ⁽⁴⁾

Bunların dışında aşağıdaki durumlar da havaleye neden olabilir;

• Şiddetli kusma ya da ishal
• Diyabetik kriz (kan şekerinin çok fazla düşmesi ya da çok fazla çıkması)
• Hidrasyon anormallikleri (şiddetli dehidrasyon ya da aşırı hidrasyon)
• Yetersiz beslenme
• Aşırı kan kaybı
• Organ yetmezliği
• Alerjik reaksiyon
• Aşırı dozda ilaç
• Sıcak çarpması

Bu tıbbi durumların çoğu, vücutta ani değişikliklere neden olabilir, bu da havaleyi tetikleyen reaksiyonlara yol açabilir. Bu koşullardan bazıları havaleye yol açabilecek sıvı dengesizlikleri veya elektrolit anormallikleri üretebilir. Normal fiziksel fonksiyonları sürdürmek ve desteklemek için, sodyum, potasyum ve kalsiyum gibi elektrolitler vücutta dengeli bir düzeyde tutulmalıdır. Sıvı ve elektrolit dengesizlikleri, normal beyin fonksiyonlarına müdahale ederek, bilinç kayıplarına ve fiziksel anormalliklere neden olabilir. ⁽⁵⁾

Havale Belirtileri 

Havale nasıl anlaşılır? Havale başlangıcı sırasında yaşanan semptomlar, havalenin şiddetine bağlı olarak değişebilir. En yaygın görülen havale belirtileri şunlardır;

Bilinç kaybı: Havale sırasında yaşanan bilinç kaybı geçicidir ve havalenin sonlanmasıyla bilinç eski haline gelir. Hastalar geçici bir şaşkınlık ve karışıklık yaşarlar. Yön duygularını ve dengelerini kaybedebilirler.

İstemsiz kas hareketleri: Havale sırasında, özellikle kollar ve bacaklar kontrol edilemez hale gelebilir, kasılabilir ve istem dışı hareket edebilir. Kollar ve bacaklar sallanabilir, karıncalanma, yanıp sönen ışıklar görme ya da baş dönmesi gibi belirtiler ortaya çıkabilir. ⁽⁶⁾

Duygusal değişimler: Korku, anksiyete ya da dejavu gibi bilişsel veya duygusal tepkiler oluşabilir. Bu tür duygusal değişimler bilinç kaybı ya da tam farkındalık sırasında görülebilir. Nesnelerin görünüşü, kokusu, verdikleri hisler, tatları ve sesleri olduğundan farklı algılanabilir.

Farkındalık hali: Havale beynin hangi bölgesindeki anormal elektriksel aktiviteden kaynaklanıyorsa kişinin bilinci o yönde etkilenir. Bazı hastalar bilinç kaybı yaşarken bazıları da tam tersine daha çok farkındalık kazanırlar. Çevrelerinin ve duyularının tamamen farkına vararak bambaşka bir bilinç boyutuna geçerler.

Odaklanma sorunu: Belli bir noktaya bakarken dikkati tam olarak verememe havale sırasında çok sık yaşanan bir durumdur. Çiğneme, yutma ya da yürüme gibi basit hareketlerde odaklanma sorunu nedeniyle zorlanma yaşanabilir. ⁽⁷⁾

Havale Tedavisi 

Havale nasıl geçer? Havale tedavisinde amaç, havalenin etkilerini en aza indirmek ve tekrarlanmasını önlemektir. Havale tedavisi için kullanılan ilaçlar çeşitlidir. Hastanın yan etkilere maruz kalmaması için doktor birden fazla ilaç önerebilir. Hangi ilaçların kullanılacağı hastanın yaşına, havalenin ne zaman yaşandığına ve başka hastalıkların olup olmadığına göre değişiklik gösterebilir.

Havale ameliyatı: İlaçlar işe yaramadığında cerrahi yöntemler tercih edilebilir. Ameliyatın amacı, havalenin gerçekleşmesini durdurmaktır. Cerrahlar, havalenin beynin neresindeki sorundan kaynaklandığını bulmak için bazı testler yaparlar. Bu testler sonucu sorunlu bölge ameliyatla alınır. ⁽⁸⁾

Ameliyat ve ilaçlar dışında başka yöntemler de havale tedavisinde uygulanabilir. Bunları şu şekilde sıralayabiliriz;

Vagus siniri uyarımı: Hastanın göğsünde, derinin altına yerleştirilen bir cihaz yardımıyla vagus siniri uyarılır. Böylece havaleye neden olan elektriksel dalgalanmalar önlenir. Vagus siniri stimülasyonu sırasında hastanın ilaç alması gerekebilir.

Nörostimülasyon: Nörostimülasyon sırasında, beynin yüzeyinde veya beyin dokusu içinde implante edilen bir cihaz, havale aktivitesini algılayabilir ve havaleyi durdurmak için tespit edilen bölgeye bir elektriksel uyarı verebilir. ⁽⁹⁾

Beyin uyarımı: Doktorlar anormal beyin aktivitesini düzenleyen elektrik impulsları üretmek için hastanın beyninin belirli bölgelerindeki elektrotları implante ederler. Elektrotlar, hastanın göğüs bölgesindeki derinin altına yerleştirilmiş kalp pili benzeri bir cihaza yapışır ve bu da üretilen stimülasyon miktarını kontrol eder.

Diyet tedavisi: Yağ bakımından yüksek ve karbonhidrat bakımından düşük bir diyet havale riskini azaltabilir. ⁽¹⁰⁾

Havale için hangi doktora gidilir? Havale için hastanelerin İç Hastalıkları (Dahiliye) bölümüne gidilmelidir. Eğer havale geçiren kişi çocuksa, bunun için Çocuk Hastalıkları bölümüne gidilebilir.