Hipotansiyon Sebepleri ve Belirtileri Nelerdir? Tedavisi Nasıl Yapılır?

Hipotansiyon (Tansiyon Düşüklüğü) Nedir?

Hipotansiyon aynı zamanda tansiyon düşüklüğü ya da düşük kan basıncı olarak bilinmektedir. Kişinin kan basıncı düşük olduğunda, baş dönmesi, bayılma, yorgunluk, bulantı, nefes darlığı, bulanık görme, çarpıntı, soğuk ve nemli cilt gibi belirtilere neden olabilecek bir durum haline gelebilmektedir.

Sağlıklı bir kiloya sahip olan ve fiziksel olarak da fit ve aktif olan insanlar genellikle 120/80 mmHg’de normal olarak kabul edilen kan basıncı değerine sahiptir. Bu değerden daha düşük bir kan basıncına sahip olunması tansiyon düşüklüğü olarak değerlendirilmektedir, ancak, özellikle belirtiler yaşanmadığında, bu durum sağlıksız olarak kabul edilmemektedir. ¹ 

Ancak, ölçümler sürekli olarak 90/60 mmHg veya daha düşük seviyelerde kaldığında, bu durum hipotansiyon olarak kabul edilmektedir. Ayrıca, tansiyonun çok düşük olması beyin, böbrekler ve kalp gibi organlara yetersiz kan akışına neden olabilmektedir.

Hipotansiyon, dehidratasyon, uzayan yatak istirahati, beslenme yetersizlikleri, kan hacminde bir azalma, kalp sorunları, gebelik, endokrin bozukluklar ve nörolojik rahatsızlıklar gibi durumlardan kaynaklanabilmektedir. Alfa blokerleri, beta blokerleri, diüretikler, antidepresanlar ve diğerleri gibi belirli ilaçlar da düşük kan basıncına neden olabilmektedir.

Hipertansiyon için bazı hayat tarzı ve yeme alışkanlıklarında yapılan değişiklikler durumun önlenmesine yardımcı olabilmektedir. Gerekli olduğu düşünülen bazı durumlarda ilaç tedavisine de başlanabilmektedir.² 

Hipotansiyon (Tansiyon Düşüklüğü) Belirtileri

Birçok insan hipotansiyon başlangıcı yaşadığı halde hiçbir belirti hissetmeyebilmektedir. Durum buysa, hipotansiyonun kişiye bir etkisi olmamaktadır. Bununla birlikte, hipotansiyona sahip diğer kişilerde baş dönmesi ve sersemlik görülmektedir.

Bu, yetersiz kan akışı olduğunun bir göstergesidir. Sonuç olarak da, zayıflık, mide bulantısı, karışıklık ve bulanık görme yaşanmaktadır. Hipotansiyon, diğer organları etkileyerek nefes darlığı, bayılma, göz kararması, göğüs ağrısı, serin ve nemli bir cilde yol açabilmektedir.

Hipotansiyon nasıl anlaşılır? Hipotansiyonun belirtileri şöyle sıralanmaktadır: ³ 

Baş dönmesi veya Bayılma

Ani Bir Hareketten Sonra, Postural Hipotansiyon: Sandalyeden kalkma veya yataktan kalkma gibi bir hareket sonucu baş dönmesi hissedebilirsiniz. Ortostatik veya postural hipotansiyon olarak da bilinen bu durumda, kan dolaşımı ve basıncı ani pozisyon değişikliği yüzünden yeteri kadar hızlı ayarlanamamaktadır.

Bu süre zarfında, organlar ve kaslar yeterli kan alamamaktadır. Çok hızlı gerçekleşen hipotansiyon, dinlenmek için bir kaç dakika ayırdıktan sonra normale dönmektedir.

Bir Yemekten Sonra, Postprandiyal Hipotansiyon: Postprandiyal hipotansiyon yaşandığında, bir yemekten sonra kişi kendini sersemlemiş hissedebilir. ⁴ 

Sağlıklı bir insanda, yemek sırasında, sindirim sistemine yardımcı olmak için daha fazla kan pompalanır ve mideden uzaktaki kan damarları, basıncı dengede tutmak için daralmaya başlar. Kan damarları daralmadığında, basınç düşmekte ve böylece baş dönmesi veya baygınlık gerçekleşmektedir.

Uzun Süre Ayakta Durduktan Ya da Oturduktan Sonra, Sinir Aracılı Hipotansiyon: Eğer nöroleptik hipotansiyona sahipseniz, baş dönmesi veya baygınlık hissi hissedebilirsiniz. Uzun süre ayakta durma veya oturma nedeniyle yerçekimi yüzünden kan bacaklarınızda toplanır.

Beyin, yüksek kan basıncı olduğunu düşünür ve kalpten daha az kan pompalaması ve kan damarlarını genişletmesi ister. Pozisyon değiştirdiğinizde, daha fazla kan pompalamak için kalp sinyali veremez. Sonuç olarak, sersemlik ve baş dönmesi yaşanır. ⁵ 

Travmatik Bir Deneyim Sonrası, Şiddetli Hipotansiyon: En tehlikeli formu şok ve bilinç kaybını içeren ağır hipotansiyondur. Buna ciddi bir kafa travması, zehirlenme, alerjik reaksiyon, kalp krizi, ağır kan kaybına veya kalp yetmezliği sonucu oluşan travmatik deneyim neden olabilmektedir.

Baş dönmesi ve bayılma gibi belirtilerle beraber terleme, soğuk eller ve ayaklar, nefes darlığı ve şiddetli stres de yaşanmaktadır. Bu ölümcül olabilir, bu nedenle derhal tıbbi yardım almaya odaklanmanız gerekir. 

Terli ya da Nemli Bir Cilt

Yeterli kan dolaşımı olmadığı zaman vücudun sıcaklığı düşer, bu nedenle, cilt soğuk ve pembe bir hal alır.  Aşırı terleme sırasında ise vücuttaki elektrolitler çıkar ve bu da kan basıncını etkiler. Sonuç olarak da, kan basıncında düşme meydana gelir.

Şok kaynaklı aşırı hipotansiyonunuz varsa, cildiniz mavi renge dönebilir. Aşırı terleme sonrasında kaybedilen suyu ve elektrolitleri tekrar telafi ettiğinizden emin olun. ⁶ 

Bulanık Görme

Hipotansiyon yaşanması durumunda, bu, gözlerde zayıf bir dolaşım olduğu anlamına gelmektedir. Aynı zamanda, yeterli oksijen ve besin içermez. Retinanın düzgün çalışabilmesi için sürekli bir kan ve oksijen ihtiyacı olduğundan, bu eksiklik bulanık görmeye neden olmaktadır.

Yorgunluk

Zayıf dolaşım hem beynin hem de diğer hayati organların oksijen eksikliği yaşamasına neden olmaktadır, sonuç olarak da, yorgunluk ve genel zayıflık yaşanmaktadır. Aslında, kronik yorgunluk sendromu olan hastalar (altta yatan bir durum olmadan aşırı yorgunluk yaşaması) genellikle nöral aracılı hipotansiyona maruz kalmaktadır. ⁷ 

Bulantı

Bulantı, postprandiyal hipotansiyon atakları sırasında veya düşük kan basıncına bağlı olarak oluşan zayıf kan dolaşımının sindiriminizi engellediği durumlarda sıklıkla ortaya çıkabilmektedir.

Anjina

Anjina, düşük kan basıncı olduğunda hissedilen göğüste ağrı, ağırlık, sızdırmazlık veya sıkma için kullanılan tıbbi bir terimdir. Genellikle koroner kalp hastalıklarının bir belirtisidir ve koroner arterler bloke edildiğinde veya daraltıldığında ortaya çıkmaktadır. Ancak, hipotansiyon nedeniyle yaşanabilmektedir. 

Hipotansiyon Her Zaman Tehlikeli Midir?

Hipotansiyon, tüm insanlar için kötü bir durum anlamına gelmemektedir. Bazı insanlar doğal olarak düşük kan basıncına sahip olabilmektedir. Buna kronik asemptomatik hipotansiyon denmektedir. Normal karşılanan bu durum, düşük kan basıncı, istenmeyen belirtileri tetiklediğinde veya kalp hastalığı gibi ciddi bir sağlık durumuyla bağlantılı olduğu takdirde, endişe verici olabilmektedir. ⁸ 

Hipotansiyon (Tansiyon Düşüklüğü) Nedenleri

Hipotansiyon neden olur? Gün içinde ne yaptığınıza bağlı olarak, tansiyonunuz 30-40 mmHg (hem sistolik hem de diyastolik) arasında değişebilmektedir. İşyerinde stresli bir gün geçirdiyseniz, hava durumunda sıcaklık değişiklikleri ya da öğle yemeğinde yediğiniz gıdalar bile tansiyon değerlerinizi değiştirmede etkili olabilmektedir.

Kan basıncınızı her ölçtüğünüzde, sonuçların tutarlı olmasını sağlamak için testin benzer koşullar altında yapılması son derece önemlidir. Düşük bir tansiyon değeriniz varsa, doktorunuz muhtemelen altta yatan nedenler üzerine düşünmeden önce gün boyunca nelerden etkilenmiş olduğunuzu tespit etmek için size bazı sorular soracaktır. ⁹ 

Hipotansiyonu Tetikleyen Faktörler

Birçok faktör kalp ve dolaşımı üzerinde günlük veya bazen saatlik etkiler yaratabilmektedir. Aşağıda sıralanmış olan faktörler, kan basıncınızı etkileyebilmekte ve bazı durumlarda düşük kan basıncına yani hipotansiyona neden olabilmektedir:

Zaman: Kan basıncı gece boyunca düşmektedir, bu nedenle, sabahları hipotansiyon yaşanmaktadır.

Yaş: Kişinin yaşı arttıkça postüral, ortostatik ve postprandiyal hipotansiyon olasılığı da artmaktadır, ancak, genellikle yaşlı insanlarda tansiyon yüksekliği görülmektedir.

Stres: Kendinizi ne kadar stressiz veya rahat hissederseniz, kalp atış hızınız da o kadar artarak normale dönmektedir, ancak eğer aşırı stres altındaysanız, bu durum hipotansiyonu tetikleyebilmektedir. ¹⁰ 

Egzersiz: Egzersizin başlangıcında egzersiz yapmak kan basıncınızı artıracaktır, ancak sağlıklı ve düzenli egzersiz yapıyorsanız, dinlenirken hipotansiyon ortaya çıkabilir.

Sıcaklık: Hava soğuk olduğunda veya vücudunuz soğuğa maruz kaldığınsa kalp atışı yavaşlamaktadır, sonuç olarak da hipotansiyon ortaya çıkmaktadır.

Yeme düzeni: Eğer öğün atladıysanız ya da yeterli miktarda yemek yemediyseniz, mide tüm besinleri sindirim için kullanacaktır, bu durum da hipotansiyonu tetiklenebilmektedir.  

Altta Yatan Hipotansiyon Nedenleri

Yukarıda sıralanmış olan günlük faktörler değiştiğinde bile hipotansiyon yaşamaya devam ediyorsanız, altında yatan başka bir neden olabilir. Bazı olasılıklar şöyle açıklanmaktadır: ¹¹ 

İlaçlar

Bazı ilaçlar bir yan etki olarak hipotansiyona neden olabilmektedir. Ortostatik veya postüral hipotansiyon (ayakta veya konum değiştirdiğinizde ortaya çıkan düşük tansiyon) eğilimi daha yüksektir. Hipotansiyona neden olabilecek ilaç örnekleri şunları içermektedir:

• Beta blokerleri – kalp ya da hipertansiyon ile ilgili bir sorun sonrasında (yüksek tansiyon) kullanılmaktadır
• Alfa blokerler – bu ilaçları hipertansiyonu olan kişiler için daha düşük kan basıncını sağlamak için kullanmaktadır
• Bazı antidepresanlar

Doktorunuz size bu ilaçları reçete ederken sizi olası yan etkileriyle ilgili bilgilendirecektir. Hipotansiyon riski altındaysanız ve yine de ilacı alma durumunuz varsa, kan basıncı seviyeleriniz dikkatle takip edilmelidir. ¹² 

Ciddi Hastalıklar veya Durumlar

Akut (kısa süreli) bir hastalığınız varsa, kan basıncınız düzenli olarak ölçülmelidir çünkü hastalığın seyriyle ilgili bilgi verebilmektedir. Kalp yetmezliği veya kalp krizi gibi bir kalp rahatsızlığı olması durumunda da hipotansiyon ortaya çıkabilmektedir, çünkü kalp vücudunuza kan pompalamaya çalışırken sorunlar yaşayabilmektedir. 

Otonomik Bozukluklar

Otonomik bozukluklar otonom sinir sistemini etkilemektedir. Sonuç olarak da hipotansiyon ortaya çıkabilmektedir. Otonom sinir sistemi sinir sisteminin bir parçasıdır.

Otonomik sinir sistemi ayrıca kan damarlarının genişlemesini ve daralmasını kontrol etmektedir. Bununla ilgili bir sorun varsa, kan damarları çok geniş kalabilmekte ve bu durum hipotansiyona neden olabilmektedir. Otonomik bozukluklar özellikle ortostatik hipotansiyona neden olma eğilimindedir. ¹³ 

Otonom bozukluklar için bazı örnekler şunlardır:

• Diyabet – kanda bulunan aşırı miktardaki glukoz (şeker) nedeniyle ortaya çıkan uzun süreli (kronik) bir durum
• Parkinson hastalığı – beynin vücut hareketlerini koordine etme biçimini etkileyen kronik bir durum
• Çoklu sistem atrofi – beynin kaslara sinyaller vermesine ve hareketten sorumlu ekstremitelerin bozulmasına neden olan bir bozukluk ¹⁴

Adrenal Bezler

Adrenal bezler, böbreklerinizin hemen üstünde bulunan iki küçük bezdir. Kan basıncını kontrol eden, vücuttaki tuz ve su dengesini koruyan hormonlar üretmektedirler.

Adrenal bezler hasar gördüğü zaman (örneğin bir enfeksiyon veya bir tümör) aldosteron isimli hormonun üretimi azalır ve neticesinde vücutta tuz kaybı yaşanır. Sonuç olarak, sıvı kaybı nedeniyle hipotansiyon tetiklenir. 

Ciddi Yaralanmalar ve Şok

Ciddi yaralanmalar veya yanıklar yüzünden kan kaybı yaşanırsa hipotansiyon ortaya çıkabilir çünkü vücuda pompalanan kan miktarı azalmaktadır. Ciddi bir yaralanma sonrasında şoka girdiğinizde de hipotansiyon yaşanabilir.

Hipotansiyona neden olan diğer şok tipleri şunlardır:

• Septik şok ve toksik şok sendromu: Septik şok ve toksik şok sendromu bakteriyel enfeksiyonlardan kaynaklanmaktadır. Bu durumda, bakteriler kan damarlarının duvarlarına saldırmaktadır.
• Anafilaktik şok: Anafilaktik şok veya anafilaksi, yaban arısı sokması veya yer fıstığı gibi alerjiler sonucu ortaya çıkan bir reaksiyondur.
• Kardiyojenik şok: Kardiyojenik şok, kalp vücuda yeterli miktarda kan temin edemediğinde ortaya çıkmaktadır. ¹⁵ 

Diğer Nedenler

Hipotansiyonun diğer olası nedenleri şunlardır:

Seyrek sinir koşulları: Bacaklardaki sinirler etkilenirse, ayağa kalkıldığında (postural veya ortostatik hipotansiyon) kan basıncında ciddi bir düşüş yaşanabilmektedir.

Artan yaş: Kişi yaş aldıkça arterler sertleşebilmektedir. Bu nedenle, özellikle ayağa kalkıldığında kan basıncı düşebilir.

Hamilelik: Hamileliğin erken ve orta evrelerinde hipotansiyon oldukça yaygındır.

Uzun süreli yatak istirahati: Hipotansiyon, daha az hareket edildiğinde ve genel olarak daha az sinir sistemi aktivitesi olduğunda ortaya çıkabilmektedir.

Dehidratasyon: Kusma ve ishale bağlı şiddetli dehidrasyon yaşandığında hipotansiyon düşebilmektedir, çünkü vücuttaki su ve tuz eksikliği kanın hacmini azaltmaktadır.

Genler: Bazı araştırmalar hipotansiyonun genetik olduğunu öne sürmektedir. ¹⁶ 

Hipotansiyon (Tansiyon Düşüklüğü) Tedavisi

Hipotansiyon nasıl geçer? Hipotansiyon yani düşük kan basıncı, genellikle sadece belirtilere neden olduğunda tedavi edilmektedir. Tedavinin planı ise genel yaşam tarzı değişiklikleri ve hipotansiyonun altında yatan herhangi bir nedeni tedavi etme üzerine şekillenmektedir.

Eğer doğal olarak hipotansiyon yaşıyorsanız ve bu durum sizin için herhangi bir problem yaratmıyorsa, tedaviye nadiren gerek duyulmaktadır. ¹⁷ 

Hipotansiyon İçin Genel Tavsiyeler

Aşağıda sıralanmış olan genel tavsiyeler, yaygın olarak yaşanan türlerinden bazılarının belirtilerini sınırlamaya yardımcı olabilmektedir:

Ayağa yavaş kalkın: Özellikle sabahları ilk yaptığınız hareket yataktan yavaş yavaş kalkmak olmalıdır. Kalp atış hızınızı ve vücudunuzdaki kan akışını artırmak için önce diğer fiziksel hareketleri denemek de yararlı olabilir. Örneğin, kalkmadan önce yatakta gerinmek ya da oturduğunuz yerden kalkmadan önce bacaklarınızı biraz hareket ettirmek ani kan basıncı düşmesini önlemeye yardımcı olabilmektedir. ¹⁸ 

Uzun süre ayakta durmaktan kaçının: Uzun süre ayakta durmaktan kaçınmanız, nöral aracılı hipotansiyonu (kalp ve beyin arasındaki iletişimin yanlış olması nedeniyle oluşan düşük kan basıncını) önlemeye yardımcı olabilmektedir.

Özel çoraplar ya da taytlar giyin: Bu çoraplara özel sıkıştırmalı çoraplar da denmektedir. Bunlar bacakları sıkıca saran elastik çoraplar veya taytlardır. Ayaklarınızda, bacaklarınızda ve karnınızdaki dolaşımı ve tansiyonunuzu artırmanıza yardımcı olabilecek ekstra basınç sağlamaktadırlar. Bununla birlikte, herkese uygun olmayan destek çoraplarını kullanmadan önce doktorunuzla konuşmalısınız.

Geceleri kafein kullanmaktan kaçının ve alkol alımını sınırlayın: Böylece, dehidratasyon yani sıvı kaybı yaşama riskini azaltmaya yardımcı olabilirsiniz. Vücutta yaşanan sıvı kaybı hipotansiyonu tetiklemektedir. 

Büyük bir tek öğün yerine küçük ama sık öğünler yiyin: Böylece, yemek sonrası hipotansiyon (yedikten sonra düşük kan basıncının) yaşama riski önlenebilmektedir. Yemek yedikten sonra biraz uzanmak veya bir süre dinlenmek de hipotansiyona yardımcı olabilmektedir. ¹⁹ 

Sıvı Kaybının Önlenmesi

Dehidratasyon yani sıvı kaybı hipotansiyona neden olabilmektedir. Bu durum, sıvı ve tuz alımını arttırarak kolayca tedavi edilebilmektedir. Yeterli miktarda sıvı tüketmek, kan hacminizi artırarak kan basıncınızı normale döndürmeye yardımcı olmaktadır.

Hipotansiyon problemi yaşıyorsanız, diyetinizde daha fazla tuz almanızın yararı olabilir. Doktorunuz ne kadar tuz almanız ve normal gıdalarınıza ne kadar tuz ekleyip eklememeniz gerektiğini veya tuz tabletleri alıp almayacağınızı söyleyebilir. Doktorunuzdan onay olmadan önce diyetinize ilave tuz ilave etmeyin. ²⁰ 

Kullanılan İlaçların Değiştirilmesi

Eğer doktorunuz kullandığınız ilaçların hipotansiyona neden olduğu düşünülürse, dozunuzu değiştirebilir veya alternatif bir ilaç kullanmanızı önerebilir.

İlaç almaya başladığınız zaman kan basıncınızı kontrol etmeniz gerekir. Gözlemlenen herhangi bir değişiklik hakkında doktorunuza bilgi vermelisiniz. İlaç almaktan kaynaklanan yan etkileriniz varsa bunu da doktorunuza bildirmelisiniz. 

Hipotansiyonun Altında Yatan Nedenin Tedavi Edilmesi

Doktorunuz hipotansiyonun altta yatan başka bir sağlık problemi yüzünden tetiklendiğini düşünürse, daha ileri testler yapabilmek için sizi hastaneye sevk edebilir.  Örneğin, hipotansiyon probleminiz hormon sorunlarıyla ilgiliyse, hormon seviyelerinin tedavisi için bir endokrinoloji ve metabolizma hastalıkları uzmanına başvurabilirsiniz. ²¹ 

İlaçla Hipotansiyon Tedavisi

Çok nadir durumlarda, hipotansiyon problemi olan kişiler için ilaç reçete edilmektedir çünkü genelde, hipotansiyon belirtilerini kontrol altına almak için yaşam biçiminizde yapacağınız değişiklikler ve özellikle sıvı ve tuz alımını artırmanız yeterli olabilmektedir.

Hipotansiyon için ilaç tedavisi gerekliyse, genellikle kan hacmini genişletmek ya da arterleri daraltmak için kullanılan ilaçlar reçete edilmektedir. Daha küçük bir alana daha fazla kan akışı sağlanarak kan basıncınızın artması amaçlanmaktadır.  

Hipotansiyon İçin Hangi Doktora Gidilir?

Başlangıç olarak, aile hekiminiz hipotansiyonu teşhis ve tedavi etmeye yardımcı olabilmektedir. Gerekli olduğu takdirde, bir kalp sağlığı uzmanına (kardiyolog), böbrek sağlığı uzmanına (nefrolog) ve beyin ve sinir uzmanına (nörolog) başvurabilirsiniz. ²²