İlik Kanseri Nedir? Nasıl Tedavi Edilir?

İlik Kanseri Nedir

İlik kanseri, tıp dilinde multipl miyelom olarak bilinir. İlik kanseri, plazma hücrelerinin neden olduğu bir kanser türüdür. Kemik iliğinde bulunan normal plazma hücreleri bağışıklık sisteminde önemli görevlere sahiptir. Bağışıklık sistemi, enfeksiyonlarla ve diğer hastalıklarla savaşmak için birlikte çalışan birkaç hücre türünden oluşur. Lenfositler (lenf hücreleri), bağışıklık sistemindeki başlıca beyaz kan hücreleri tiplerinden biridir, T hücreleri ve B hücreleri içerir. Lenfositler, lenf düğümleri, kemik iliği, bağırsaklar ve kan dolaşımı gibi vücudun birçok bölgesinde bulunur.

B hücreleri bir enfeksiyona yanıt verdiğinde olgunlaşır ve plazma hücrelerine dönüşürler. Plazma hücreleri, vücuda saldırmaya ve mikropları öldürmeye yardımcı olan antikorları yapar. Plazma hücreleri, esas olarak kemik iliğinde bulunur. Kemik iliği kemiklerin içindeki yumuşak dokudur. Genel olarak, plazma hücreleri kanserli hale geldiklerinde ve kontrol dışına çıktıklarında, buna multipl miyeloma (ilik kanseri) denir. Plazma hücreleri anormal bir protein (antikor) üretirler.¹

^{İlik Kanserinin Özellikleri}

Düşük kan sayımı: İlik kanserinde kemik iliğindeki plazma hücrelerinin aşırı büyümesi, normal kan oluşturan hücrelerin çoğalmasına neden olarak, düşük kan sayımlarına yol açabilir. Bu durum anemi olarak adlandırılan kırmızı kan hücrelerinin eksikliğine neden olabilir. Anemi olan insanlar zayıf ve yorgun hale gelir.

İlik kanseri kandaki trombositlerin seviyesinin azalmasına neden olabilir. Bu da artan kanamaya ve morarmalara yol açabilir.

Lökopeni: Gelişebilen bir başka durum da lökopeni olarak bilinen normal beyaz kan hücrelerinin eksikliğidir. Bu enfeksiyonlarla mücadelede sorunlara yol açabilir.

Kemik ve kalsiyum sorunları: Miyeloma hücreleri ayrıca kemikleri güçlü tutmaya yardımcı olan hücrelere de müdahale eder. Kemikleri sağlıklı ve güçlü tutmak için iki kemik türü birlikte çalışır:

• Osteoklastlar eski kemiği yıkar
• Osteoblastlar yeni kemiklerin uzamasını sağlar

Miyelom hücreleri, osteoklastlara kemiğin çözülmesini hızlandırmasını söyleyen bir madde yapar. Bu yüzden eski kemik yerine yeni kemikler ayrılır. Böylece kemiklerin zayıflaması ve kırılması kolaylaşır. Kırık kemikler miyeloma hastalarında önemli bir sorundur. Kemik parçalanmasındaki bu artış, kandaki kalsiyum seviyelerini de arttırabilir.²

Enfeksiyonlar: Anormal plazma hücreleri vücudu enfeksiyonlardan koruyamaz. İlik kanseri hastalarında miyelom hücreleri normal plazma hücrelerini dışarıda bırakır, böylece enfeksiyonla mücadele eden antikorlar yapılamaz. Miyelom hücreleri tarafından yapılan antikor, enfeksiyonlarla savaşmaya yardımcı olmaz.

Böbrek sorunları: Miyeloma hücreleri böbreklere zarar verebilecek, böbrek hasarı ve hatta böbrek yetmezliğine yol açabilecek bir antikor oluşturur. ³

İlik kanserinin iki çeşidi vardır. Vücut üzerindeki etkileri ile kategorize edilen ilik kanserleri şu şekildedir;

İndolent ilik kanseri; belirgin semptomlara neden olmaz. Genellikle yavaş gelişir ve kemik tümörlerine neden olmaz. M protein ve M plazma hücrelerinde sadece küçük artışlar görülür.

Soliter plazmasitoma, genellikle kemiklerde tümör meydana gelmesine sebep olur. Bu ilik kanseri türü yapılan tedaviye iyi yönde cevap verir. Ancak tüm kanser türlerinde olduğu gibi yakından izlenmesi gerekir. ⁴

İlik Kanseri Belirtileri

İlik kanseri nasıl anlaşılır? İlik kanseri başlangıcı, hastalığın erken evrelerinde hiçbir belirti göstermeden ilerler. Bazı insanlar kemik iliği kanseri olduklarını şans eseri öğrenirler. Başka hastalıkları için test yaptırırken kemik iliği kanseri olduklarını öğrenebilirler. Hastalık ilerledikçe, belirtiler fark edilmeye başlar. Semptomlar ve problemler kemik iliğindeki kontrolsüz plazma hücrelerinin üretiminden ve plazma hücrelerinin yaptığı aşırı miktarda antikordan (paraprotein) kaynaklanır.

Kemik iliğinde plazma hücreleri arttıkça bu hücreler kemiklerin içinde büyüyen tümörler gibi davranmaya başlarlar. Ayrıca plazma hücreleri kemiğe zarar verebilecek bir kimyasal da yaparlar. Bu kimyasallar zamanla kemikteki küçük parçaları yok etmeye başlarlar.

Kemik iliği kanserinin belirtileri şunlardır;

Kemik ağrısı: Bu, genellikle ilk semptomdur ve zamanla daha şiddetli hale gelebilir. Kanser nedeniyle herhangi bir kemik etkilenebilir ancak ağrının en çok hissedildiği bölgeler alt sırt, pelvis ve kaburgalardır. Hissedilen acı kalıcıdır ve hareket ettikçe artma eğilimindedir.

Kırıklar: Etkilenen kemikler, hafif bir yaralanmadan sonra bile kolayca kırılabilir.

Omurilikten gelen sinirlerin sıkışması: Sıkışma genellikle omuriliği çevreleyen kemiklerin (omurlar) kırıkları nedeniyle olur. Bu, bacak kaslarındaki zayıflık, vücudun veya bacak bölgelerinin uyuşması, mesane veya bağırsak problemleri ve ağrı gibi çeşitli semptomlara neden olabilir. Bu semptomlardan herhangi birine sahipseniz acil tıbbi yardım almanız gerekir.

Hiperkalsemi: Kandaki kalsiyum seviyesinin çok fazla olması hiperkalsemi olarak isimlendirilir. Hiperkalsemisi olan insanlarda şu belirtiler vardır;

• Çok fazla su içme ihtiyacı içinde olurlar.
• Mide bulantısı ve kusma sorunu yaşarlar.
• Vücutlarında sıvı eksikliği (dehidrasyon) vardır.
• Kabızlık sorunu çekerler.
• Böbreklerinde sorun vardır. ⁵

İlik Kanseri Nedenleri

İlik kanseri neden olur? Bilim adamları hala ilik kanserinin nedenini tam olarak bulamadılar. Bununla birlikte, DNA’daki belirli değişikliklerin plazma hücrelerini nasıl kansere dönüştürebildiğini bulmak için çeşitli araştırmalar yaptılar. Bazı genler hücrelerin büyümesi ve bölünmesinden sorumludur. Hücre büyümesini destekleyen bu genlere onkojenler denir. Hücre büyümesini yavaşlatan veya hücrelerin doğru zamanda ölmesini sağlayan diğer genlere tümör baskılayıcı genler denir.

İlik kanseri, onkojenleri açan veya tümör baskılayıcı genleri kapatan mutasyon olarak adlandırılan DNA’daki hatalardan veya kusurlardan kaynaklanabilir. Yapılan çalışmalarda, bazı onkojenlerdeki anormalliklerin plazma hücrelerinin farklı davranmalarına neden olduğu görülmüştür. Diğer onkojenlerdeki değişiklikler tedaviden sonra kemik iliğindeki miyeloma hücrelerinde daha sık görülmüştür. Tümör baskılayıcı genlerdeki değişiklikler ise organlara yayılma eğilimi göstermiştir.

Miyelom hücrelerinin kromozomlarında da anormallikler bulunur. Normal insan hücreleri 46 kromozom içeriyor olsa da, bazı kanser hücrelerinde fazladan kromozomlar bulunabilir veya kromozomun bir kısmı eksik olabilir. İlik kanseri olan hastaların yaklaşık yarısında bir kromozomun bir kısmı miyelom hücrelerinde başka bir kromozomun bir kısmı ile değişmiştir. Buna translokasyon denir.

Plazma hücrelerindeki anormallikler, hücrelerin aşırı büyümesine neden olur. Protein üretmekten sorumlu plazma hücreleri normalden fazla çoğaldığında bu proteinler kanda birikerek diğer organlara yayılır. Ayrıca kemik iliğinde biriken plazma hücreleri normal hücrelerin büyümesini engelleyecek bir hormon salgılarlar. Bu da tümörlerin gelişmesine neden olur.⁶

İlik Kanseri Tedavisi

İlik kanseri nasıl geçer? İlik kanseri erken aşamalarda hiçbir semptoma sahip değildir bu nedenle ilik kanserinin teşhis edilmesi için öncelikle kan ve idrar testleri yapılır. Yapılan testler sonucunda hastanın ilik kanseri olduğu tespit edilirse tedaviye başlanır. İlik kanserinde standart tedavi seçenekleri şunlardır;

Hedefe yönelik terapi: Hedefe yönelik ilaç tedavisi, kanser hücrelerinin hayatta kalmalarını sağlayan spesifik anormalliklere odaklanır. Bortezomib (Velcade), carfilzomib (Kyprolis) ve ixazomib (Ninlaro) gibi ilaçlar, miyelom hücrelerinde proteinleri parçalayan bir maddenin etkisini bloke ederler. Bu aksiyon miyelom hücrelerinin ölmesine neden olur. Tedavide kullanılan ilaçlar koldaki bir damardan ya da hap şeklinde hastaya verilir. ⁷

Biyolojik terapi: Biyolojik terapi ilaçları vücudun bağışıklık sistemini miyelom hücrelerine karşı güçlendirmek için kullanır. Talidomid (Thalomid), lenalidomid (Revlimid) ve pomalidomid (Pomalist) gibi ilaçlar kanser hücrelerini tanımlar ve bağışıklık sistemini güçlendirirler. Bu ilaçlar genellikle hap şeklinde alınır. ⁸

Kemoterapi: Kemoterapi ilaçları plazma hücreleri de dahil olmak üzere hızlı büyüyen tüm hücreleri yok eder. Kemoterapi ilaçları koldaki damardan ya da hap olarak ağızdan alınabilir.

Kortikosteroidler: Prednizon ve deksametazon gibi kortikosteroidler, vücuttaki inflamasyonu kontrol altında tutmak için bağışıklık sistemini düzenlemeye yardımcı olurlar. Bunun yanı sıra miyelom hücrelerine karşı güçlü bir şekilde çalışırlar. Kortikosteroidler hap şeklinde alınabilir veya koldaki bir damardan uygulanabilir. ⁹

Radyasyon tedavisi: Bu tedavi miyelom hücrelerini etkisiz kılmak ve büyümelerini engellemek için X ışınlarını kullanır. Radyasyon terapisi, miyelom hücrelerini belirli bir alanda hızla küçültmek için kullanılabilir.

İlik kanseri ameliyatı (kemik iliği nakli): Kök hücre nakli olarak bilinen kemik iliği nakli, hastanın kemik iliğinin sağlıklı kemik iliği ile değiştirilmesi işlemidir. Kemik iliği naklinden önce, kan oluşturan kök hücreler kandan alınır. Daha sonra hastalıklı kemik iliğini yok etmek için hastaya yüksek dozda kemoterapi verilir. Sonra kök hücreler hastanın vücuduna taşınır, bu hücreler hastanın kemiklerinde dolaşır ve kemik iliğini yeniden inşa etmeye başlar. 

İlik kanseri için hangi doktora gidilir? İlik kanseri için öncelikle hastanelerin Dahiliye bölümlerine gidilir. Buradaki doktorların muayenesi sonucunda eğer doktor uygun görürse hastayı Hematoloji ve Onkoloji bölümlerindeki doktorlara yönlendirebilir.¹⁰