İdrar Yolu Enfeksiyonu Nedir? Nasıl Tedavi Edilir?

İdrar Yolu Enfeksiyonu Nedir?

İdrar yolu enfeksiyonu böbrekler, üreterler, mesane ve üretra gibi idrar sisteminin herhangi bir yerinde oluşan bir enfeksiyondur. Enfeksiyonların çoğu alt üriner sistem mesane ve idrar yollarını içermektedir. ⁽¹⁾

İdrar yolu enfeksiyonları ya da diğer adıyla üriner sistem enfeksiyonları oldukça sık yaşanan sağlık sorunlarıdır. İdrar yolu enfeksiyonu özellikle kadınlarda, bebeklerde ve yaşlı insanlarda daha sık görülmektedir. İki kadından biri ya da yirmi erkekten biri hayatlarının bir bölümünde idrar yolu enfeksiyonu yaşamaktadır.

Böbrekler kandaki su miktarını kontrol etmektedir ve atık ürünlerin filtreleyerek idrarın oluşturmasını sağlamaktadır. Her böbreğin üreter denilen ve böbrekleri mesaneye bağlayan bir tüpü bulunmaktadır. İdrar, üreterler vasıtasıyla böbreklerden bırakılmakta ve mesaneye girmektedir. Mesane, idrara çıkma isteğini sinyalleri sonucunda idrarı üretradan dışarı atmaktadır.

Üriner sistem, böbreklerde ciddi enfeksiyon riskini en aza indirgemek üzere tasarlanmıştır. İdrar yolu enfeksiyonların çoğu mesane ile sınırlıdır. Her ne kadar belirtilere neden olsa da ciddi veya yaşamı tehdit edecek boyutlara varmamaktadır. ⁽²⁾

İdrar yolu enfeksiyonu genellikle antibiyotiklerle kolayca tedavi edilebilmektedir. Çoğu zaman, idrar yolu enfeksiyonu oluşmadan önce alınan önlemler çok daha faydalı olabilmektedir. ⁽³⁾

İdrar yolu enfeksiyonları oluştuğu bölgelere göre farklı belirtiler oluşturmaktadır. İdrar yolu enfeksiyonu tipleri şunlardır:

Sistit: Sistit, mesanenin iltihaplanmasıdır ve en yaygın olarak yaşanan idrar yolu enfeksiyonu tipidir. Her kadın neredeyse hayatının bir döneminde sistit problemi yaşamaktadır. Enfeksiyon genellikle mesanenin yüzeyini etkilemekte ve kısa süreli olmaktadır.

Üretrit: Adından da anlaşılacağı üzere üretrit, üretra oluşan iltihaplanmadır. Cinsel ilişkide bulunan, cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlarla enfekte olma sonucu oluşan üretrit, bölgeye yapılan travmadan veya tahrişten kaynaklanabilmektedir.

Piyelonefrit: Bazen bakteri kan dolaşımından böbreklere yayılmaktadır. Belirtileri ise ateş, kaburgaların altındaki veya arkasındaki ağrı, mide bulantısı veya kusmayı içermektedir. Böbrek enfeksiyonları mesane enfeksiyonlarına göre daha ciddidir ve daha az görülmektedir. ⁽⁴⁾

İdrar Yolu Enfeksiyonu Nedenleri 

İdrar yolu enfeksiyonu neden olur? İdrar yolu enfeksiyonları genel olarak, bakterilerin üretradan idrar yoluna girmesi ve mesanede çoğalmaya başlamasıyla ortaya çıkmaktadır. Üriner sistem, böyle mikroskopik istilacıları yok etmek için tasarlanmış olsa da, bu savunma bazen başarısız olabilmektedir. Üriner sistem bakterilere karşı koyamadığında, idrar yollarında bakteriler tutunabilmekte ve bir enfeksiyonun oluşmasına neden olabilmektedir. ⁽⁵⁾

İdrar yolu enfeksiyonlarına neden olan faktörleri şöyle açıklamak mümkündür:

Kadınlarda İdrar Yolu Enfeksiyonu Nedenleri

İdrar yolu enfeksiyonu, erkeklere oranla kadınlarda daha sık yaşanmaktadır. Yapılan araştırmalara göre, bir kadının hayatı boyunca en az bir kez idrar yolu enfeksiyonu geçirme riski % 50’nin üzerine çıkabilmektedir. Kadınların idrar yolu enfeksiyonlarına karşı daha hassas olmasının nedenleri şunlardır: ⁽⁶⁾

• Anatomik Yatkınlık

Sistit kadınlarda oldukça sık yaşanan bir sağlık sorunudur çünkü kadın üretrası kısa ve anüse daha yakındır. Bağırsakta bulunan E. Coli bakterisinin üretraya (mesane) ulaşması daha kolaydır. Enfeksiyon genellikle çok şiddetli değildir ve hafif vakalar birkaç gün içinde kendi kendine iyileşmektedir.

Sistit belirtileri 2 günden fazla sürerse ya da böbreklere yayılıp Piyelonefrit’e neden olursa, mutlaka tedavi edilmelidir. Uygun tedavi olmadan Piyelonefrit, böbrek yetmezliğine kadar giden kalıcı böbrek hasarına yol açabilmektedir. ⁽⁷⁾

• Cinsel İlişki

Herpes, trikomoniaz, klamidya ve gonore gibi cinsel yolla bulaşan hastalıklar, üretra ile vajina arasındaki kısa mesafeye bağlı olarak kolayca kadınlarda idrar yolu enfeksiyonuna yol açabilmektedir.

• Hamilelik

Hamilelik süresince olan bir kadının idrar yolları genişlemektedir, bu nedenle de, bakterilerin üretra yoluyla idrar sistemini girmesi kolaylaşmaktadır. Büyüyen rahim aynı zamanda mesanenin tamamen boşalmasını da engelleyebilmektedir, böylece mikroplar için üreme alanı oluşmaktadır. ⁽⁸⁾

• Doğum Kontrol Yöntemleri

Diyaframın kullanılması (bir doğum kontrol yöntemi), idrara çıkmayı azaltarak bakterilerin büyümesine izin verebilmektedir. Diğer yandan, prezervatif gibi başka doğum kontrol yöntemleri de cildi tahriş edebilmekte ve bakterilerin oluşturduğu enfeksiyonuna yol açabilmektedir. ⁽⁹⁾

• Kadınsal Ürünlerin Kullanımı

Regl dönemlerinde kullanılan pedlerin ve tamponların sık aralıklarla değiştirilmesi önerilmektedir. Bu ürünler nemi topladıkça bakteriler için bir üreme ortamı oluşturmaktadır. Üreyen bakteriler kolayca üretraya girebilmektedir. Diğer yandan, mümkün oldukça nemi tutmayan pamuklu iç çamaşırlarını tercih etmek de bakterilerden korunmaya yardımcı olabilmektedir. ⁽¹⁰⁾

• Menopoz

Menopoz sonrası bazı kadınlarda idrar kaçırma ya da idrarı tamamen boşaltamama problemleri ortaya çıkabilmektedir. Bunlar idrar yolu enfeksiyonun gelişme riskini artırabilmektedir. ⁽¹¹⁾

Erkekler İdrar Yolu Enfeksiyonu Nedenleri

• Cinsel İlişki

Chlamydia trachomatis, Mycoplasma genitalium, Ureaplasma urealyticum, Trichomonas vaginalis, anaeroblar, Herpes simplex virüs (HSV) ve adenovirüs erkeklerde idrar yolu enfeksiyonuna da neden olan cinsel yollarla bulaşan mikroplardır. İdrar yolu enfeksiyonu geliştiren ve cinsel yönden aktif erkekler, idrar yolu enfeksiyonundan tamamen kurtuluncaya kadar cinsel ilişkiden kaçınmalıdır. ⁽¹²⁾

• Prostatit (Prostat İltihabı)

Erkeklerde idrar yolu enfeksiyonun en yaygın nedeni prostatit yani prostat iltihabıdır. Büyümüş prostat, mesanenin tamamen boşalmasını önlemekte ve mesanedeki bakterilerin hızla üremesine neden olabilmektedir.

Kadın ve Erkeklerde İdrar Yolu Enfeksiyonun Diğer Nedenleri

• Kabızlık

Kabız olmak, idrar torbasının tamamen boşalmasını önlediği için kişiyi idrar yolu enfeksiyonuna daha duyarlı bir hale getirebilmektedir. ⁽¹³⁾

• İshal

Bağırsaklarda bulunan bakteriler, ishal nedeniyle üretraya kolayca ulaşabilmekte ve sonuç olarak da idrar yolu enfeksiyonuna neden olabilmektedir.

• Diyabet

Bağışıklık sistemi bozuklukları, metabolizmanın yanlış işleyişi ve eksik mesane boşalması nedeniyle şeker hastalığı olan kişiler idrar yolu enfeksiyonuna daha eğilimli bir hale gelmektedir. ⁽¹⁴⁾

• Böbrek Taşı

Böbrek taşları normal idrar akışını engelleyebilmektedir. Bu da mesane tüpünün tamamen boşalmasını zorlaştırarak bakterilerin üremesi için elverişli bir ortam hazırlamaktadır.

• HIV / AIDS

Edinilmiş bağışıklık yetersizliği hastalık sendromu (HIV taşıyan insanlar) bulunan kişilerin idrar yolu enfeksiyonu yaşama riski daha yüksektir. Bunun nedeni bağışıklık sisteminin enfeksiyonlarla etkili bir şekilde mücadele edememesidir.

• Ürolojik Anormallikler

Ürolojik anormallikler genellikle bir komplikasyon olarak idrar yolu enfeksiyonuna neden olabilmektedir. Bu hastaların tedavisi, gelecekteki enfeksiyonların komplikasyonlarını ve risklerini en aza indirgemek için bireyselleştirilmektedir. ⁽¹⁵⁾

İdrar Yolu Enfeksiyonu Belirtileri 

İdrar yolu enfeksiyonu nasıl anlaşılır? İdrar yolu enfeksiyonu başlangıcı belirtileri sıklıkla ağrılı idrara çıkma, sık sık tuvalete gitme ve acil idrara çıkma hissini içermektedir. Diğer belirtiler ise abdominal veya pelvik ağrı ve basınç, idrarda kan, bulanık veya pembe / kırmızı idrar, ateş ve güçlü kokulu idrarı içerebilmektedir. Bu belirtilerden herhangi biriyle karşılaşmanız durumunda bir doktora başvurmalısınız. ⁽¹⁶⁾

İdrar yolu enfeksiyonları oluştuğu bölgelere göre farklı belirtiler oluşturmaktadır. İdrar yolu enfeksiyonu tipleri şunlardır:

Sistit: Sistit, mesanenin iltihaplanmasıdır ve en yaygın olarak yaşanan idrar yolu enfeksiyonu tipidir. Her kadın neredeyse hayatının bir döneminde sistit problemi yaşamaktadır. Enfeksiyon genellikle mesanenin yüzeyini etkilemekte ve kısa süreli olmaktadır.

Üretrit: Adından da anlaşılacağı üzere üretrit, üretra oluşan iltihaplanmadır. Cinsel ilişkide bulunan, cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlarla enfekte olma sonucu oluşan üretrit, bölgeye yapılan travmadan veya tahrişten kaynaklanabilmektedir.

Piyelonefrit: Bazen bakteri kan dolaşımından böbreklere yayılmaktadır. Belirtileri ise ateş, kaburgaların altındaki veya arkasındaki ağrı, mide bulantısı veya kusmayı içermektedir. Böbrek enfeksiyonları mesane enfeksiyonlarına göre daha ciddidir ve daha az görülmektedir. ⁽¹⁷⁾

Kadınlarda İdrar Yolu Enfeksiyonu Belirtileri

Kadınlarda idrar yolu enfeksiyonu mesane ve üretrayı etkilemektedir. Genel anlamda, kadınlarda idrar yolu enfeksiyonu belirtilerinin çoğu mesanedeki idrar enfeksiyonlarından kaynaklanmaktadır. İdrar yolu enfeksiyonunun kadınlarda sıklıkla yaşanan ana belirtileri şunlardır:

• Mesanedeki idrarın depolanması ile ilgili problemler
• İdrara çıkma sorunları
• İdrara çıktıktan sonraki sorunlar ⁽¹⁸⁾

İdrar yolu enfeksiyonu geçiren kadınların bazıları bu üç ana belirtilerden birini, diğerleri ise hepsini yaşayabilmektedir.

Genel anlamda kadınlarda yaşanan idrar yolu enfeksiyonu belirtileri ise şunlardır:

• İdrar yaparken yanma ya da batma hissi
• Sürekli olan alt karın ağrısı
• Sık sık idrara çıkma ihtiyacı hissetme
• Acil mesaneyi boşaltma ihtiyacı
• Mesane kontrolünün kaybedilmesi (inkontinans)
• İdrara çıkmak için gece uykudan kalmak
• İdrar yaptıktan sonra mesanenin tamamen boşalmadığını düşünmek ya da bitirdiğini düşündükten sonra idrar yapmaya devam etmek
• İdrar yapma zorluğu
• Yavaş bir idrar akışı
• Bulanık bazen pembe renkte görünen ve kokulu olan idrar ⁽¹⁹⁾

Erkeklerde İdrar Yolu Enfeksiyonu Belirtileri

Erkeklerde idrar yolu enfeksiyonu belirtilerini şiddeti genellikle enfeksiyonun ulaştığı yere bağlı olarak değişmektedir. Erkeklerde idrar yolu enfeksiyonun en genel ve ortak belirtileri ise şunlardır:

• İdrar sırasında yanma veya ağrı
• Sürekli ve acilen idrara çıkma hissi
• Aciliyet ve sıklığa rağmen çok az miktarda idrar yapmak
• Bulanık, kırmızı, pembe veya koyu renkli bir renkte görünen idrar
• Kokusu olan idrar
• Alt karında ağrı
• Pelviste ağrı veya basınç
• Hafif bir ateş
• Genel olarak iyi hissetmeme ya da hasta hissetme ⁽²⁰⁾

Enfeksiyonun üst üriner sisteme yayılması durumunda, yukarıdaki belirtilere ek olarak şu belirtileri de yaşayabilirsiniz:

• Yüksek bir ateş
• Mide bulantısı
• Kusma
• Titreme
• Bel seviyesinin altında ağrı

Daha yaşlı olan erkeklerde ek olarak yaşanabilecek diğer belirtiler şunlardır:

• Hipotermi
• Sarılık
• Zayıf bir iştah veya yetersiz beslenme

İdrar yolu enfeksiyonu belirtileri kişiden kişiye göre değişebilmektedir. Bazı insanlar bu belirtileri yaşamakta, bazıları ise cinsel yolla bulaşan hastalıklara benzer belirtiler yaşayabilmektedir. Diğer yandan, idrar yolu enfeksiyonuna sahip olsa da hiçbir belirti yaşamayan erkekler hastalar da olabilmektedir. ⁽²¹⁾

Çocuklarda İdrar Yolu Enfeksiyonu Belirtileri

Çocuklar genellikle yaşadıkları rahatsızlığı dile getirememekte, ancak huysuz davranarak bir sorun olduğunu işaret vermektedir. İdrar yolu enfeksiyonu yaşayan çocuklarda oldukça huysuz olabilmektedir. Çocuklarda görülebilen diğer belirtiler ise şunlardır:

• Sık sık, genellikle küçük miktarlarda idrar yapma isteğinde bulunma
• İdrara çıkınca yanma hissi
• Bulanık idrar
• İdrarın güçlü hoş olmayan kokusu (çocuklarda güvenilir değil)
• Karanlık ya da kanlı idrar
• Karın ağrısı
• Ateş
• Kusma

Diğer belirtiler (özellikle yenidoğanlarda ve bebeklerde), hipotermi, diyare, sarılık, kötü beslenme ve bazı çocuklarda yatağı ıslatmak olabilir. ⁽²²⁾

İdrar Yolu Enfeksiyonuna Ne İyi Gelir 

İdrar yolu enfeksiyonu; böbrek, mesane, üretradan oluşan idrar yolu sisteminin herhangi bir yerinde oluşur. Enfeksiyon genelde mesane ve üretrada oluşur.

İdrar yolu enfeksiyonu genelde erkeklerden çok kadınlarda görülür. İdrar yolu enfeksiyonu genelde rahatsız edici ve ağrı vericidir. Belli bir bölgede başlar ve böbreğe eriştiğinde ciddi sağlık sorunlarına neden olabilir.

İdrar yolu enfeksiyonu genelde antibiyotiklerle tedavi edilir ama enfeksiyona yakalanma riskini azaltmak için önceden bir dizi adımlar atmalısınız.

İdrar Yolu Enfeksiyonu Tedavisi 

Eğer idrar yolu enfeksiyonu şüphesi varsa, en kısa sürede bir doktora başvurulmalıdır. Böylece doktor mümkün olan en kısa zamanda tanı koyabilmekte ve uygun tedaviye başlayabilmektedir. İdrar yolu enfeksiyonu durumunda uygulanan hızlı tedavi, enfeksiyonun ilerleyip böbrekleri de etkilemesini önlemek için oldukça önemlidir. ⁽²³⁾

İdrar yolu enfeksiyonu nasıl geçer? Enfeksiyonu kontrol altına almak için yardımı olacak bazı yöntemler şunlardır:

• Bol bol su içmek
• Mesaneyi tahriş edebilecek sıvılardan kaçınmak (örneğin, gazlı içecekler, alkol, kahve ve çay)
• Ağrı veya ateşi tedavi etmek için parasetamol gibi ilaçları kullanmak

Doğru bir idrar yolu enfeksiyonu tanısı için genellikle belirtilerin değerlendirilmesi ve idrar testi yapılarak idrar yolunda bakterilerin varlığından emin olunması gerekmektedir. ⁽²⁴⁾

Antibiyotik Tedavisi

İdrar yolu enfeksiyonu genellikle antibiyotik ile kolaylıkla tedavi edilmektedir. Antibiyotikler genellikle ağız yoluyla alınmaktadır ve koşullara bağlı olarak genellikle üç ile on gün arasında bütün tedavi tamamlanmaktadır.

Belirtiler genellikle ilk antibiyotik alınmaya başlandıktan sonraki 24-48 saat içinde hafiflemektedir, ancak öngörülen antibiyotik gidişini tamamlamak bakterilerin tamamen ölmesini sağlamak ve bakterilerin direnç kazanmasını önlemek için oldukça önemlidir. ⁽²⁵⁾

Altta Yatan Diğer Bir Nedenin Tedavisi

Daha karmaşık olan ve tekrarlayan idrar yolu enfeksiyonlarının, örneğin, çocuklarda üriner reflü gibi altında yatan başka bir neden olabilmektedir. Altta yatan bir nedenden şüphe edilmesi durumunda, hemen tanımlanması ve uygun bir şekilde tedavi edilmesi gerekmektedir. Kullanılabilen teşhis testleri arasında üriner sistemin ultrason taramaları ve uzmanlaşmış röntgen ışını bulunmaktadır.

Bilinen bir altta yatan nedenden dolayı tekrarlayan idrar yolu enfeksiyonu geçmişi varsa, düşük doz antibiyotikler idrar yolu enfeksiyonu gelişmesini önlemek için haftalar ya da aylarca günlük olarak verilebilmektedir. Böbrek enfeksiyonun gelişmesi durumunda ise antibiyotiklerin damla yoluyla verilmesi için hastanede yatılı tedavi gerekli olabilir. ⁽²⁶⁾

İdrar Yolu Enfeksiyonunu Önleme

Tıbbi açıdan etkinlikleri henüz kanıtlanmış olmasa da, alınan bazı önlemlerle idrar yolu enfeksiyonun oluşma riskini azaltmanın mümkün olduğuna dair düşünceler bulunmaktadır. İdrar yolu enfeksiyonunu önleme yöntemlerinden bazıları şunlardır:

• Üriner sistemi boşaltmak için bol miktarda su ve diğer sıvıları içmek
• Pamukçuk veya trikomonas vajiniti gibi vajinal enfeksiyonları hızla tedavi etmek
• Özellikle diyafram kontraseptif cihaz (bir doğum kontrol yöntemi) ile spermisit içeren ürünler kullanmaktan kaçınmak
• Doğru ve gerekli olan temizliği yapmak
• Tutmak yerine, idrar yapma isteği geldiğinde idrara çıkmak
• Tuvalete gittikten sonra tuvalet kâğıdını önden arkaya (üretra-anüs) doğru silmek
• Cinsel ilişki sonrası mesaneyi boşaltmak

Kızılcık (genellikle kızılcık suyu) halk arasında idrar yolu enfeksiyonunu önlemek için kullanılmasıyla bilinmektedir. Kızılcık, E. Coli bakterisinin idrar yolları astar hücrelerine yapışmasını önleyen bir madde içermektedir. Bununla birlikte, yapılan son araştırmalara göre, kızılcık suyu alımının idrar yolu enfeksiyonunu engellemede tamamen etkili olamamaktadır. ⁽²⁷⁾

İdrar Yolu Enfeksiyonu İçin Hangi Doktora Gidilir?

İdrar yolu enfeksiyonu tanısı ve tedavisi için jinekoloji ya da üroloji bölümüne başvurabilirsiniz. ⁽²⁸⁾