Kabızlık Nedir? Nasıl Tedavi Edilir?

Kabızlık Nedir?

Kabızlık, bir hafta içinde üçten az bağırsak hareketliliği oluştuğunda ortaya çıkmaktadır. Kabızlık, bağırsak hareketlerinin seyrek olması ya da hiç olmamasıyla bilinen oldukça yaygın olarak yaşanan bir sindirim problemidir.

Bir hastalıktan ziyade çeşitli sağlık sorunlarının bir belirtisi olarak da kabul edilmektedir. Normal ya da sağlıklı olarak kabul edilen bağırsak hareketleri insanlar arasında farklılık gösterir. Bazıları günde üç kez tuvalete gitme ihtiyacı hissederken, bazı insanlar haftada en fazla üç kez bağırsak hareketliliği yaşamaktadır.

Haftada üçten az bağırsak hareketliliğiniz varsa kabız olma ihtimaliniz bulunmaktadır. Bu noktadan sonra, dışkı sertleşir ve geçmesi zorlaşır ya da ağrılı hale gelir. Kabız olduğunuzda tuvaletinizi yapmanız çok yorucu bir hale gelir. Aynı zamanda, tuvalete gitseniz bile hala gitme ihtiyacı da hissedebilirsiniz. ¹ 

Kabızlık Belirtileri

Bir günde ya da bir haftada kaç kez tuvalete çıkılması (bağırsak hareketi) gerektiğiyle ilgili net ve doğru bir sayı yoktur. Bu durum kişiden kişiye göre değişiklik gösterebilmektedir.

Haftada üç kez ya da günde üç kez tuvalete çıkılması sağlıksal açıdan gayet normal bulunmaktadır. Bununla birlikte, en yaygın olarak, kabızlığın, bir haftada üçten az gerçekleşen bağırsak hareketliliği sonucu ortaya çıktığı düşünülmektedir. ² 

Kabızlık nasıl anlaşılır? Kabızlık başlangıcı ve ilerleyişi ile ilgili bazı belirtiler şunları içermektedir:

• Tuvaleti yaparken topaklı, sert ve kuru dışkıya sahip olmak
• Tuvaleti yaparken çok zorlanmak
• Bağırsak hareketi sonrasında bile tekrar tuvalete gitme ihtiyacı hissetmek (bağırsaklarınızı tamamen boşaltmamışsınız gibi)
• Bağırsaklarda veya rektumda bir tıkanıklık varmış gibi hissetmek
• Karında ağrı veya şişkinlik
• İştah kaybı
• Halsizlik veya uykusuzluk ³

Genel olarak düşünülenin aksine, vücut sıkışıp kalmış atıkları absorbe etmez ve bu da genel sağlığınız için önemli tehlike oluşturur. Aslında, kabızlık genellikle ciddiden ziyade rahatsızlık verici bir sağlık problemidir.

Ancak kronik (uzun süreli) kabızlık, hemoroit, anüs çevresindeki ciltte yara (anal ülserler) ve rektal prolapsus (rektumun bir kısmının anüsten çıktığı bir durum) dâhil olmak üzere bazı komplikasyonlara neden olabilir.  

Kronik Kabızlık Belirtileri

Kronik kabızlık, nadir görülen bağırsak hareketi veya zorlaşan dışkı çıkışı olarak bilinmektedir. Bu durum birkaç hafta veya daha uzun süre devam eder. ⁴ 

Kronik kabızlığın belirtileri şunları içermektedir:

• Haftada üçten az tuvalete çıkma (bağırsak hareketliliği)
• Topaklı veya sert dışkı
• Tuvalet yaparken çok zorlanma
• Sanki rektumunuzda bağırsak hareketlerini önleyen bir tıkanma varmış gibi hissetmek
• Tuvalet çıktıktan sonra tekrar gitme ihtiyacı hissetmek
• Tuvalete çıkmak için ellerle karın üstüne baskı uygulama ihtiyacı duymak

Son üç ay içinde belirtilen bu kabızlık belirtilerinden iki veya daha fazlasına maruz kaldıysanız bu durum kronik kabızlık olarak görülebilir. ⁵ 

Kabızlık ve Bel Ağrısı

Kabızlık ve bel ağrısının birlikte görülmesi oldukça olağan bir durumdur. Bazı durumlarda, kabızlık sırt ağrısıyla ilişkili olarak da ortaya çıkabilir. Bel ağrısı için kullanılan ilaçlar kabızlığa sebebiyet verebilir.

Diğer durumlarda, kabızlık ve bel ağrısı başka bir sağlık sorununun belirtileri olabilir. Örneğin, irritabl bağırsak sendromu hem kabızlık hem de sırt ağrısına neden olabilir.

Bel ağrısı, kronik kabızlığın bir başka komplikasyonu olan kolonda fekal impaksiyon durumuyla da gelişebilir. Bu durum, rektumda büyük miktarda kuru, sert dışkının sıkışıp kalmasıyla ortaya çıkar. Kolondaki fekal impaksiyonun uzun süre kabız kalmayla ve çok müshil kullanmayla doğrudan ilgisi bulunmaktadır.

Tuvalete çıkma problemi yaşıyorsanız içeride sıkışan sertleşmiş dışkı beldeki sakral sinirlerine baskı yapabilir. Bu durumda bel ağrısı ortaya çıkmaktadır. ⁶ 

Çocuklarda Kabızlık Belirtileri

Çocuklarda kabızlık belirtileri şunlardır:

• Haftada üçten az olan bağırsak hareketi
• Dışkının sert olması ve zor geçmesi
• Tuvaleti engelleyebilecek geniş çaplı dışkılar
• Bağırsak hareketi sırasında yaşanan ağrı
• Karın ağrısı
• Çocuğunuzun iç çamaşırındaki sıvı veya kil benzeri dışkı izleri
• Sert dışkı yüzeyindeki kan

Çocuğunuzun kabızlık yaşadığından endişe ediyorsanız bunu çocuğunuzu gözlemleyerek anlayabilirsiniz. Çocuğunuzun bacaklarını ve kalçasını sıktığını veya dışkıyı yapmaya çalışırken zorlandığını yüzünden fark edebilirsiniz. ⁷ 

Kabızlık Nedenleri

Kabızlık, genellikle dışkıdaki fazla suyun emilmesi ve sertleşip kuruması sonucu dışkının kalın bağırsakta birikmeye başlamasıyla oluşmaktadır.

Çoğu durumda kabızlık vakaları özel bir durumdan kaynaklanmamaktadır ve kesin nedenini belirlemek zor olabilmektedir. Bununla birlikte, çeşitli faktörler, kabızlık yaşama riskini artırabilir:

• Meyve, sebze ve tahıl gibi gıdalarda bulunan lifi yeteri kadar tüketmeme
• Yeme alışkanlıklarındaki değişiklikler veya yaşam tarzınızda bir değişiklik olması
• Tuvaleti kullanırken sınırlı mahremiyet olması
• Tuvalet ihtiyacı geldiğinde bunu görmezden gelmek
• Hareketsizlik veya egzersiz eksikliği
• Yeterli sıvıyı içmeme
• Yüksek ateş
• Kilolu veya aşırı kilolu olma
• Kaygı veya depresyon
• Cinsel istismar, şiddet veya travma sonucu ortaya çıkan psikiyatrik sorunlar ⁸

İlaç

Kabızlık bazen aldığınız ilacın bir yan etkisi olabilir. Kabızlığa neden olabilen yaygın ilaç türleri arasında şunlar bulunmaktadır:

• Alüminyum antasitler (hazımsızlığı tedavi eden ilaç)
• Antidepresanlar
• Antiepileptikler (epilepsi tedavisinde kullanılan ilaçlar)
• Antipsikotikler (şizofreni ve diğer zihinsel sağlık durumlarını tedavi etmek için kullanılan ilaçlar)
• Kalsiyum takviyeleri
• Kodein ve morfin gibi ağrı kesiciler
• Diüretikler (su tabletleri)
• Demir takviyeleri ⁹

Eğer kabızlık ilaçtan kaynaklanıyorsa, ilacı almayı bıraktığınızda rahatsızlık genellikle rahatlayacaktır. Bununla birlikte, doktorunuz size tavsiyede bulunmadıkça reçeteli ilaç almaktan uzak durmalısınız.

Tıbbi bir durumun neden olduğu kabızlık problemi varsa doktorunuzla konuşun. Bu durumda alternatif ilaçlar reçete edilebilir. ¹⁰ 

Hamilelik

Her beş kadından yaklaşık ikisi çoğunlukla hamileliğin erken evrelerde kabızlık problemi yaşamaktadır.

Kabızlık, gebelik sırasında ortaya çıkar; çünkü bu evrede vücut bir kas gevşetici gibi davranan projesteron kadın hormonunu üretir.  Bağırsak normalde dışkı ve atıkları peristaltizm olarak adlandırılan bir işlemle anüse doğru hareket ettirir. Projesteron hormonunda bir artış olması, bağırsağın doğru bir şekilde çalışmasını ve atık maddelerin anüse doğru hareket ettirilmesini zorlaştırır. ¹¹ 

Diğer Nedenler

Nadir durumlarda, kabızlık, aşağıda sıralanmış olan durumlardan herhangi birinin bir belirtisi olabilir:

• İrritabl bağırsak sendromu (IBS)
• Diyabet
• Hiperkalsemi (kan dolaşımında çok fazla kalsiyum olması)
• Hipotiroidizm (etkin olmayan tiroid bezi)
• Kas distrofisi (kas kaybına neden olan genetik bir durum)
• Multipl skleroz (sinir sistemini etkileyen bir durum)
• Parkinson hastalığı (beynin bir kısmı giderek hasar görür ve bu da vücut hareketlerinin koordinasyonunu etkiler)
• Omurilik yaralanması
• Anal fissür (anüs derisi içinde yer alan küçük yara veya ülser)
• Enflamatuar bağırsak hastalığı (bağırsakların iltihaplanmasına (tahriş ve şişkinlik) neden olan bir durum)
• Kolon kanseri ¹²

Çocuklarda Kabızlık Nedenleri

Bebeklerde ve çocuklarda kabızlık oldukça yaygın yaşanan bir problemdir. Neredeyse her üç çocuğun ikisinde kabızlık problemi yaşandığı tahmin edilmektedir. Zayıf beslenme, tuvaleti kullanma korkusu ve zayıf tuvalet eğitimi çocuklarda görülen kabızlığın nedenleri olabilmektedir. ¹³ 

Beslenme alışkanlıkları: Aşırı beslenen ve yeterli miktarda sıvı almayan çocukların kabızlık yaşama ihtimalleri daha yüksektir. Çok fazla süt tüketen bebeklerin de kabızlık yaşama olasılığı daha yüksektir. Yetişkinlerde olduğu gibi, çocuğun da beslenmesinde yeterince lif alması oldukça önemli bir unsurdur.

Tuvalet eğitimi: Çocuğunuza tuvaleti kullanma konusunda baskı veya stres hissettirmemeniz çok önemlidir. Çocukların gerek duydukları zaman tuvaletlerini yapmayı denemelerine izin vermek gereklidir. Tuvaleti kullanırken sürekli müdahale etmek onları endişelendirir ve bu da kabızlığa katkıda bulunabilir.  

Tuvalet alışkanlıkları: Bazı çocuklar, tuvaleti kullanma konusunda kendilerini endişeli veya stresli hissedebilirler. Bu duruma, tuvaletle ilgili bir fobi geliştirmiş olmaları ya da okulda tuvalet kullanmaktan çekinmeleri neden olabilmektedir. Tüm bunlar çocukta kabızlığı tetiklemektedir. Çocuğunuz tuvalet alışkanlığını değiştirmemede ısrarcı olursa kabızlık gitgide kötüleşecektir. ¹⁴ 

Kabızlığa Ne İyi Gelir

Bağırsak hareketlerinin yavaşlaması sonucu dışkılama sıklığının azalması ve dışkılamanın zor hale gelmesi sağlık alanında kabızlık olarak adlandırılmaktadır. Dünyadaki neredeyse tüm insanlar bir kere bile olsa bu sorunu çekmişlerdir. Dolayısıyla kabızlık problemi oldukça normal ve yaygın bir rahatsızlıktır.

Normalde günde 2-3 kere yapılan dışkılama eylemini, kabızlık rahatsızlığı çeken kişiler, haftada birkaç defa gerçekleştirebilmektedir. Hem acı verici hem de kişilerin günlük hayatını etkileyecek şekilde sinir bozucu bir durum haline gelebilmektedir. Ara sıra yaşanan kabızlık sorunları haricinde sürekli olarak bu şikâyeti yaşayan kişiler de bulunmaktadır. Oldukça zor bir durum olan bu rahatsızlık karşısında önlem alabilmek için beslenme alışkanlıkları ve yapılan diyetler konusunda gündelik hayata hassasiyetle devam etmek gerekmektedir. Aynı zamanda birtakım ilaçlar da kullanılarak bu sorunu ortadan kaldırmak veya daha acısız şekilde üstesinden gelmek mümkün olmaktadır.

Kabızlık Tedavisi

Kabızlık nasıl geçer? Kabızlığın tedavi nedenine bağlı olarak belirlenmektedir. Kabızlık neden oluyor, kabızlık ne kadar kötü, kabızlık ne kadar zamandır sürüyor gibi sorular tedavi şeklinin belirlenmesin yardımcı olmaktadır.

Kabızlığın tedavisi aşağıdaki içerebilmektedir:

Beslenme Değişiklikleri

Yemek, diyet ve beslenme programlarında yapılan değişiklikler kabızlığı tedavi etmeye yardımcı olabilmektedir.

• Gün boyunca yeterli miktarda sıvı tüketilmelidir. Bir sağlık uzmanı ne kadar içmeniz gerektiğiyle ilgili size bilgi verebilir.
• Daha fazla meyve ve sebze tüketmeye özen gösterin.
• Lif içeren gıdaları diyetinize daha fazla dâhil etmeye çalışın. ¹⁵ 

Egzersiz ve Yaşam Tarzı Değişiklikleri

Her gün egzersiz yapmak, kabızlığı önlemeye ve rahatlatmaya yardımcı olabilir.

Aynı zamanda her gün tuvalete gitmeyi deneyebilirsiniz. Belirli bir zaman saati seçmek, düzenli olarak bağırsak hareketi yapmanıza yardımcı olabilir. Örneğin, bazı insanlar, kahvaltıdan sonra 15 ile 45 dakika içinde tuvalete giderek bu durumu rutine bağlamaktadır. Yemek yemek kolonunuzdaki dışkıyı taşımaya yardımcı olur. Bağırsak hareketi için yeterli zaman ayırdığınızdan emin olun. Ayrıca, bağırsak hareketi isteğinizi hissettiğinizde de bu istek gitmeden tuvaleti kullanmalısınız.  

Reçetesiz İlaçlar

Doktorunuz, doğru olan her şeyi yaptığınız ancak hala kabızlığınızı geçiremediğiniz takdirde kısa bi süre için müshil kullanmanızı önerebilir. Doktorunuz sizin için en iyi müshil türünün hangisi olacağını söyleyecektir. Müshil ilaçları reçetesiz satılan sıvı maddeler, tablet, kapsül, toz ve granüller gibi birçok formda bulunmaktadır.

Eğer kabızlığa neden olan herhangi bir ilacı kullanıyorsanız, doktorunuz size bu ilacı almayı bırakmanızı ve başka bir ilacı almanızı önerebilir. ¹⁶ 

Kitle arttırıcı ajanlar: Kitle arttırıcı ajanlar bağırsağınızdaki sıvıyı emer ve dışkınızı daha yumuşak bir hale getirir. Bu ilaçları aldığınızda çok fazla su içtiğinizden emin olun yoksa bağırsakta tıkanıklığa neden olabilir.

Osmotik ajanlar: Osmotik ajanlar dışkının sıvı tutmasına yardımcı olur. Daha akışkan olan dışkı, dışkıyı yumuşatır ve bağırsak hareketlerinizi arttırır. Yaşlı yetişkinler ve kalp ya da böbrek yetmezliği olan insanlar osmotik ajan kullanırken dikkatli olmalıdır. Dehidrasyona veya mineral dengesizliğine neden olabilir. ¹⁷ 

Yumuşatıcılar: Dışkı yumuşatıcılar dışkının yumuşamasına yardımcı olmaktadır. Doktorlar bağırsak hareketliliğinde problem yaşayan kişilere bu ilaçları önermektedir. Özellikle ameliyat ve doğum sonrası sıklıkla kullanılmaktadır.

Lubricantlar (yağlar): Bu yağlar dışkının sıvı tutmasına ve daha kolay geçmesine yardımcı olur. Yağlar basit ve ucuz laksatiflerdir. Doktorlar, anorektal tıkanıklığı olan kişiler için yağlayıcılar önerebilir.  

Uyarıcı müshiller: Uyarıcı müshiller, dışkıyı çıkarmak için bağırsakların kasılmasına neden olur. Kabız şiddetliyse ya da diğer tedaviler işe yaramadıysa uyarıcı müshiller kullanılmaktadır.

Uzun süre laksatif madde kullanıyor ve bunları kullanmadan tuvalete gidemiyorsanız, doktorunuzla yavaş yavaş kullanmayı nasıl durdurabileceğiniz konusunda konuşun. Müshil ilaç almayı bırakırsanız, zamanla kolonunuz dışkıyı normal şekilde hareket ettirmelidir. ¹⁸ 

Reçeteli İlaçlar

Reçetesiz satılan ilaçlar belirtilerinizi rahatlatmazsa, doktorunuz aşağıdaki ilaçlardan birini reçete edebilir:

Klorür kanal aktivatörü: Uzun süren ya da idiyopatik olan irritabl bağırsak sendromunuz (IBS) varsa doktorunuz lubiproston reçete edebilir. Lubiproston, reçeteli bir klorür kanal aktivatörüdür. Araştırmalar bu ilacın 6 ile 12 ay boyunca kullanıldığında güvenli olabildiğini göstermektedir. Bu tür ilaç:

• Karında ağrı veya rahatsızlığı azaltır,
• Dışkıları yumuşatır,
• Bağırsak hareketi sırasında yaşanan zorlanmayı azaltır,
• Bağırsak hareketlerinin sıklığını artırır. ¹⁹ 

Guanilat siklaz-C agonisti: Uzun süren veya varsa, doktorunuz bağırsak hareketlerinizi düzenli hale getirmek için Linaklotiti reçete edebilir. Linaklotid, karnınızdaki ağrıyı azaltan ve bağırsak hareketlerinizin sıklığını hızlandıran bir guanilat siklaz-C agonistidir.

Biofeedback

Bağırsak hareketlerini kontrol eden kaslarla ilgili sorunlarınız varsa, doktorunuz kaslarınızı yeniden eğitmek için biofeedback önerebilir. Biofeedback, bedensel işlevleri ölçmek için özel sensörler kullanılmasıdır. Bir video monitörü ölçümleri çizgi grafikleri olarak gösterir ve ekipmanın sesleri size doğru kasları ne zaman kullandığınız hakkında bilgi verir. Monitörü izleyerek ve sesleri dinleyerek, kas işlevini nasıl değiştireceğinizi öğrenebilirsiniz. Evde pratik yapmak kas fonksiyonunu geliştirebilir. Eğitimden tam fayda sağlamadan önce 3 ay boyunca pratik yapmak zorunda kalabilirsiniz.  

Kabızlık Ameliyatı

Diğer tedaviler işe yaramazsa, rektal prolapsusun (makat sarkması) neden olduğu bir anorektal tıkanıklığı tedavi etmek için ameliyata ihtiyacınız olabilir. Kolon kaslarınız düzgün çalışmıyorsa, kolonunuzu çıkarmanız için ameliyat gerekebilir. Doktorunuz ameliyatın yararları ve riskleri hakkında size bilgi verecektir. ²⁰