Kalp Yetmezliği Nedir? Nasıl Tedavi Edilir?

Kalp Yetmezliği Belirtileri

Kalp yetmezliği nasıl anlaşılır? Kalp yetmezliği belirtileri bazen yaşlanmanın normal bir seyri gibi anlaşılabilmektedir. Bu durumda maalesef görmezden gelinebilmektedir. Ancak, bazı vakalarda, kalp yetmezliği doğuştan gelen bir kusur sonucunda meydana gelebilmekte ya da genç bir birey zaman içinde kalp yetmezliği geliştirebilmektedir. Kalp yetmezliği akut (aniden ortaya çıkan) ya da kronik (zaman içinde devam eden) belirtilere yol açabilmektedir. ¹ 

Ortak kalp yetmezliği belirtileri genel olarak şunları içerebilmektedir:

• Özellikle yatakta düz uzanırken solunum zorluğu, nefes darlığı
• Uyurken nefes almak için kalkmak zorunda kalmak ya da ekstra yastığa ihtiyaç duymak
• Aktivite ile birlikte artan nefes darlığı
• Alışveriş, merdiven çıkma veya yürüme gibi günlük aktivitelerde zorluk yaşama
• Geceleri nefes nefese uyanmak
• Yorgun uyanmak
• Endişeli ya da huzursuz hissetmek
• Kuru öksürük (bazen beyaz veya kanlı mukus da olabilir)
• Yorgunluk veya halsizlik
• Baş dönmesi veya bayılma
• Şişmiş (ödem) ayaklar, ayak bilekleri, bacaklar veya karın
• Kilo almış gibi hissetme, her zaman giyilen ayakkabılara sığamam gibi problemler
• Karın şişliği, ağrı ve hassasiyet ile birlikte mide bulantı
• Dolu olma veya iştahsızlık hissi
• Karışıklık, düşünme güçlükleri, hafıza kaybı ve oryantasyon bozukluğu duyguları
• Kalp atış hızının artması, kalp çarpıntısı veya kalbin koşuyormuşçasına atması veya zonklama hissi ²

Acil Tıbbi Yardım Alınması Gereken Belirtiler

Kalp yetmezliği belirtileri hayatı olumsuz etkileyen ve hemen kontrol altına alınması gereken belirtilerdir. Bu nedenle, belirtiler ne kadar hafif olursa olsun, tıbbi yardım alınması en doğrusu olacaktır.

Aşağıda sıralanan belirtiler söz konusu olduğunda ise acil tıbbi yardım istenmelidir:

• Göğüs ağrısı
• Bayılma veya şiddetli zayıflık
• Nefes darlığı, göğüs ağrısı veya bayılma ile ilişkili hızlı veya düzensiz kalp atışı
• Ani, şiddetli nefes darlığı ve öksürük pembe, köpüklü mukus ³

Kalp Yetmezliği Tipleri

Kalp yetmezliği oluşma şekillerine bağlı olarak bazı tiplere ayrılmaktadır:

Sol Kalp Yetmezliği

Sol kalp yetmezliği, konjestif kalp yetmezliğinin en sık görülen tipidir. Kalbin sol tarafı vücudun geri kalanına kan pompalamaktadır. Kan doğru bir şekilde pompalanmadığında ise akciğerler bu durumdan etkilenmekte, sonuç olarak da sıvı birikimi ve nefes darlığı meydana gelmektedir.

Sağ Kalp Yetmezliği

Kalbin sağ tarafı ise kanı, oksijen topladığı akciğerlere pompalamaktadır. Kalp yetmezliği sağ tarafta meydana geldiğinde, akciğerlerde sıvı birikmektedir.

Diyastolik Kalp Yetmezliği

Kalp kasının sertleşmesi sonucunda gelişen diyastolik kalp yetmezliğinde, kan dolaşımı doğru bir şekilde sağlanamamaktadır. Kalp kanla dolamadığında, vücuda yeteri kadar kan gitmemektedir. Bu durum kalbin iki tarafında da gelişebilmektedir.

Sistolik Kalp Yetmezliği

Sistolik kalp yetmezliğinde, kalp kanla dolduktan sonra kan doğru bir şekilde pompalanmamaktadır. Bu durum kalbin her iki tarafında da oluşabilmektedir. ⁴ 

Kalp Yetmezliği Nedenleri

Kalp yetmezliği neden olur? Kalp yetmezliğinin birçok nedeni olabilmekte ve farklı şekillerde gelişebilmektedir.

Bir veya daha fazla kalp veya dolaşım hastalığından kaynaklanan kalp hasarının doğrudan, en son aşaması kalp yetmezliği olabilmektedir.

Kalp, bu koşulların neden olduğu anormallikleri yeniden şekillendirme denilen bir durumla telafi etmeye çalıştığında zamanla kalp yetmezliği ortaya çıkabilmektedir.

Her durumda, bu kalbin daha zayıf pompalanması, böbreklere daha az kan gönderilmesi anlamına gelmektedir. Böbrekler tuz ve suyu koruyarak yanıt vermekte bu da, vücutta ödemleri (sıvı birikmesini) arttırmakta ve hasara yol açmaktadır. ⁵ 

Kalp kasının hasar görmesine yol açan veya fazla çalışma koşulları söz konusu olduğunda kalp yetmezliği meydana gelebilmektedir. Zamanla, kalp zayıflamaktadır ve kalbi olması gerektiği gibi kanla doldurmak veya pompalamak mümkün olamamaktadır. Kalp zayıfladığında, bazı proteinler ve maddeler kana karışabilmektedir. Bu maddeler kalp ve kan akışı üzerinde toksik bir etkiye sahiptir ve kalp yetmezliğini daha kötüleştirmektedir.

Kalp yetmezliğinin nedenleri arasında şunlar bulunmaktadır:

• Koroner kalp hastalığı
• Şeker hastalığı
• Yüksek tansiyon
• Diğer kalp koşulları veya hastalıkları
• Diğer faktörler ⁶

Koroner Kalp Hastalığı

Koroner kalp hastalığı, koroner arterlerin içinde balmumu benzeri bir maddenin birikerek plak oluşturmasıdır. Bu arterlerin görevi kalp kasına kandan oksijen teminini sağlamaktır.

Plak, arterlerin daralmasına yol açmaktadır. Bu nedenle de kalp kasına giden kan akışı azalmaktadır. Plak birikimi ayrıca atardamarlarda kan pıhtılarının oluşma olasılığını da arttırmaktadır. Kan pıhtıları kan akışını kısmen veya tamamen engelleyebilmektedir. Koroner kalp hastalığı göğüs ağrısı veya anjina denilen rahatsızlığa, kalp krizine ve kalp hasarına neden olabilen ciddi bir sağlık sorunudur. ⁷ 

Diyabet (Şeker Hastalığı)

Diyabet, vücudun kan şekerini kontrol edemediği bir hastalıktır. Vücut normalde yiyecekleri glikoza parçalamakta ve sonra vücuttaki hücrelere taşımaktadır. Hücreler glikozu enerjiye dönüştürmek için insülin adı verilen bir hormon kullanmaktadır.

Diyabet hastalığı geliştiğinde, vücut yeterince insülin üretememekte veya insülini uygun bir şekilde kullanmamaktadır. Zamanla, yüksek kan şekeri seviyeleri kalp kasına ve kalbin etrafındaki kan damarlarına zarar verebilmektedir. Sonuç olarak da kalp zayıflamakta ve kalp yetmezliği ortaya çıkabilmektedir. ⁸ 

Yüksek Kan Basıncı (Yüksek Tansiyon, Hipertansiyon)

Kan basıncı, kanın atardamar duvarlarına doğru itilme kuvvetini tanımlamaktadır. Bu basınç bazen yükselebilmekte, ancak yüksek kalmaya devam ettiği takdirde, kalbi zayıflatabilmekte ve plak birikimine yol açabilmektedir.

Kan basıncının 140/90 mmHg veya üstünde kalması söz konusu olduğunda kan basıncının yüksek olduğunu söylemek mümkündür. Diyabet veya kronik böbrek hastalığınız varsa, yüksek kan basıncı 130/80 mmHg veya daha yüksek olarak tanımlanmaktadır.  

Diğer Kalp Koşulları veya Hastalıkları

Kalp yetmezliğine yol açabilecek diğer kalp koşulları veya hastalıkları şunlardır:

Aritmi: Kalp atışının hızı veya ritmi ile ilgili bir sorun olduğunda ortaya çıkmaktadır.

Kardiyomiyopati: Kalp kası genişlediğinde, kalınlaştığında veya sertleştiğinde ortaya çıkmaktadır.

Konjenital kalp hastalıkları: Kalbin yapısıyla ilgili kusurlar doğumla birlikte meydana gelmektedir.

Kalp kapağı hastalığı: Kalp kapakçıklarından biri veya birkaçı düzgün çalışmaması hastalığıdır. Bu durum doğumla birlikte gelebilmekte veya enfeksiyon, diğer kalp rahatsızlıkları ve yaştan kaynaklanabilmektedir. ⁹ 

Diğer Faktörler

Kalp kasına hasar vererek kalp yetmezliğine yol açabilecek diğer faktörlerden bazıları şunlardır:

• Alkol kötüye kullanımı veya kokain ve diğer yasadışı uyuşturucu kullanımı
• HIV / AIDS
• Tiroid hastalıkları (vücutta ya çok fazla ya da çok az tiroid hormonu olması)
• Çok fazla E vitamini
• Radyasyon ve kemoterapi gibi kanser tedavileri ¹⁰

Kalp Yetmezliği Tedavisi

Kalp yetmezliği nasıl geçer? Kalp yetmezliği nedeniyle kalbin kan pompalama yeteneğinde meydana gelen zayıflama ya da hasar iyileştirilememektedir. Ancak, pek çok tedavi yöntemiyle belirtiler kontrol altına alınabilmekte ve hastalığın seyri yavaşlatılabilmektedir. Böylece hastanın yaşam kalitesi olabildiğince artırılmaktadır.

Kalp yetmezliği için uygulanan tedavi yöntemlerindeki bir diğer amaç ise bu duruma yol açan tıbbi nedeni tedavi etmek ve böylece kalp üstündeki yükü azaltmaktır. ¹¹ 

Kalp yetmezliği tedavisinde uygulanabilecek bazı yöntemler şunlardır:

İlaç Tedavisi

• ACE inhibitörleri (anjiyotensin dönüştürücü enzim inhibitörleri): Bu ilaçlar, arterlerin gevşemesine ve kan basıncının azaltılmasına yardımcı olmaktadır. Böylece kalp üstündeki yük azaltılarak kalbin kan pompalaması kolaylaştırılmaktadır.
• Diüretikler: Kalp yetmezliği nedeniyle gelişen vücuttaki sıvı birikimini kontrol altına almaya yardımcı olmaktadır.
• Antikoagülanlar: Bu ilaçlar kanın pıhtılaşmasına etki ederek kanın incelmesini sağlamaktadır. Böylece, inmenin meydana gelmesi önlenebilmektedir.
• Digoksin: Kalp atış hızı normalin çok üstünde olan kişilere doktor tarafından reçete edilebilmektedir.
• Beta-blokerler: Kalp yetmezliği problemi hastalarına reçete edilen ilaçlar arasında bulunmaktadır.
• Antiplatelet: Kan trombositlerinin kanda pıhtı oluşturmasını önlemektedir. ¹² 

Kalp Yetmezliği Ameliyatı

Kalp yetmezliği bulunan bütün hastalar her zaman ilaç tedavisin olumlu cevap vermeyebilmektedir. Bu durumda bazı cerrahi yöntemler düşünülebilmektedir. Koroner bypass ameliyatı, koroner arter hastalığının neden olduğu konjestif kalp yetmezliği için kullanılan en yaygın cerrahi yöntemdir.

Kalp yetmezliği tedavisinde kullanılabilecek cerrahi yöntemler kalp yetmezliğinin nedenine bağlı olarak değişmektedir. Diğer seçenekler ise şunlardır:

Kalp kapağı ameliyatı: Kalp yetmezliğine neden olan kusurlu kalp kapağı onarılmaktadır.

Sol ventrikül destek cihazı: Tedaviye yanıt vermeye ve tedavisi hastanede yapılan hastalar için kalbin kan pompalamasını sağlamak için kullanılan cihazdır. Genellikle nakil bekleyen hastalar için kullanılmaktadır.

Kalp nakli: Hiçbir tedavinin sonuç vermediği kalp yetmezliği vakalarında kalp nakli son seçenektir. Nakil, hastanın kalp dışında herhangi bir sağlık problemi olmaması durumunda düşünülmektedir. ¹³ 

Kalp Yetmezliği İçin Hangi Doktora Gidilir?

Kalp yetmezliği tanısı ve tedavisi için kardiyoloji bölümüne başvurulmaktadır.  

Yaşam Tarzı Değişiklikleri

Yaşam tarzında yapılacak bazı değişiklikler kalp yetmezliği belirtilerini hafifletmeye ve durumun ilerlemesini önlemeye yardımcı olabilmektedir. Faydası olabileceği düşünülen bazı yaşam tarzı değişiklikleri şunlardır:

• Sigarayı bırakın ve dumanından uzak durmaya özen gösterin.
• Günlük olarak, herhangi bir şişlik için bacaklarınızı, ayak bileklerinizi ve ayaklarınızı kontrol edin.
• Sağlıklı bir diyetle beslenin.
• Diyetinizdeki sodyumu kısıtlayın.
• Sağlıklı kilonuzu korunmaya çalışın.
• Diyetinizdeki doymuş veya ‘trans’ yağları sınırlayın.
• Alkol ve sıvı birikimine katkısı olan sıvıların tüketimini sınırlayın.
• Düzenli ve ılımlı egzersiz yapın.
• Stresi azaltma yöntemlerini deneyin.
• Düzenli ve dinlendirici uyku uyumaya özen gösterin. ¹⁴