Kısırlık Sebepleri Nelerdir? Kısırlık Sorunu Nasıl Çözülür?

Kısırlık Nedir?

Tıp dilinde infertilite olarak bilinen kısırlık, bir yıl ya da daha uzun bir süre boyunca yapılan korunmasız cinsel ilişki sonrasında çocuk sahibi olamamak anlamına gelir. Kadınlarda, doğurganlığın yaşla birlikte azaldığı bilinen gerçeklerden bir tanesidir. Özellikle 35 yaşın üstündeki kadınlarda, korunmasız cinsel ilişkilerden sonra hamile kalamamak, kısırlığın en büyük işaretlerinden biri olarak kabul edilir. Doğurganlığı azalan kadınlar, bir üreme endokrinoloğuna gitmeli ve gebelik sorunları hakkında bilgi sahibi olmalıdırlar.

Kadınlardaki yumurtalıklar yumurtlama dönemlerinde serbest kalırlar. Bu sürede erkeğin spermi rahim yolu boyunca hareket eder ve yumurta ile birleşerek döllenme gerçekleşir. Döllenmiş yumurta uterusa doğru bir fallop tüpünden geçmeli ve rahmin iç tarafına yapışmalıdır. Kısırlık sorunu bu adımların herhangi birinde ya da birkaçında meydana gelen problemler nedeniyle ortaya çıkar. ¹

Kısırlık son derece yaygın bir rahatsızlıktır. 15 ila 44 yaş arasındaki kadınların yaklaşık yüzde 10’unda kısırlık görülmektedir. Kadınlardaki nedenlere bağlı olarak oluşan kısırlıklar yüzde 33 oranında, erkeklere bağlı olarak ortaya çıkan kısırlıklar yüzde 33 oranında ve nedeni belirlenemeyen kısırlıklar yüzde 33 oranında görülmektedir. Çoğu durumda kısırlık sorunu, yardımcı üreme tekniklerine ihtiyaç duyulmadan çözümlenebilmektedir. Çiftler bilinçlendirilerek doğurganlık artırılabilir. ²

Kısırlık sadece kadınlarda mı görülür?

Kısırlık sadece kadınlarda değil erkeklerde de görülen bir problemdir. Hem kadınlar hem de erkekler kısırlık sorunu yaşayabilir. Birçok çift kısırlıkla mücadele eder ve bebek sahibi olmaya çalışır. Bununla birlikte dünya genelinde kısırlığın yalnızca kadınlarda görülen bir rahatsızlık olduğu düşünülmektedir. Yapılan araştırmalara göre 45 yaşından küçük erkeklerin yüzde 7’si kısırlık sorunu yaşamaktadır. Bu sayı dünya genelindeki yaklaşık 3,5 – 4 milyon erkeğin kısır olduğunu göstermektedir. ³

Kısırlık Belirtileri

Kısırlık nasıl anlaşılır? Kısırlık başlangıcı altta yatan nedene bağlı olarak değişiklik gösterebilir. Örneğin, tedavi edilmeyen klamidya vakalarının yüzde 10 ila 15’i pelvik inflamatuar hastalığa (PID) yol açar. PID, döllenmeyi önleyen fallop tüplerinin tıkanmasına yol açar. Erkeklerde ve kadınlarda kısırlığa yol açabilecek sayısız koşul vardır. Her birinin semptomları büyük ölçüde değişebilir.

Kadınlarda Kısırlık Belirtileri

Düzensiz adet dönemleri: Kadınların adet dönemleri döngüsü ortalama 28 gündür. Bu döngü tutarlı olduğu sürece birkaç günlük oynamalar dikkate alınmamalıdır. Örneğin iki adet dönemi arasındaki süre bir ay 33 gün iken diğer ay 31 gün ise bu normal kabul edilir. Ancak döngüler arasındaki süreler belirgin bir şekilde farklı ise ve bir kadın ne zaman regl olacağını tahmin edemiyorsa adet dönemleri düzensiz kabul edilir. Bu sorun hormonal bozukluklar ya da polikistik over sendromu (PCOS) ile ilgili olabilir. Her ikisi de kısırlığa yol açar.

Ağrılı veya zor geçen adet dönemleri: Çoğu kadın adet döneminde kramp yaşar. Ancak günlük yaşama etki eden ağrılı regl dönemleri endometriozis belirtisi olabilir.

Regl olmamak: Bazı aylar kadınlar regl olmayabilir. Stres ya da ağır egzersiz gibi faktörler reglin geçici olarak hiç olmamasına yol açabilir. Ancak aylarca hiç adet olunmamışsa doğurganlığı kontrol etmenin vakti gelmiştir.

Hormon dalgalanmaları: Cilt sorunları, yüzde kıllanma, saçların dökülmesi ya da kilo almak gibi sorunlar hormon dalgalanmaları nedeniyle ortaya çıkabilir.

Cinsel ilişki sırasında ağrı: Bazı kadınlar her cinsel birleşme sırasında acı çekerler. Bu durum hormon sorunlarıyla ya da endometriozis ile ilgili olabilir. ⁴

Erkeklerde Kısırlık Belirtileri

Cinsel isteğin artması ya da azalması: Bir erkeğin doğurganlığı da hormon sağlığı ile bağlantılıdır. Genellikle hormonlarla yönetilen cinsel istekteki değişiklikler, doğurganlıkla ilgili sorunlara işaret edebilir.

Testislerde ağrı ya da şişme: Testislerde kısırlık nedeniyle ağrı veya şişlikler ortaya çıkabilir.

Ereksiyon sorunları: Bir erkeğin ereksiyonu sürdürme yeteneği genellikle hormon düzeyleriyle ilgilidir. Bazı hormonlar azalabilir, bu da ereksiyon sorunlarına yol açabilir.

Boşalma ile ilgili sorunlar: Boşalma sorunları kısırlık nedeniyle ortaya çıkabilir.

Testislerin küçülmesi: Spermler testislerde bulunur, bu yüzden testis sağlığı erkeklerin doğurganlığı için son derece önemlidir. Testislerin küçülmesi araştırılması gereken bir durumdur. ⁵

Kısırlık Nedenleri

Kısırlık neden olur? Kadınlarda ve erkeklerde kısırlığa neden olan pek çok faktör olabilir. Bu faktörleri şu şekilde sıralayabiliriz:

Yaş

Hamile kalmak için en verimli yaş 20 ila 30 yaş aralığıdır. Annenin yaşı ilerledikçe hamile kalma olasılığı azalmaktadır. Kadınlarda yaşa bağlı olarak gelişen kısırlık, yumurta sayısının hızla azalmasından kaynaklanmaktadır. Yaşlanma meydana geldiğinde yumurta kalitesi azalır. Bir kadın 40’lı yaşlarına geldiğinde hamile kalma olasılığı iyice azalır. 45 yaşından büyük kadınlar çok nadiren doğum yapar.

Ovulasyon Bozuklukları

Ovulasyon genellikle bir adet takvimi tutularak tespit edilebilir. Bir kadının normal olarak yumurtlama yeteneğini etkileyebilecek birçok bozukluk vardır. Polikistik over sendromu (PCOS), yumurtalık yetmezliği ve hipogonadotropik hipogonadizm ovulasyonu en çok etkileyen sorunlardır.

Fallop Tüplerin Tıkanması

Klamidya, gonore veya pelvik inflamatuar hastalık dahil olmak üzere cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlar fallop tüplerin tıkanmasına yol açabilir. Tubal oklüzyon kısırlığın sebeplerinden biridir,  çünkü yumurta spermle döllenemez veya endometriyal boşluğa ulaşır. Her iki tüp de tıkalı ise, in vitro fertilizasyon (IVF) gereklidir. Bir tüp tıkanır ve sıvı ile doldurulursa herhangi bir doğurganlık tedavisinden önce tüpü çıkarmak veya uterustan ayırmak gerekir. Bunun için de laparoskopi veya histeroskopi yapılması gerekebilir. ⁶

Rahim Fibroidleri

Fibroidler kadınların yaklaşık yüzde 40’ında görülür. Rahim fibroidleri tek başına kısırlığa neden olmaz. Üç tip fibroid vardır;

Uterus dışında olan submukozal fibroidler: Submukozal fibroidler, hamilelik oranını düşürürler. Bazı durumlarda, sadece submukozal fibroidin çıkarılması kısırlık sorununun çözülmesini sağlar. Submukozal fibroidler adet dönemlerinin ağrılı geçmesine ya da adet dönemleri arasında kanamaya neden olabilir.

Rahmin içinde olan intramural fibroidler: İntramural fibroidlerle ilgili daha çok araştırmaya ihtiyaç vardır. Kısırlığa neden olup olmadıkları tartışmalıdır.

Rahim boşluğunda olan subserozal fibroidler: Subserozal fibroidler gebeliği etkilemez. Doktorunuz fibroidiniz olup olmadığını ve çıkarılmasının gerekli olup olmadığını belirlemek için sizi dikkatli bir şekilde muayene edecektir.

Endometriyal Polipler

Endometriyal polipler, rahmin içinde büyüyen tümöre benzer yapılardır. Bazı çalışmalara göre bu polipler doğurganlığı yüzde 50 oranında azaltmaktadırlar. Poliplerin minimal invaziv prosedür histeroskopisi ile çıkarılması, gebelik olasılığını iki kat artırır.

Sperm Kalitesi

Spermlerin kalitesi anormal ise erkekler bir üreme üroloğına gitmelidirler. Doktor, sperm kalitesini iyileştirmek için yaşam tarzı değişikleri, hormonsal tedaviler ya da ameliyat önerebilir.

Endometriozis

Endometriozis 40 yaşından büyük kadınların yüzde 10 ila 50’sinde bulunur. Cinsel ilişki sırasında ya da adet dönemlerinde şiddetli ağrılara yol açabilir. İnflamasyona ve skarlaşmaya neden olarak kısırlığa yol açabilir. Yumurta, sperm veya embriyo üzerinde potansiyel olarak zararlı etkilere neden olur. ⁷

Kısırlık Tedavisi 

Kısırlık nasıl geçer? Kısırlık tedavisi kısırlık nedenine, kısırlığın ne kadar süredir devam ettiğine ve çiftlerin yaşlarına bağlı olarak farklılık göstermektedir. Kısırlık tedavisi oldukça masraflı bir tedavi olduğu için çiftlerin hem fiziksel sağlıklarını hem psikolojilerini hem de maddi durumlarını etkilemektedir. Erkeklerde ve kadınlarda kısırlık için uygulanan tedaviler farklıdır.

Erkekler İçin Kısırlık Yedavisi

Erkeklerde kısırlık tedavisi genel cinsel sorunlara veya sağlıklı sperm eksikliğine yöneliktir. Bunları sıralarsak;

Yaşam tarzını değiştirmek: Yaşam tarzının ve davranışsal faktörlerin iyileştirilmesi, kullanılan ilaçların kesilmesi, zararlı maddelerin azaltılması, cinsel ilişkilerin sıklığının ve zamanlamasının iyileştirilmesi, düzenli egzersiz yapılması ve doğurganlığa zarar verebilecek diğer faktörlerin optimize edilmesi spermlerin yumurtalarla buluşma şansını artırır.

İlaçlar: Bazı ilaçlar erkeklerdeki sperm miktarını çoğaltabilir ve doğurganlık olasılığını artırabilir. Bu ilaçlar sperm üretimi ve kalitesi dahil olmak üzere pek çok fonksiyonun iyileştirilmesine yardımcı olurlar.

Kısırlık ameliyatı: Cerrahi müdahale ile sperm tıkanıklığı tersine çevrilebilir ve doğurganlık artırılabilir.

Sperm alma: Sperm alma tekniği yardımcı üreme tekniklerinin planlandığı ve sperm sayısının düşük olduğu durumlarda kullanılabilirler. ⁸

Kadınlar İçin Kısırlık Tedavisi

Doğurganlık ilaçları ile yumurtlama uyarıcı: Yumurtlama ilaçları, yumurtlama bozuklukları nedeniyle kısırlık sorunu yaşayan kadınlar için uygulanan ana tedavidir. Bu ilaçlar ovülasyonu düzenler veya uyarır.

Rahim içi aşılama: Aşılama sırasında sağlıklı spermler doğrudan uterusa yerleştirilir. Kısırlık nedenlerine bağlı olarak, aşılama zamanlaması adet döngüsüyle veya doğurganlık ilaçlarıyla koordine edilebilir.

Kısırlık ameliyatı: Endometrial polipler, uterin septum veya intrauterin skar dokusu gibi rahim problemleri histeroskopik cerrahi ile tedavi edilebilir.

Yardımcı üreme teknolojisi: Yumurta ve spermin kullanıldığı herhangi bir doğurganlık tedavisidir. Yardımcı üreme teknolojisinde psikologlar, embriyologlar, laboratuvar teknisyenleri, hemşireler ve yardımcı sağlık personelleri birlikte çalışır. ⁹

İn vitro fertilizasyon (İVF): Kısırlık tedavisinde en sık kullanılan tekniklerden biridir. Bir kadından birçok olgun yumurta alınır ve laboratuvar ortamında spermle döllenir. Döllenmeden 3 ila 5 gün sonra embriyolar rahim içine yerleştirilir.

İntrasitoplazmik sperm enjeksiyonu (ICSI): Bu yöntemde bir tane sağlıklı sperm doğrudan yumurtanın içine verilir. Bu işlemin seçilmesinin ana nedeni spermlerin yeterli sayıda olmaması ve kalitelerinin çok düşük olmasıdır. ¹⁰

Kısırlık için hangi doktora gidilir?

Kadınlar, kısırlık için jinekoloğa erkekler ise üroloğa gitmelidirler.