Vertigo Hastalığının Sebepleri Nelerdir? Nasıl Tedavi Edilir?

Vertigo Nedir?

Vertigo, kişi tamamen hareketsiz olsa bile, dönme hissi, sallanma hissi veya dünya dönüyormuş hissini anlatan bir terimdir. Bu durumu örneklemek gerekirse, kişini kendi etrafında dönmesi ve sonrasında aniden durması sonucu başının ve çevresinin dönmesi tıpkı vertigoyu anımsatmaktadır. Vertigonun bu tipi birkaç dakika sürer ve daha sonra kaybolur. Ancak, diğer yandan, vertigo kendiliğinden veya bir yaralanma sonucu ortaya çıktığında, geçmeden önce birkaç saat veya günler boyu sürme eğilimi gösterebilmektedir.¹

Vertigo, altta yatan bir durumun bir belirtisidir, kendi başına bir hastalık olarak değerlendirilmemektedir. Vertigo, birkaç farklı sağlık koşulunun bir sonucu olarak ortaya çıkabilmektedir.

Bazı vertigo tipleri yalnızca bir kez yaşanmaktadır, ancak diğer yandan, bazıları altta neden bulunana kadar tekrarlanmaya devam etmektedir. Vertigo’nun en yaygın tiplerinden biri benign pozisyonel paroksismal vertigo olarak bilinmektedir. Bu duruma, iç kulakta biriken ve dengesizlik hissettiren tortular neden olmaktadır. Vestibüler nörinit, felç, baş veya boyun yaralanmaları ve Meniere hastalığı diğer vertigo nedenleri olabilmektedir.

Vertigo Belirtileri

Vertigo, iç kulaktaki sorunlardan kaynaklanmaktadır. Meniere hastalığı, benign paroksismal pozisyonel vertigo ve vestibüler nörinit bu bozukluklardan bazılarıdır. Bunların hepsi, baş dönmesi, dengesizlik hissi, baş ağrısı gibi vücudun dengesiz bir hale gelmesine neden olan belirtileri tetiklemektedir.

Vertigo nasıl anlaşılır? Vertigonun başlangıcı ve sonrası belirtilerini şöyle sıralamak mümkündür:

Denge Bozukluğu

Vertigonun başlıca belirtisi her şeyin dönüyormuş gibi gelmesi hissidir. Kişi hem kendisinin hem de çevresinin dengesiz bir şekilde döndüğünü hissetmektedir. Bu nedenle, belirli bir yöne doğru istemsiz ve dengesiz bir şekilde çekilebilirsiniz. ²

Migren Baş Ağrısı

Vertigo, yani şiddetli baş dönmesi yaşayan insanlar, genellikle sıvı veya kalsiyumun oluşturduğu basıncın yarattığı ciddi migren baş ağrısı yaşamaktadır. Hem baş dönmesi hem de migren baş ağrısı yaşandığında, kişi dengesini kaybetmiş gibi hissedebilmektedir.

Mide Bulantısı

Baş dönmesi ve denge kaybı beraberinde ciddi bir mide bulantısı getirebilmektedir. Bunun nedeni, dengesiz olmanın mide bulantısını tetiklemesidir. Ağır vakalarda baş dönmesi kusmaya da neden olabilmektedir.³

Kulak Çınlaması

Vertigo atakları sırasında şiddetli kulak çınlaması ya da zil benzeri yüksek sesler duymak mümkündür. Bununla birlikte, zaman geçtikçe kulaklardaki ses, daha hantal bir uğultu gibi daha da yoğunlaşabilir.

Hasta Hissetme

Vertigo beraberinde pek çok rahatsız edici belirti de getirmektedir. Baş dönmesi, baş ağrısı ve mide bulantısı gibi yorucu belirtiler zamanla kişide hastalık hissi yaratmaktadır. Vertigo ataklarının ne zaman başlayacağını ve ne kadar süreceğini bilmemek hem fiziksel hem de duygusal yorgunluğa neden olabilmektedir.⁴

Terleme

Vertigo atağının aniden başlaması özellikle alın, baş, boyun ve göğüste ciddi panik ve aşırı terlemeye neden olabilmektedir. Aşırı ter nedeniyle kişi vücudunun bir bölümünü ya da vücudun tüm bölümlerini yapış yapış olmuş gibi hissedebilir.

İşitme Kaybı

Vertigo, özellikle Meniere hastalığından kaynaklanıyorsa, bir kulağı etkileyen ilerleyici, düşük frekanslı işitme kaybına neden olabilmektedir. İşitme duyunuz tiz ve yüksek ses nedeniyle ağrılı olabilir. İşitme genellikle gün geçtikçe giderek daha da kötüleşir ve hastanın etkilenen kulağı tamamen sağır hale gelebilir. ⁵

Göz Titremesi

Anormal veya titreyen göz kasları (nistagmus) genellikle, yorgunluk ve stres yüzünden ortaya çıkan vertigo belirtisidir ve birkaç saat ile birkaç gün sürebilen periyotta spazmların oluşmasına neden olmaktadır. Dinlenme, göz ağrısını hafifletebilmektedir.

Kulak Basıncı

Kulak içindeki basınç hissi, basınç kaymaları ve baş dönmesi nedeniyle ortaya çıkabilir. Bu durum tıpkı uçağın indiği veya yükseldiği zaman kulaklarda oluşan basınç değişikliklerine benzemektedir.

Panik Atak

Vertigodan etkilenen birçok kişi, sporadik olarak ortaya çıkabilen ve 30 dakikaya kadar sürebilen uzun panik atak problemleri yaşayabilmektedir. ⁶

Vertigo Nedenleri

Vertigo neden olur? Vertigo birden fazla durumun bir belirtisi olarak ortaya çıkabilmektedir. Vertigonun nedenine bağlı olarak periferik ve santral olarak bilinen iki vertigo tipi bulunmaktadır.

Periferik Vertigo

Periferik vertigo, genellikle iç kulağın denge mekanizmalarıyla ilgili bir sorundan kaynaklanan ve yaygın olarak yaşanan vertigo tipidir. En yaygın nedenleri arasında şunlar bulunmaktadır:

• Benign paroksismal pozisyonel vertigo (iyi huylu pozisyonel vertigo)
• Kafa yaralanması
• Labirentit (iç kulak iltihabı)
• Vestibüler nörinit (denge siniri iltihabı)
• Meniere hastalığı
• Belirli ilaç türlerini almak ⁷

Benign Paroksismal Pozisyonel Vertigo (İyi Huylu Pozisyonel Vertigo)

Bu, Vertigonun en yaygın nedenlerinden biridir. Ayakta durma, eğilme, yolu geçme veya yatakta dönme gibi belirli baş hareketleri sırasında ortaya çıkabilmektedir.

Kısa, yoğun, tekrarlayan vertigo atakları (genellikle birkaç saniye ila birkaç dakika sürer) meydana gelmektedir. Mide bulantısı ve kusmaya neden olabilmektedir. Kontrolsüz şekilde hareket eden gözler de (nistagmus) bir diğer belirtisidir. Baş dönmesi ve denge kaybı saldırıdan sonra birkaç dakika veya saat sürebilir.⁸ 

Bu duruma iç kulaktaki kanalların astarından kopan küçük parçacıkların neden olduğu düşünülmektedir. Kulaktaki sıvı dolu kanallardan birine girmedikçe genellikle bir soruna neden olmaz.

Normalde, parçalar kanalın tabanında oturur, ancak, bazı kafa hareketlerinde sıvı dolu kanallarda bazı değişiklikler olabilir. Bu durumda, kanal karışık mesajlar göndererek vertigoya neden olur.

Benign paroksismal pozisyonel vertigo çoğunlukla yaşlı insanları etkilemektedir; çoğu vaka 50 yaşından büyük kişilerde görülmektedir.

Benign paroksismal pozisyonel vertigo açık bir nedenden dolayı ortaya çıkabilir veya aşağıdaki durumlardan nedeniyle oluşabilir:

• Bir kulak enfeksiyonu
• Kulak ameliyatı
• Kafa travması
• Uzun süreli yatak istirahati (örneğin, bir hastalığa yakalanma) 

Kafa Yaralanmaları

Bazı durumlarda, kafa yaralanması sonrasında vertigo gelişebilmektedir. Kafa yaralanmalarından sonra baş dönmesi veya vertigo belirtileri varsa, tıbbi yardım istenmelidir.

Labirentit (İç Kulak İltihabı)

Labirentit, kulağın derinlerinde iltihaplanmaya neden olan bir iç kulak enfeksiyonudur. Labirent, işitme dengesini kontrol eden sıvı dolgulu bir labirenttir.

Labirent iltihaplanırsa, beyne gönderdiği bilgiler farklılaşabilir. Bu çelişkili sinyaller vertigo ve baş dönmesine neden olur. Labirent iltihabı genellikle labirente yayılır yaygın olarak, soğuk algınlığı veya grip gibi viral bir enfeksiyon sonucu oluşur. Daha seyrek olarak, bakteri enfeksiyonundan kaynaklanır.

Labirentit hastalığından kaynaklanan vertigo durumuna bulantı, kusma, işitme kaybı, kulak çınlaması, bazen yüksek sıcaklık ve kulak ağrısı eşlik edebilir.⁹

Vestibüler Nörinit (Denge Siniri İltihabı)

Vestibüler nörinit, denge siniri iltihabı olarak da bilinmektedir. Labirenti beyne bağlayan sinirin iltihaplanması sonucu ortaya çıkan bir iç kulak rahatsızlığıdır. Bazı durumlarda, labirentin kendisi de iltihaplanabilir.

Durum genellikle viral enfeksiyon nedeniyle oluşmaktadır. Çoğu zaman, aniden ortaya çıkmakta ve kararsızlık, mide bulantısı ve kusma gibi başka belirtilere neden olabilmektedir. Normalde herhangi bir işitme problemi ile sonuçlanmaz. Birkaç saat veya gün sürmektedir, ancak tamamen yerleşmesi üç ile altı haftayı alabilmektedir.¹⁰

Meniere Hastalığı

Şiddetli vertigo bazen iç kulağı etkileyen ve Meniere hastalığı olarak adlandırılan nadir bir durumdan kaynaklanabilmektedir. İşitme kaybına, kulak çınlamasına ve işitme dolgunluğuna (kulağınızda bir basınç hissi) neden olabilmektedir.

Meniere hastalığı durumunda, saatler veya günler süren ani vertigo atakları yaşanabilir. Ataklar genellikle bulantı ve kusmaya neden olmaktadır.

Bu hastalığın nedeni bilinmemektedir, ancak belirtiler diyet ve ilaçlarla kontrol edilebilmektedir. Nadiren ameliyata da ihtiyaç duyulabilmektedir.¹¹

Belirli İlaç Türleri

Vertigo, bazı ilaçların bir yan etkisi olarak ortaya çıkabilmektedir. Bu nedenle, ilaç bilgilerini kontrol ederken baş dönmesi gibi bir yan etkisi olup olmadığı iyice kontrol edilmelidir.

Santral Vertigo

Santral vertigo, serebellum (beynin dibinde bulunur) veya beyin sapı (beynin omuriliğe bağlanan alt kısmı) problemlerinden kaynaklanmaktadır. Santral Vertigonun nedenleri şunlardır:

• Migren
• Multipl skleroz
• Akustik nöroma
• Beyincinin alt kısmında bulunan, serebellumdaki bir beyin tümörü
• Geçici iskemik atak veya felç
• Belirli ilaç türlerini almak 

Vertigoya ne iyi gelir?

Vertigo bir durum değil, bir belirtidir. Kendinizin veya çevrenizin hareket edip durduğu ya da döndüğü hissidir. Bu his zorlukla fark edilebilir veya dengenizi korumak ve gündelik işleri yapmakta zorluk çekebileceğiniz kadar şiddetli olabilir.

Baş dönmesi atakları aniden ortaya çıkabilir ve birkaç saniye sürer, aksi halde daha da uzun sürebilir. Şiddetli baş dönmesi varsa, belirtileriniz sabit olabilir ve birkaç gün sürebilir, bu da normal yaşamı zorlaştırır.

Devam eden vertigo bulguları veya geri gelmeye devam eden belirtile halinde doktora görünmeniz gereklidir. Doktorunuz belirtilerinizi soracak ve bazı baş dönmesi tiplerini belirlemenize yardımcı olmak için basit bir inceleme yapacaktır. Ayrıca sizi daha ileri testler için de sevk edebilir. ¹²

Vertigonun Tedavisi

Vertigo nasıl geçer? Vertigonun tedavisi belirtilerin nedenine ve şiddetine bağlı olarak değişmektedir. Vertigo atağı sırasında, sessiz, karanlık bir odada uzanmak bulantı gibi belirtileri hafifletmeye ve denge kaybı hissini azaltmaya yardımcı olabilir. Anksiyete vertigo belirtilerini daha da kötüleştirebileceğinden stresli durumlardan kaçınmaya da özen gösterilmelidir.

Labirentit (İç Kulak İltihabı)

Labirentit labirentin (kulağınızın derin kısmındaki hassas bir yapı) iltihaplanmasına neden olan bir iç kulak enfeksiyonudur. Genellikle bir viral enfeksiyon sonucu oluşmaktadır ve tedavi olmadan kendi başına iyileşmektedir. Labirentit’in bakteri enfeksiyonundan kaynaklandığı ender durumlarda ise antibiyotikler reçete edilebilir.¹³

Vestibüler Nörinit (Denge Siniri İltihabı)

Vestibüler nörinit, denge siniri iltihabı olarak da bilinmektedir ve vestibüler sinirin iltihabıdır. Genellikle bir viral enfeksiyon sonucu oluşmaktadır.

Vestibüler nörinit belirtileri genellikle birkaç hafta içinde tedaviye ihtiyaç duyulmadan iyileşmektedir. Bununla birlikte, belirtiler şiddetli ise yatakta dinlenmek daha doğru olacaktır. Vestibüler nörinit, vestibüler rehabilitasyon ve ilaç ile de tedavi edilebilmektedir.

Benign Paroksismal Pozisyonel Vertigo

Benign paroksismal pozisyonel vertigo birkaç hafta veya ay sonra tedavisi olmadan kendi kendine düzelebilmektedir. Belirtiler kayboluncaya veya durum tedavi edilene kadar şunları yapmalısınız:

• Yavaş yavaş yataktan kalkmak
• Boyama, süsleme veya yüksek raftan bir şey almak gibi yukarı doğru bakmayı gerektiren aktivitelerden kaçınmak

Benign paroksismal pozisyonel vertigo, Epley manevrası adı verilen bir prosedür kullanılarak tedavi edilebilir.¹⁴

Epley manevrası: Epley manevrası, baş dönmesine neden olan parçaları, belirtilere neden olmadıkları bir yere taşımak için dört ayrı kafa hareketinin gerçekleştirilmesini içermektedir. Her baş pozisyonu en az 30 saniye tutulur. Hareketler sırasında bazı vertigo da yaşayabilirsiniz. Epley manevrası genellikle uzun vadeli bir tedavi değildir ve tekrarlanması gerekebilir.

Brandt-Daroff egzersizleri: Epley manevrası vertigoya yardımcı olmazsa veya bu tedavi yöntemi uygun değilse (örneğin, boyun veya sırt probleminiz olduğu için) Brandt-Daroff egzersizleri de denenebilir. Bunlar, evde denetimsiz olarak yapabileceğiniz bir dizi hareketi içermektedir.¹⁵

Meniere Hastalığı

Meniere hastalığı sonucu oluşan bir vertigo varsa, hem hastalığın hem de vertigonun neden olduğu diğer belirtiler için bir dizi tedavi yöntemi bulunmaktadır. Meniere hastalığı için olası tedavi yöntemleri şunlardır:

• Diyet önerisi (özellikle düşük tuzlu diyet)
• Meniere hastalığının saldırılarını tedavi etmek için ilaç
• Meniere hastalığının saldırılarını önlemek için ilaç
• Kulaklardaki çınlamanın tedavisi (ses terapisi gibi)
• İşitme kaybı tedavisi (örneğin, işitme cihazı kullanma)
• Denge problemlerini iyileştirmek için fizyoterapi
• Meniere hastalığının sekonder belirtileri için tedavi (stres, kaygı ve depresyondan uzak durma üzerine terapiler gibi) ¹⁶

Santral Vertigo

Santral vertigo, beynin bir bölümünde, beyincikte veya beyin sapında oluşan sorunlardan kaynaklanmaktadır. Santral vertigo nedenleri arasında migren ve daha nadir olarak beyin tümörleri bulunmaktadır.

Doktor santral vertigo olduğundan şüphe ederse sizi, bir nörolog veya bir kulak burun boğaz uzmanına veya görsel-işitsel alanda uzman olan doktora yönlendirebilir.

Vertigo migreni tetikliyorsa, migren tedavisi de belirtileri hafifletmeye yardımcı olabilir. ¹⁷

İlaç Tedavisi

İlaç, vestibüler nörinit veya Meniere hastalığının neden olduğu vertigo ataklarının tedavisinde kullanılabilir. Santral vertigo ve nedeni bilinmeyen vertigo için de ilaç tedavisinden yararlanılabilir.

İlaçlar genellikle koşulların ne olduğuna bağlı olarak 3 ile 14 gün boyunca reçete edilir. Vertigo tedavisinde sıklıkla kullanılan ilaçlar şunlardır:

• proklorperazin
• antihistaminikler

Bazı durumlarda, Meniere hastalığı gibi durumlar için betahistin gibi uzun süreli ilaç almanız önerilebilir. ¹⁸

Proklorperazin: Proklorperazin, vertigonun tetiklediği şiddetli mide bulantısı ve kusmayı hafifletmeye yardımcı olabilmektedir. Beyinde dopaminin adı verilen bir kimyasal maddenin etkisini engellemektedir.

Antihistaminikler: Antihistaminikler, daha az şiddetli mide bulantısı, kusma ve baş dönmesi belirtilerinin hafifletilmesine yardımcı olabilmektedir. Bunlar, histamin adı verilen bir kimyasal maddenin etkilerini engellemektedir.¹⁹

Vertigo Ameliyatı

Vertigo, bir tümör, beyin veya boyun yaralanması gibi daha ciddi bir altta yatan sorundan kaynaklanıyorsa, ameliyat vertigo tedavisine yardımcı olabilir.²⁰

Vertigo İçin Hangi Doktora Gidilir?

İç hastalıkları uzmanları, nörologlar ve kulak burun boğaz uzmanları vertigoyu teşhis ve tedavi edebilmektedir.