Kronik Sinüzit Nedir? Sebepleri ve Belirtileri Nelerdir?

Kronik Sinüzit Nedir?

Yüz kemiklerinin arkasında havayla dolu olan boş alanlar bulunmaktadır. Sinüs adı verilen bu alanlar, burun boşluklarını oluşturmaktadır. Sinüsler burunla aynı mukoza zarına sahiptir. Zar, burun yollarını nemli tutarak sümüklü bir salgı olan mukusu üretmektedir. Mukus ise kir parçacıklarını ve mikropları tutmaktadır.

Sinüzit, paranazal sinüslerde oluşan bir iltihaplanmadır. Bu iltihaplanmaya virüs, bakteri veya mantar neden olabilmektedir. Enfeksiyon, bağışıklık sistemi sağlıklı hücrelere saldırdığında oluşan alerjik veya otoimmün reaksiyonun bir sonucu olarak ortaya çıkmaktadır. ¹ 

Kronik sinüzit, burun kanallarının yani sinüslerinin etrafında bulunan boşluklarında, uygulanan tedavi yöntemlerine rağmen, en az 12 hafta iltihabın ve şişmenin oluştuğu oldukça yaygın yaşanan bir durumdur.

Kronik sinüzit durumunda bu kanalları tıkanmakta ve mukus oluşumu meydana gelmektedir. Burnundan nefes almak oldukça zor bir hal almaktadır. Gözler ve yüzün etrafındaki bölüm şişmiş gibi hissedilebilmekte, yüzde genel bir ağrı ve hassasiyet oluşmaktadır.

Kronik sinüzit bir enfeksiyon, sinüslerdeki büyüme (burun polipleri) veya sapmış nazal septum nedeniyle ortaya çıkabilmektedir. Durum daha sıklıkla genç ve orta yaşlı erişkinleri etkilemektedir, ancak çocukları da etkilediği görülmektedir. ² 

Kronik Sinüzit Belirtileri

Akut sinüzit genelde soğuk algınlığından kaynaklanan enfeksiyon ile kendini belli eden ve bir ile iki hafta süren belirtilere yol açan bir hastalıktır. Akut sinüzit kısa süren bir sinüzittir. Bakteriyel bir enfeksiyondan kaynaklanması durumunda ise akut sinüzit dört haftaya kadar sürebilmektedir. ³ 

Kronik sinüzit nasıl anlaşılır? Herhangi bir düzelme olmaksızın 12 haftadan uzun süren belirtiler ise kronik sinüzit olarak tanımlanır. Akut sinüzitin aksine, kronik sinüzit genellikle bulaşıcı değildir ve kronik sinüzit belirtileri akut sinüzit belirtilerine göre daha az şiddetli yaşanmaktadır. Kronik sinüzit, cerrahi müdehale gerektiren uzun süreli hasara da neden olabilmektedir.  

Bununla birlikte; kronik sinüzit başlangıcında ve sonrasında, sinüzit belirtilerinin daha geniş bir aralığı akut sinüzitten ziyade aşağıdakileri içerebilmektedir:

• Kısmen veya tamamen bloke olmuş sinüslerde basınç nedeniyle oluşan baş ağrısı (kişi başını öne eğdikçe ağrı da artabilmektedir)
• Sinüs alanlarının üzerindeki yüz bölgelerine dokunulduğunda yüz hassasiyeti ve şişmeyi hissetme
• Sinüs dokusuna mukusun dolması veya sinüs iltihabı nedeniyle oluşan basınç veya ağrı
• Sinüs dokularında meydana gelen iltihap ve enfeksiyona bağlı olarak oluşan ateş ⁴
• Bulutlu, renksiz burun akıntısı (genellikle bakteriyel sinüs enfeksiyonlarında görülmektedir)
• Burun tıkanıklığı, (hem bulaşıcı hem de bulaşıcı olmayan sinüzitte de oluşmaktadır)
• Geniz akıntısı (boğaza akan ve boğaz dokusunu tahriş eden aşırı mukus üretimi)
• Geniz akıntısının boğaz dokusunu tahriş etmesi sonrası boğaz dokusu iltihabı ve ağrı
• Geniz akıntısı ve vücudun boğaz dokusunu rahatsız eden maddeleri temizleme ihtiyacı nedeniyle oluşan öksürük
• Çevreleyen sinirler ve dokular üzerindeki basınçtan kaynaklanan diş ağrısı
• Çevreleyen sinirler ve dokular üzerindeki basınçtan kaynaklanan kulak ağrısı ⁵
• Çevreleyen sinirler ve dokular üzerindeki basınç nedeniyle oluşan göz ağrısı
• Ateş, bağışıklık sisteminin savaşması veya öksürük nedeniyle oluşan yorgunluk
• Kötü nefes (genellikle bakteriyel enfeksiyonlardan kaynaklanmaktadır)
• Kaşıntı ve aksırma (bakteriyel olmayan sinüzit durumunda, kaşıntılı gözler ve aksırma gibi alerji kaynaklı belirtiler oluşabilmektedir)
• Burun akıntısı (genellikle enfeksiyöz olmayan sinüziti olan insanlarda berrak veya kirli renklidir)
• Burun kenarında yaralar (fungal enfeksiyonlar burun kenarında ülserasyona neden olabilmektedir ve bunun hemen tıbben değerlendirilmesi gerekir)

Tüm bu belirtilerin 1-3 aydan uzun bir süre yaşanması, genellikle subakut veya kronik sinüzitin bir habercisi olarak değerlendirilmektedir. ⁶

Acil olarak tıbbi yardım gerektiren durumlar

• Belirtilerin ciddiyetinin artması
• Göz çevresinde sinüs enfeksiyonu oluşması halinde gözlerin kırmızı, şişmiş veya ağrılı olması
• Şişmiş ve sarkmış göz kapakları
• Göz hareketi kaybı (enfeksiyonun göze vurması durumu)
• Görme değişiklikleri
• Gözbebeğinin sabit veya büyümüş olması
• Yüzün her iki tarafına yayılmış belirtiler (kan pıhtılaşmasına işaret edebilir)
• Şiddetli baş ağrısı gelişimi, görme değişimi
• Hafif kişilik veya zihinsel değişiklikler (enfeksiyonun beyne yayılma ihtimaline işaret edebilir)
• Kemik üzerinde yumuşak bir şişme (kemik enfeksiyonuna işaret edebilir) ⁷

Kronik Sinüzit Nedenleri

Üst solunum yolu enfeksiyonlarına neden olan virüsler ayrıca akut sinüzite de neden olabilmektedir. Çoğu durumda, akut sinüzit, bir soğuk algınlığı veya grip tarafından tetiklenmektedir.

Kronik sinüzit durumunda ise astım, alerjik rinit, saman nezlesi, kötü hava koşulları ve burundaki anatomik değişiklikler (septum eğriliği veya burun polipleri) dâhil birkaç temel neden durumun gelişmesine yol açmaktadır. ⁸ 

Kronik sinüzit neden olur? Kronik sinüziti tetikleyen diğer nedenler ise şunları içerebilmektedir:

• Sigara içmek ya da dumanına maruz kalmak
• Hava sıcaklığındaki veya hava basıncındaki değişiklikler (yüzme, dalış veya uçma)
• Hormonal koşullar (gebelikte olanlar dâhil)
• Bağışıklık sistemi yetersizliği (HIV)
• Mantar
• Bakteriler
• Virüsler
• Burun tıkanıklığı gidericilerinin aşırı kullanımı
• Aspirine duyarlılık
• Kistik fibroz gibi genetik bozukluklar
• Astım ve diğer akciğer rahatsızlıkları (KOAH⁹

Alerjisi olan veya alerjik riniti olan insanların, alerjisi olmayan insanlara göre sinüzit yaşama olasılığı daha yüksektir. Alerjenlere sürekli maruz kalma mukus kalınlaşmasına ve sinüslerin iltihaplanmalara daha açık bir hale gelmesine yol açabilmektedir.

Kronik sinüziti tetikleyen alerjenler şunları içerebilmektedir:

• Toz akarları
• Mantar sporları (küf)
• Hayvan tüyleri
• Hamamböcekleri
• Çimen, ağaç ve ot poleni

Gastroözofageal reflü hastalığı (GÖRH) da kronik sinüzit ile bağlantılıdır. ¹⁰ 

Viral ve Bakteriyel Sinüs Enfeksiyonları

Akut olan sinüs enfeksiyonu; viral veya bakteriyel olabilmesine rağmen, genellikle soğuk algınlığı veya grip gibi bir viral üst solunum yolu enfeksiyonu tarafından tetiklenmektedir. Rinovirus, influenza ve parainfluenza, akut sinüzit oluşturan en yaygın virüslerdir. Enfeksiyonları içeren diş problemleri de akut sinüzit (odontojenik sinüzit) oluşumuna yol açabilmektedir.

Üst dişlerin kökleri sinüse yakındır ve enfekte olmaları durumunda, enfeksiyon sinüslere kadar ulaşabilmektedir.

Aşağıdaki bakteriler, akut sinüzitin küçük bir yüzdesine neden olur:

• Streptokokk pnömoni
• Stafilokok aureus
• Haemophilus influenza
• Moraxella catarrhalis

Bu bakteriler normalde boğazınızın en üst kısmında bulunmaktadır.

Sinüslerdeki mukus yavaş hareket ederse veya bloke edilirse bakterilerin büyümesi ve sinüs enfeksiyonun oluşması için uygun bir ortam oluşmaktadır. ¹¹ 

Mantar Sinüs Enfeksiyonları

Fungal sinüzit nadir de olsa, sinüslerde fungal sporlar üreyebilmektedir. Aslında, bu sporları çoğu zaman kişi teneffüs ederek almaktadır. Mantar, bağışıklık sistemi hasar gördüğünde, iltihaplanan sinüslerin yarattığı ılık, nemli ortamda veya burun polipleri olan kişilerde oluşabilmektedir.

Fungal sinüzit antibiyotik tedavisine cevap vermemektedir. Bazı durumlarda tedavisi de zor olabilmektedir. Bazı fungal sinüzit türleri sporlarını çıkarmak için cerrahi tedavi gerekebilir.

Nadir durumlarda, özellikle kontrolsüz şeker hastalığı, bağışıklık sistemi sorunları veya lösemi olan kişilerde mantar sinüziti gibi hematolojik kanserler invaziv hale gelebilir, bu durum sinüs dokusu ve kemiğinin ötesine uzanabilmektedir. Sonunda beyne ve gözlere de ulaşma riski bulunmaktadır. ¹² 

Kronik Sinüzit Tedavisi

Çoğu kısa süreli sinüs enfeksiyonu tıbbi olarak rahatlıkla tedavi edilmektedir. Uzun süreli veya kronik sinüs enfeksiyon yaşayan hastalar bile ilaçla tedavi yöntemiyle rahatlama sağlayabilmektedir. Eğer bu tedavilerin hiçbiri tedavinize yardımcı olmazsa, sinüs cerrahisi belirtilerinizi hafifletmenin en iyi yolu olarak görülebilmektedir.

İki çeşit sinüs enfeksiyonu bulunmaktadır. Kısa süreli veya akut sinüzit olarak bilinen sinüs enfeksiyonu hemen oluşmaktadır. Genelde, birkaç gün veya birkaç haftaya kadar sonra iyileşmektedir. Bakteriyel olması durumunda antibiyotik tedavisiyle başarılı sonuçlar elde edilmektedir.

Uzun süreli veya kronik sinüzit olarak bilinen sinüs enfeksiyonları ise aylarca devam etmektedir. Genelde de tekrarlama eğilimine göstermektedir. ¹³ 

Kronik sinüzit nasıl geçer? Kronik sinüzit tedavisi daha zordur, ancak belirtiler hafifletmek mümkün olabilmektedir. Kronik sinüzitin tedavi seçenekleri şunlardır:

Tetikleyicilerden Kaçınma

Kronik sinüzit tipik olarak bakteriyel bir enfeksiyona bağlı değildir, bu nedenle duruma antibiyotik tedavisi genellikle yardımcı olmamaktadır. Belirtilerinizi daha da arttırabilecek aktivitelerden ve yerlerden kaçınmanız rahatlama sağlamak için etkili olabilmektedir.  

İlaç Tedavisi

İntranazal kortikosteroid spreyler tekrarlayan sinüzit için uygun olabilir, ancak sadece doktor gözetiminde alınmalıdır. Tanı bir mantarı içeriyorsa, doktorunuz antifungal bir ilaç reçete edebilir.

Alerjik bir durum ya da bağışıklık sistemiyle ilgili bir anormallik teşhis edildiği zaman, bu alerjiyi tetikleyen şeylerden uzak durmak veya ilaç tedavisine başlamak sinüzitin tekrarını önlemeye yardımcı olabilmektedir. ¹⁴

Alerjenlerden Uzak Durma

Özellikle, belirtiler bir alerjiyle alakalıysa, mutlaka alerjenden uzak durulmalıdır. Toz akarları, küfler veya hayvan tüyleri gibi çevresel kontrol önlemleri almak alerjenler tarafından tetiklenen riniti olan insanlar için çok önemlidir. Bu tedavi stratejisi cerrahiye olan ihtiyacı veya ameliyat sonrası hastalığın tekrarını önleyebilmektedir.

Kronik Sinüzit Ameliyatı

Tedaviler veya ilaçlar başarısız olduğunda, endoskopik sinüs cerrahisi bir seçenek olabilir. Sinüs cerrahisi düşünüyor iseniz, durumunuzu birçok açıdan test ettiğinizden emin olmalısınız. Çünkü öncelikle alerjeni bulup sadece uzak durmak bile faydalı olabilmektedir.

Ameliyat daima çocuklarda son çare olarak görülmelidir. Çocuğunuza sinüs cerrahisi yaptırmayı kabul etmeden önce pediatrik sinüziti tedavi eden bir alerji ya da bağışıklık sistemi hastalıkları uzmanından ikinci bir görüş almayı düşünmelisiniz¹⁵

• Balon Cerrahisi

Sinüzit tedavisi için güvenli ve etkili yollardan biri balon tedavisidir. Bu, nitelikli bir KBB doktorunun sinüs ilaçlarına ve tedavilerine yanıt vermeyen ya da tekrarlayan akut sinüzite veya kronik sinüzite sahip hastaları tedavi etmek için kullandığı bir teknolojidir. Kronik sinüzit hastalarını takiben yapılan çalışmalar, işlemden sonra iki yıla kadar sürecek kalıcı sonuçları bildirmektedir.

Bazı durumlarda KBB doktoru bu ameliyatı lokal anestezi altında yapabilmektedir. Doktor, iltihaplı sinüsün içine erişmek için burun içine küçük, esnek bir balon kateteri yerleştirir. Sinüs balonu bloke edilmiş burun geçişini yeniden yapılandırmak için yavaşça şişirilir. Geleneksel sinüs cerrahisinin aksine, balon tedavisi sinüslerin ve mukoza dokusunun normal anatomisini korur. Kemik ve dokunun çıkarılmasına gerek kalmaz. ¹⁶ 

• Fonksiyonel Endoskopik Sinüs Ameliyatı

Tıkanmış sinüsleri temizlemek için tek cerrahi seçenek sinüs açıklığını genişletmek için kemik ve dokunun çıkarıldığı fonksiyonel endoskopik sinüs ameliyattır. Kemik ve dokunun bu şekilde alınması ameliyattan sonra rahatsız edici ağrı ve ameliyat izi bırakabilmektedir. ¹⁷ 

Sinüs ameliyatı her zaman kesin bir çözüm olmayabilmektedir. Sinüs cerrahisi geçiren hastaların çoğunda, kronik sinüzitin geri gelmesini önlemek için tıbbi tedaviye devam etmeye ihtiyaç duyulmaktadır.¹⁸