Pankreas Kanseri Nasıl Anlaşılır? Tedavisinde Hangi Yöntemler Uygulanır?

Pankreas Kanseri Nedir?

Pankreas kanseri, karın bölgesinde bulunan bir bez olan pankreasta meydana gelen kanserdir. Pankreas tanısı konulan hastalarda iyileşme ve hayatta kalma oranı oldukça düşüktür. Bunun nedeni, henüz erken evrelerdeyken kanserin herhangi bir belirtiye neden olmamasıdır. Fark edildiğinde ise genellikle gelişmiş olmaktadır ve tedavi için geç kalınmaktadır. ¹ 

Pankreas ince bağırsağa bağlanmaktadır ve genellikle kanser de bu kanalda bulunan hücrelerde başlamaktadır. Sonrasında ise yakınlardaki sinirleri ve kan damarlarını işgal etmeden önce pankreasın gövdesine yayılmaktadır.

Tedavi edilmediği takdirde maalesef tüm organlara yayılma riski bulunmaktadır. Lenfatik sisteme de girebilen pankreas kanseri, vücudun diğer bölgelerine de ulaşabilmektedir.  

Pankreasın İşlevi Nedir?

Pankreas, midenin ve ince bağırsağın yakında bulunan geniş bir bezdir. Yiyecekleri sindirmeye yardımcı olmak için bağlı olduğu kanallardan ince bağırsağa doğru enzimler salgılamaktadır.

Ayrıca vücudun tüketilen besinlerin enerjiye dönüştürülmesine yardımcı olması için insülin dahil bazı hormonları kan damarlarına salmaktadır. ² 

Pankreas Kanseri Belirtileri

Pankreas kanserlerinin farklı tipleri bulunmaktadır. Bu durumda pankreas kanserinin tipine ve evresine bağlı olarak da belirtileri değişebilmektedir. Pankreas kanseri temelde kanserin ekzokrin bezinde mi yoksa endokrin bezinde mi başlayıp başlamadığına bağlı olarak ayrılmaktadır. Pankreas kanseri vakalarının yaklaşık olarak yüzde 95’inde kanser pankreasın ekzokrin (enzim üreten) hücrelerinde başlamaktadır. ³ 

• Ekzokrin tümörler: Çoğu pankreas kanseri ekzokrin bezini etkilemektedir ve bu duruma adenokarsinom adı verilmektedir. Bu tip pankreas kanserinde, tümörler pankreas kanalında oluşmaktadır. Uygulanacak olan tedavi ise tamamen kanserin evresine bağlı olarak değişmektedir.
• Endokrin tümörler: Daha az görülen bu tip bir pankreas kanserinde tümörler genellikle iyi huyludur. Nadir olsa da, endokrin bezinde gelişen pankreas kanseri, hormon üreten hücreleri etkilemektedir. Bu tümörler ayrıca adacık hücresi tümörleri veya nöroendokrin tümörler olarak da adlandırılmaktadır. ⁴ 

Pankreas kanseri başlangıç evrelerindeyken, genellikle spesifik belirtilere yol açmamaktadır. Oluşan belirtilerde ise akla gelen ilk düşünce pankreas kanseri olmadığı için bazen diğer sağlık sorunlarıyla karıştırılabilmektedir. Pankreas kanserinin erken evrelerde fark edilmesini sağlayan belirtilerin ortaya çıkmaması nedeniyle, ne yazık ki kanser çok ilerlediği zaman teşhis edilmektedir.

Pankreas kanseri nasıl anlaşılır? Pek çok ortak pankreas kanseri belirtisi bulunmaktadır, diğer yandan bu belirtilere sahip olmak pankreas kanseri olduğunuz anlamına da gelmemektedir. Aşağıda sıralanmış olan belirtilerin diğer sağlık sorunlarından kaynaklanması daha muhtemeldir. Yine de, hiçbir durumu riske atmamak için sıralanan belirtilerin gelişmesi durumunda bir uzmana başvurmakta fayda vardır. ⁵ 

Ekzokrin Kanseri Belirtileri

Sarılık: Sarılık cildin ve göz beyazlarının sararmasıdır. Pankreas kanseri geliştiren çoğu hasta sarılık belirtileri göstermektedir. Bu durum, karaciğerde bilirubinin birikmesinden kaynaklanmaktadır.

Safra kanalında meydana gelen tıkanıklıkların tetiklediği bu durum pankreas kanseri nedeniyle oluşabilmektedir çünkü pankreas, safra kesesine yakın bir bezdir.

Pankreas kanserinin erken dönemlerinde bile gelişebilen sarılık, bazen kanserin henüz başlangıçtayken teşhis edilmesini sağlayabilmektedir. Diğer yandan, pankreas kanseri karaciğere doğru yayıldığında da sarılık belirtileri ortaya çıkabilmektedir. ⁶ 

Koyu idrar: Bazı durumlarda karaciğeri ve safra kesesini etkileyen pankreas kanseri, sarılıkla birlikte idrar rengi değişikliklerine de yol açabilmektedir. İdrarın rengi koyulaşabilmektedir. Bu durum kandaki bilirubin seviyelerinin artmasından kaynaklanmaktadır.

Açık renkli veya yağlı dışkı: Dışkının kahverengi bir renk almasını sağlayan bilirubindir. Safra kanalı tıkandığında ise dışkılar soluk ya da gri renkte olabilmektedir. Diğer yandan, sindirime yardımcı olan enzimler yağları doğru şekilde parçalamadığında da, yağlı dışkılar ortaya çıkabilmektedir.

Kaşıntı: Bilirubin ciltte biriktiği zaman hem cildin sarı bir renk almasına hem de kaşınmasına neden olmaktadır.  

Not: Sarılığın nedeni genellikle pankreas kanseri değildir. Bu durum, çoğu vakada safra taşları, hepatit ve diğer karaciğer ve safra kanalı hastalıklarından kaynaklanmaktadır.

Sırt ağrısı: Pankreas kanseri nedeniyle karın ve sırt bölgesinde ağrılar hissedilmesi muhtemeldir.  Pankreas kanseri büyüğünde diğer organlara baskı yapmaya başlamaktadır. Bu da karın bölgesinde hissedilen ağrılara neden olmaktadır. Kanser pankreasın çevresinde bulunan sinirlere yayıldığı takdirde ise sırt ağrısı yaşanmaktadır.

Kilo kaybı: Pankreas kanseri hastalarında iştah kaybı çok sık rastlanılan bir durumdur. Bunun bir sonucu olarak da istenmeyen kilo kayıpları meydana gelmektedir. ⁷ 

Mide bulantısı ve kusma: Pankreas kanseri mideye baskı yaparsa, mideyi kısmen tıkayabilmektedir. Bu durumda yiyeceklerin geçmesi de zorlaşmaktadır. Hasta yemek yedikten sonra mide bulantısı, kusma ve mide ağrısı yaşayabilmektedir.

Safra kesesi ve karaciğer büyümesi: Pankreas kanseri safra kanalını tıkadığı zaman, safra kesesi büyümeye başlamaktadır. Diğer yandan, kanser eğer karaciğere yayılırsa, yine aynı şekilde karaciğer büyümesi de yaşanabilmektedir.

Kan pıhtısı: Bazı vakalarda, pankreas kanserinin ilk işaretlerinden biri bacaktaki büyük bir damarda oluşan kan pıhtısıdır. Bu durumda etkilenen bacakta ağrı, şişlik, kızarıklık ve sıcaklık hissedilebilmektedir. Kan pıhtısı akciğeri etkilediğinde ise nefes darlığı ve göğüs ağrısı oluşabilmektedir. ⁸ 

Yine de, bir kan pıhtısına sahip olmak genellikle kanseriniz olduğu anlamına gelmemektedir. Çoğu kan pıhtıları başka nedenlerden kaynaklanmaktadır.

Yağ dokusu büyümesi: Pankreas kanseri olan bazı kişilerin cilt altında düzensiz yağ dokusu büyüyebilmektedir. Bu durum yağı sindiren pankreatik enzimlerin salınmasından kaynaklanmaktadır.

Diyabet: Nadir durumlarda, pankreas kanseri insülin üreten hücreleri tahrip edebilmektedir. Sonuç olarak da, diyabet gelişebilmektedir. Diyabet belirtileri arasında ise sık sık susamak ve idrara çıkmak bulunmaktadır.  

Nöroendokrin Kanseri Belirtileri

Pankreatik nöroendokrin tümörü olan kişiler, aşağıda sıralanmış olan belirtileri yaşayabilmektedir. Bununla birlikte, bazı hastalarda sıralanan belirtilerin hiçbirinin gelişmemesi de muhtemeldir. Oluşabilecek belirtiler şöyle sıralanmaktadır:

• Çok fazla mide asidinin neden olduğu ülserler
• İshal
• Yorgunluk, sinirlilik ve titreme, baş dönmesi, nöbetler ve bayılma olaylarına neden olan hipoglisemi
• Karışıklık
• Sık idrara çıkma, susuzluk ve artan açlığa neden olan hiperglisemi
• Yüz, karın veya alt ekstremiteye yayılan döküntü
• Kandaki potasyum seviyesinin azalması
• Besin yetersizliği
• Yüz, boyun veya göğüs bölgesinin kızarması
• Mide bulantısı
• Tip 2 diyabet
• Safra taşları
• Dışkının kötü kokulu ve yağlı olması
• Kilo kaybı ⁹

Diğer belirtiler ise şunlardır:

• Karın ağrısı
• Sarılık
• Kan kusma
• Terlemek
• Kalp atış hızının artması
• Anksiyete
• Baş ağrısı
• Karışıklık
• Bilinç kaybı
• Görme bulanıklığı
• Açıklanamayan kilo alımı veya kaybı
• İltihaplı ağız ve dil
• Karın bölgesinde hissedilen kitle veya yumru¹⁰

Pankreas Kanseri Nedenleri

Pankreas kanseri neden olur? Maalesef, pankreas kanserinin nedenlerini her zaman kesin olarak belirlemek mümkün değildir. Diğer yandan, pek çok risk faktörünün pankreas kanseri gelişiminde bir rolünün olabileceği de bilinmektedir. Pankreas kanseri risk faktörleri daha ayrıntılı olarak şu şekilde açıklanabilmektedir: ¹¹ 

Genetik Faktörler

Pankreas kanseri DNA yapısında meydana gelen mutasyonlar ya da değişiklikler sonucu oluşmaktadır. Bu durum kalıtsal olabilmektedir. Kalıtsal olarak aileden gelen bu yatkınlık çevresel, yaşam tarzı ve yaşlanma faktörleri ile birlikte tetiklenebilmektedir.

Risk Faktörleri

Sigara: Sigara dumanında bulunan maddeler pek çok kanser türüne yol açabilmektedir. Çok fazla sigara dumanına maruz kalmak kişinin pankreas kanseri riskini önemli ölçüde artırabilmektedir. Tütün içimi önemli bir risk faktörüdür. Geçmişte uzun yıllar sigara içmiş ya da hala içmeye devam eden birinin pankreas kanseri geliştirme olasılığı yaklaşık iki ile üç kat daha fazladır. ¹² 

Yaş: Pankreas kanseri geliştirme riski yaşla birlikte artabilmektedir. Çoğu pankreas kanseri vakasında görülüyor ki, hastaların yaklaşık olarak % 80’i 60 ile 80 yaş arasındadır.

Diyet: Meyve ve sebzelerle dengelenmiş bir diyet yerine çok fazla et ve doymuş yağ içeren bir diyeti tüketmek pankreas kanseri riskini artırabilmektedir.

Pankreas kanseri riskini daha da yükseltebilecek diğer diyet faktörleri şunlardır:

• Kolesterolü yüksek olan gıdaların tüketimi
• Tuz ve tütsülenmiş etlerin artan tüketimi
• Susuz veya kızartılmış olan gıdaların aşırı tüketimi
• Mangal yapılan etlerin aşırı tüketimi (karsinojen heterosiklik aromatik amine maruz kalma) ¹³ 

Aşırı kilo: Vücut kitle indeksi, kişinin boyu ve kilosu arasındaki dengenin hesaplanmasıdır. Vücut kitle indeksi 25’in üzerinde olan bir kişi aşırı kilolu olarak kabul edilmektedir ve bu da pankreas kanseri gelişme riskini artırabilmektedir.  

Çevresel Faktörler: Bazı pestisitlere ve petrol ürünlerine sıklıkla maruz kalanlar, pankreas kanseri riskinde artışa neden olabilmektedir. Bu nedenle, kimya üretimi ve metal endüstrileri gibi endüstriyel alanlarda çalışan işçilerde pankreatik kanseri görülme olasılığı daha fazladır. ¹⁴ 

Tıbbi Faktörler

• Kronik Pankreatit

Kronik pankreatit yani kronik pankreas iltihabı yaşayan hastaların pankreas kanseri geliştirme olasılığı 5 kat daha fazladır. Kronik pankreatit, pankreasın sürekli iltihaplanması durumudur. Kronik pankreatitin en yaygın nedeni ise uzun süreli alkol bağımlılığıdır.

• Diyabet

Diyabet yani şeker hastalığı pankreas kanseri geliştirme riski artırabilmektedir. Bu ikisi arasındaki ilişki tam olarak açıklanamasa da, pek çok araştırma bu sonucu doğrulamaktadır.

• Geçmişteki Cerrahi İşlemler

Mide ülserlerini tedavi etmek için mide çıkarılması (gastrektomi) gibi belirli ameliyat türlerine sahip olanlarda veya safra kesesi alınmış (kolesistektomi) olan kişilerde pankreas kanseri gelişme riski artabilmektedir. Bu tip ameliyatlar sonucunda nitrozaminler olarak adlandırılan kanserojen kimyasallar üretebilen spesifik bakteri türleri çoğalabilmektedir, bu da pankreas kanserine yol açabilmektedir. ¹⁵ 

Kalıtsal Yatkınlıklar

Pankreas kanserlerin çoğunluğu tesadüfen gerçekleşir, ancak pankreas kanserlerin% 5-10’u kalıtsaldır. Genetik mutasyonlar ailelerden geçerek, bazı bireylerin pankreas kanserine karşı daha yatkın olmasına yol açmaktadır. Bu kalıtsal riski yükseltmekten sorumlu olan genlerinin çoğu henüz bilinmemektedir. Diğer yandan, ilgili olabilecek bazı genetik bozukluklar şunlardır:

• Meme Kanseri Geni 2 (BRCA2)
• Peutz-Jeghers Sendromu
• Kalıtsal Pankreatit
• Ailesel Atipik Çoklu Mole Melanom (FAMMM)
• Lynch Sendromu veya Herediter Polipsiz Kolorektal Kanser (HNPCC)
• Ailesel Adenomatöz Polipozis (FAP) ¹⁶ 

Pankreas Kanseri Tedavisi

Pankreas kanseri nasıl geçer? Pankreas kanseri için uygulanacak olan tedavi yöntemleri, kanserin hangi aşamada olduğuna, yerine ve genel sağlık durumuna bağlı olarak değişmektedir. Hastaların çoğunda ilk amaç kanseri ortadan kaldırmaktır. Kanseri almak söz konusu olmadığında ise amaç kanserin büyümesini ve yayılmasını önlemektir. Kanserin hastaya daha fazla zarar vermesini engelleyerek yaşam kalitesi artırılmaya çalışılmaktadır.

Pankreas kanserini tedavi etmek için kullanılan temel tedavi yöntemleri pankreas ameliyatı, radyasyon, kemoterapi veya bunların bir kombinasyonudur. Eğer kanser çok fazla ilerlemişse ve tedavi seçeneklerinin fayda etmeyeceği anlaşılmışsa, uzmanlar hastanın belirtilerle daha kolay mücadele etmesini sağlamaya odaklanmaktadır. ¹⁷ 

Pankreas Ameliyatı

Pankreas başında bulunan tümörlerin alınması: Kanser pankreas bezinin başı sayılabilecek bölgede meydana geldiyse, pankreatikoduodenektomi olarak adlandırılan cerrahi bir yöntemle tümör alınabilmektedir.

Pankreasın başını, ince bağırsağın ilk bölümünü (duodenum), safra kesesini ve safra kesesinin bir kısmını çıkarmak için bir teknik uygulanmaktadır. Bazı durumlarda, midenin ve yakındaki lenf bezlerinin bir kısmı da çıkarılabilmektedir. Sonrasında sindirimin sağlanabilmesi için pankreas, mide ve bağırsakların kalan kısımlarına bağlanmaktadır.  

Pankreas gövdesinde ve kuyruğunda bulunan tümörlerin alınması: Kanser eğer pankreasın gövdesinde ve kuyruğunda gelişmişse, distal pankreatektomi olarak adlandırılan bir yöntemle bu bölgeler alınmaktadır. Bazı durumlarda dalağın alınması da söz konusu olabilmektedir.

Pankreasın tamamen alınması: Bazı hastalarda pankreasın tamamen alınması gerekli olabilmektedir. Bu cerrahi yöntem ise pankreatektomi olarak adlandırılmaktadır. Pankreası alınmış olan kişi hayatının geri kalanında yaşayabilmektedir. Bununla birlikte, ömür boyu insülin ve enzim replasmanı kullanmaktadır.

Etkilenen kan damarlarının ameliyatı: Pankreas kanseri damarları da etkileyebilmektedir. Bu durumda sıralanan pankreas ameliyatları bu durum için uygun olmayabilmektedir. Alanında uzman cerrahlar tarafından kan damarlarının çıkarılması gerekmektedir. ¹⁸ 

Ameliyatlar Sonrası

Yukarıda sıralanmış olan pankreas ameliyatları sonrasında kanama ve enfeksiyon riski taşımaktadır. Mide bulantısı ve kusma da yaşanabilmektedir. Ameliyatlardan sonraki birkaç gün boyunca hastanede gözetim altında kalındıktan sonra iyileşme süreci birkaç hafta kadar da evde devam etmektedir.

Pankreas ameliyatları ciddi ameliyatlardır ve sonrasında pek çok komplikasyonun ortaya çıkma riski bulunmaktadır. Bu nedenle, mümkün olduğunca bu konuda deneyimi olan uzmanlar tarafından uygulanmasını tercih etmelisiniz. ¹⁹ 

Kemoterapi

Kanserli hücreleri öldürmek için kemoterapi kullanılmaktadır. Kemoterapi ilaçları oral veya damar yoluyla ya da her ikisinin de bir kombinasyonuyla alınabilmektedir.

Kemoterapi ile birlikte radyasyon tedavisi de uygulanabilmektedir. Kemoradyoterapi olarak adlandırılan bu yöntem genellikle diğer alanlara yayılan pankreas kanserleri için kullanılmaktadır. Bazı hastalarda pankreas ameliyatından önce, bazılarında ise pankreas ameliyatından sonra yapılmaktadır.

İlerlemiş olan pankreas kanseri hastalarında ise kemoterapi genellikle kanserin daha da büyümesini önlemek için kullanılmaktadır. ²⁰ 

Radyasyon Tedavisi

Kanserli hücreleri yok etmek için X ışınlarından ve protonlardan yapılanlar gibi yüksek enerjili ışınlar yararlanılmaktadır. Pankreas ameliyatlarından önce ya da sonra uygulanabilen radyasyon tedavisi, genellikle kemoterapi ile birlikte kullanılmaktadır.  

Palyatif Bakım

Kanser gibi yaşamı tehdit eden hastalıklar durumunda palyatif bakım uygulanmaktadır. Palyatif bakım, hastalığın belirtilerini hafifletmeye odaklanan bir tedavi yöntemidir. Doktorlar, hemşireler ve diğer özel eğitimli profesyoneller tarafından hastaya ekstra destek sağlanmaktadır. Cerrahi yöntemler, kemoterapi ve radyasyon tedavisi gibi sert tedaviler sırasında da kullanılabilmektedir.

Palyatif bakım diğer uygun tedavilerle birlikte kullanıldığında, hasta kendisini daha iyi hissetmeye başlamaktadır. Böylece hastanın daha uzun süre yaşatılması da mümkün olabilmektedir. ²¹