Vajina Mantarı Nedir? Nasıl Tedavi Edilir?

Vajina Mantarı Nedir?

Vajinal kandidiyazis, genital kandidiyazis veya vulvovajinal kandidiyaz (VVC) olarak da bilinen vajinal mantar enfeksiyonu, bir tür mantar veya maya nedeniyle oluşan enfeksiyondur. Vajinal mantar enfeksiyonu vakalarının yaklaşık olarak % 92’sinde genellikle bunun nedeni Candida albicans mantarıdır. Geri kalanında ise diğer Candida türlerine bağlı olarak gelişmektedir.

Sıralanan bu mantarlar vücudun her bölgesinde bulanabilmektedir. Genel olarak, vücudun sıcak ve nemli olan bölgelerinde bulunan mantarlar, normalde herhangi bir belirtiye neden olmamaktadır. Bunun nedeni vücuttaki mikroorganizmaların bir denge içinde olmasıdır. Bu denge bozulduğunda ise mantarlar hızla çoğalmakta ve enfeksiyon meydana gelmektedir. Sonucunda da, inflamasyona, tahrişe, kokuya, akıntıya ve şiddetli kaşıntıya maruz kalınmaktadır. ¹

Vajina Mantarı Belirtileri

Çoğu kadın yaşamlarında en az bir kez vajina mantarı enfeksiyonu geçirmektedir. Diğer yandan, mantar enfeksiyonuna birden çok kez de maruz kalınabilmektedir. Genelde komplikasyonlara yol açmayan ve ciddi bir sağlık problemi olmamasına rağmen, oldukça rahatsız edici belirtilere neden olduğu için hayatı olumsuz yönde etkileyebilmektedir. ²

Vajina mantarı nasıl anlaşılır? Ortak vajina mantarı belirtileri şöyle sıralanmaktadır:

Akıntı

Vajina mantarı başlangıcında ilk fark edilen ortak belirti genellikle kesilmiş peynire benzeyen kalın, kokusu ve beyaz renkteki vajinal akıntısıdır. Sulu ya da yoğun olabilen bu akıntı, vajina bölgesinde olağan dışı bir durumun geliştiğini işaret etmektedir. Bazı kadınlar diğerlerine oranla daha fazla vajinal sıvı salgılayabilmektedir. Bu durumda da, sıvıda aniden meydana gelen renk, miktar ve koku değişimleri bir belirti olarak değerlendirilmektedir. ³

Kaşıntı

Bir diğer ortak vajina mantarı belirtisi ise kaşıntıdır. Mantar enfeksiyonu geçirilmesi durumunda, kaşıntı kaçınılmaz bir problem haline gelmektedir. Karşı koymanın oldukça zor olduğu bu şiddetli kaşıntı isteğine engel olmakta fayda vardır. Oldukça hassas olan vajina bölgesinde meydana gelen çizikler durumu daha da kötü bir hale getirebilmektedir. ⁴

Cinsel İlişki Sırasında Ağrı

Cinsel ilişki sırasında ya da sonrasında vajina bölgesinde yoğun bir ağrı hissetmek daha büyük bir problemi işaret edebilmektedir. Cinsel ilişki nedeniyle yanma hissetmek çoğu zaman bir mantar enfeksiyonu belirtisi olarak değerlendirilmektedir. Bununla birlikte, herhangi bir bakteriyel enfeksiyondan da kaynaklanabileceği için bir doktora başvurmakta fayda vardır.

İdrar Sırasında Ağrı

Vajina mantarı geliştiği için idrar yaparken ağrı ya da yanma hissedilebilmektedir. İdrar yaparken ağrı ya da yanma hissetme aynı zamanda, idrar yolu enfeksiyonlarının ve bazı cinsel yolla bulaşan hastalıkların da bir belirtisi olabilmektedir. Bu durumda da, en doğrusu zaman geçirmeden bir doktora başvurmaktır. ⁵

Şişlik ve Kızarıklık

Mantar enfeksiyonu nedeniyle vajina bölgesi şişebilmekte ve kızarabilmektedir. Gözle görülür bir şişlik ve kızarıklık varsa, aynı zamanda, mantar enfeksiyonu dışında belirtileriniz yoksa, bu durum muhtemelen vajina mantarından kaynaklanmaktadır.

Karın Ağrısı

Pelvis veya alt karın bölgesinde meydana gelen ağrı, mantar enfeksiyonunun başka bir belirtisidir. Enfeksiyon nedeniyle oluşan ağrı genellikle istirahat ile daha iyi bir hale gelmemekte ve giderek kötüleşmektedir. ⁶

Karmaşık Mantar Enfeksiyonu Koşulları

Bazen mantar enfeksiyonu daha karmaşık bir hal alabilmektedir. Aşırı kızarıklık, şişlik ve kaşıntı, çatlaklar veya yaralara yol açan ciddi belirtileriniz meydana gelebilmektedir. Eğer ortak vajina mantarı enfeksiyonu belirtilerden daha başka belirtilere maruz kalıyorsanız ya da enfeksiyonun iyileşmesi zaman alıyorsa, nedeni aşağıda sıralanmış olan koşullara sahip olmanız olabilmektedir:

• Bir yılda dört veya daha fazla mantar enfeksiyonu geliştirebilirsiniz.
• Enfeksiyonuna Candida albicans dışındaki bir tür candida neden olabilmektedir.
• Hamileyken vajina mantarı yaşayabilirsiniz.
• Kontrolsüz diyabetiniz söz konusu ise daha karmaşık mantar enfeksiyonlarına maruz kalabilirsiniz.
• Bağışıklık sisteminiz, HIV enfeksiyonu, bazı ilaçlar veya durumlar nedeniyle zayıflamışsa, mantar enfeksiyonu daha karmaşık bir hale gelebilmektedir. ⁷

Hamilelikte Vajina Mantarı

Hamilelik sırasında gelişen vajina mantarı aşağıda sıralanmış olan belirtilere neden olabilmektedir:

• Genellikle beyaz ya da ten rengi olan, kesilmiş peynirine benzeyen ve maya gibi kokan akıntı
• Yeşilimsi veya sarımsı renkte olan, kesilmiş peynire benzeyen ve maya gibi kokan akıntı
• Akıntıda meydana gelen artış
• Kızarıklık, kaşıntı veya vajina dudaklarında tahriş
• İdrar yaparken veya cinsel ilişki sırasında yanma hissi ⁸

Hamilelikte Vajina Mantarı Yaşamak Normal Midir?

Hamilelik sırasında kadın vücudunda pek çok değişiklik meydana gelmektedir. Bu durum, vajina kimyasallarının dengesini de bozabilmektedir. Sonuç olarak da, hamilelik sırasında vajina mantarı gelişmesi pek çok kadında görülebilen bir sorun haline gelmektedir. ⁹

Doktora Başvurulması Gereken Belirtiler

Aşağıda sıralanmış olan belirtilerin yaşanması durumunda, enfeksiyonun hemen kontrol altına alınmasını sağlamak için bir doktora başvurulması gerekmektedir:

• İlk defa vajina mantarı enfeksiyonu yaşıyorsanız
• Belirtilerinizin bir mantar enfeksiyonu nedeniyle gelişip gelişmediğine emin olamıyorsanız
• Reçetesiz satılan antifungal vajinal kremler veya fitiller ile tedavi edildikten sonra belirtileriniz devam ediyorsa
• Ortak belirtiler dışında belirtilere maruz kalıyorsanız ¹⁰

Vajina Mantarı Nedenleri

Vajina, kendi içinde pek çok mikroorganizmayı barındıran ve bu dengeyi koruyan bir organdır. Bu dengede herhangi bir bozulma meydana geldiğinde ise mantar enfeksiyonları meydana gelebilmektedir. Örneğin, Candida albicans kontrolsüz bir şekilde çoğalmaya başladığında, vajinal mantarı oluşmaktadır.

Vajina mantarı neden olur? Aşağıda sıralanmış olan nedenler vajinada yaşayan mikroorganizmaların doğal dengesini bozabilmekte ve mantar enfeksiyonunun oluşmasına yol açabilmektedir: ¹¹

Antibiyotikler

Antibiyotikler bakteri yok eden oldukça güçlü ilaçlardır. Ancak, bunu yaparken diğer yandan vajinayı koruyan bakterileri de öldürebilmektedir. Böylece, mevcut bakteri dengesinde bir bozulma meydana gelmektedir. Bu nedenle, enfeksiyonel olan herhangi bir hastalığı tedavi etmek için reçete edilen antibiyotiklerin kullanımı sonrasında vajina mantarı yaşanması muhtemeldir. ¹²

Diyabet

Diyabet yani şeker hastalığı, bazı vajinal hücrelerde bulunan glikojen deposunu azaltabilmektedir. Aynı zamanda, diyabet hastalığının vajinadaki şeker içeriğini (ve pH’ını) arttırma riski de bulunmaktadır. Bu da, vajinal bir mantar enfeksiyonun oluşmasına yol açabilmektedir. ¹³

Zayıf Bağışıklık Sistemi

Zayıflamış olan bir bağışıklık sisteminin bakteriler, virüsler ve mantarlarla mücadele etme yeteneği de azalabilmektedir. Bu nedenle, bağışıklık sistemi zayıflamış olan kadınların vajina mantarına daha yatkın olduğunu söylemek mümkün olabilmektedir. Bağışıklık sistemini zayıflatan bazı faktörler arasında ise HIV / AIDS, steroid kullanımı, hamilelik, kanser kemoterapisi veya bağışıklık sistemini zayıflatan diğer ilaçlar bulunmaktadır. ¹⁴

Hormonal Değişiklikler

Vücutta meydana gelen hormonal değişiklikler de vajinanın mikroorganizma dengesini etkileyebilmektedir. Hormonal değişikliklere yol açan bazı durumlar ise şunlardır:

• Ovülasyon (yumurtlama dönemi)
• Menopoz
• Hamilelik
• Doğum kontrol hapları
• Hormon tedavisi ¹⁵

Pedler ve Tamponların Sık Değiştirilmemesi

Mantar enfeksiyonları nemli ortamlarda kolayca üreyebilmektedir. Bu nedenle, düzenli olarak değiştirilmeyen pedler ve tamponlar aşırı mantar büyümesine yol açabilmektedir. Pedleri ve tamponları sık sık (her dört saatte bir) değiştirmek en doğrusu olacaktır. ¹⁶

Riskli Cinsel İlişki

Mantar enfeksiyonları bulaşıcıdır. Bu nedenle, mantar enfeksiyonu (ağız mantarı veya penisin mantar enfeksiyonu) bulunan bir kişiden diğerine cinsel yolla geçebilmektedir. Çok fazla cinsel ilişkiye girmek de vajinanın pH’ını değiştirerek mantar enfeksiyonunun gelişmesine yol açabilmektedir. Cinsel ilişkiden sonra idrara çıkma riski azaltmaya yardımcı olabilmektedir. ¹⁷

Sıkı Çamaşırlar Giymek

Sıkı çamaşırlar giymek, vajina bölgesinin hava almasını engellemekte ve o bölgenin nemli kalmasına neden olmaktadır. Bu nedenle de, mantarlar kolayca üreyebilmektedir. Mümkün olduğunca vücuda tam oturan ve nefes alan pamuklu kumaşlardan yapılan çamaşırlar tercih edilmelidir. ¹⁸

Hijyen Ürünleri

Piyasada pek çok kokulu spreyler, mendiller, kokulu sabunlar ve duj jelleri bulunmaktadır. Tüm bu ürünler vajinanın doğal asidik yapısını etkileyebilmektedir. Bu da, mantar enfeksiyonlarının üremesine yol açabilmektedir. ¹⁹

Vajina Mantarı Tedavisi

Vajina mantarı nasıl geçer? Vajina mantarı için uygulanabilecek tedavi yöntemleri, mantar enfeksiyonun karmaşık olmamasına ya da olmasına bağlı olarak değişmektedir. ²⁰

Karmaşık Olmayan Vajina Mantarı Enfeksiyonu

Aşağıda sıralanmış olan tedavi yöntemleri sonrasında mantar enfeksiyonu temizlenmese ya da 2 ay sonra tekrar ederse, bir doktora başvurulmasında fayda vardır. Hafif ve orta seviyede belirtilere yol açan vajina mantarı enfeksiyonlarını tedavi etmek için reçete edilebilecek bazı ilaçlar şunlardır: ²¹

• Kısa Süreli Antifungal Tedavi

Vajina mantarını kısa sürede tedavi etmeyi sağlayan temel tedavi yöntemi antifungal ilaçlar kullanmaktır. Antifungal ilaçları krem, merhem, tablet ve fitil olarak temin etmek mümkündür. Bu ilaçlar genellikle, üç veya yedi günlük bir süre boyunca uygulanmaktadır. Sonucunda da enfeksiyon tamamen temizlenmektedir.

Sıklıkla kullanılan bazı antifungal ilaçlar arasında ise butokonazol, klotrimazol, mikonazol ve terkonazol bulunmaktadır. Bazıları doktor tarafından reçete edilmektedir, bazıları ise reçetesiz kullanılabilmektedir.

Cilde uygulandığında hafif bir yanma ya da tahriş meydana gelebilmektedir.

Hormonal değişiklikler nedeniyle tetikleniyorsa, alternatif bir doğum kontrol formu kullanmanız gerekebilmektedir. ²²

• Tek Doz Antifungal Tedavi

Bazı durumlarda, doktor tarafından tek doz ilaçlar reçete edilebilmektedir. Ağız yoluyla alınan ve antifungal ilaç olan flukonazol, şiddetli vajina mantarı enfeksiyonu belirtilerini kontrol altına almak için üç gün arayla iki doz verilmektedir. ²³

Karmaşık Vajina Mantarı Enfeksiyonu

Daha karmaşık olan vajina mantarı enfeksiyonunu tedavi etmek uygulanabilecek bazı tedavi yöntemleri şöyle sıralanmaktadır:

• Uzun Süreli Tedavi

Uzun süreli vajina mantarı tedavisi için azol grup antifungal ilaçlar reçete edilebilmektedir. 7 ile 14 gün boyunca kullanılan bu ilaçlar, etkili bir şekilde mantar enfeksiyonunu temizleyebilmektedir. Krem, merhem, tablet ve fitil formlarında bulunmaktadır.

• Multidoz İlaç Tedavisi

Ağız yoluyla alınacak şekilde iki ya da üç doz flukonazol antifungal ilaç reçete edebilmektedir. Bu, hamile kadınlar için önerilmeyen bir tedavi yöntemidir.

• Bakım Tedavisi

Sürekli tekrarlayan vajina mantarı enfeksiyonu durumunda, mantarın aşırı büyümesini engellemek ve gelecekte oluşmasını önlemek için rutin ilaç tedavisi reçete edilebilmektedir. Bakım tedavisi olarak adlandırılan bu süreç, mantar enfeksiyonu temizlendikten sonra başlamaktadır.

Sonrasında uygulanan tedavi yöntemi, 6 ay boyunca haftada bir kez oral flukonazol almayı içerebilmektedir. Bazen oral tedavi yerine haftada bir kez kullanılan vajinal fitil olarak klotrimazol reçete edebilmektedir. ²⁴

Not: Vajina mantarı cinsel yolla yayılabilmektedir. Bu nedenle, partnerinizin de tedavi edilmesi gerekebilmektedir. Çoğu zaman buna ihtiyaç duyulmasa da, mantar enfeksiyonlarınız sürekli tekrarlıyorsa, doktorunuz partneriniz de genital mantar enfeksiyonu (balanitit) belirtilerini tedavi etmek için veya cinsel ilişki sırasında prezervatif kullanılabilmesi için eşinizi tedavi etmeyi önerebilmektedir. ²⁵

Evde Tedavi Yöntemleri

Mantar enfeksiyonlarını tedavi etmek için bazı evde tedavi yöntemlerinden yardım alınabilmektedir. Bununla birlikte, bunların etkinliği tıbben onaylanmamıştır.

• Borik Asit

Doktor tarafından reçete edilen borik asit, azol ilaçlarına dirençli olan Candida ve daha az görülen kronik Candidaların tedavisine yardımcı olması için kullanılabilmektedir. 2 hafta boyunca kullanılan borik asit fitili, günde 2 kez uygulanmaktadır. Cildi tahriş etme riski bulunduğu gibi, yutulması durumunda (özellikle çocuklar) ölümcül olabilmektedir. ²⁶

• Yoğurt

Yoğurt yemenin ve topikal olarak uygulamanın vajina mantarını rahatlattığı düşünülmektedir.

Not: Herhangi bir alternatif tedaviye başlamadan önce, artıları ve eksileri tartışmak için mutlaka bir doktora danışmalısınız.

Vajina Mantarı İçin Hangi Doktora Gidilir?

Vajina mantarı tanısı ve tedavisi için jinekoloji (kadın hastalıkları ve doğum uzmanlığı) bölümüne başvurulabilmektedir. ²⁷

Vajina Mantarını Önleme Yöntemleri

• Vajina bölgesini aşırı ve tahriş edici şekilde temizlemekten kaçının. Bu, mantar enfeksiyonlarını kontrol altında tutmaya yardımcı olan bakterilerin de ölmesine neden olabilmektedir.
• İntim deodorantlarını kullanmaktan kaçının.
• Kokulu tamponlar ya da pedler kullanmayı tercih etmeyin.
• Tamponları ve pedleri sık sık değiştirin.
• Islak giysileri, özellikle banyo kıyafetlerini, mümkün olan en kısa zamanda değiştirin.
• Su bazlı cinsel kayganlaştırıcılar kullanın.
• Diyabetiniz varsa, kan şekeri seviyesini olabildiğince dengede tutmaya çalışın.
• Mantar enfeksiyonu belirtileri diğer sağlık sorunlarıyla karıştırabilmektedir. Bu nedenle, mutlaka bir doktor muayenesine başvurulmasında fayda vardır. ²⁸