Safra Kesesi İltihaplanmasının Belirtileri Nelerdir? Nasıl Tedavi Edilir?

Safra Kesesi İltihabı Nedir?

Safra kesesi iltihabı, safra kesesinde meydana gelen iltihaplanmadır ve aynı zamanda kolesistit olarak da adlandırılmaktadır. Safra kesesi, karnın hemen sağ üst tarafında bulunan ve halk arasında şekli armuta benzetilen bir organdır. Safra kesesi, karaciğer geçecek olan safrayı geçici bir için saklamaktadır. Safra ise sindirim sırasında yağların daha kolay parçalanmasını sağlayan bir sindirim sıvısıdır.

Safra kesesi iltihabının çoğu zaman nedeni safra kesesi içinde oluşan safra taşlarıdır. Safra taşı, sağlıklı safra akışını engellediğinde, safra sıvısı safra kesesi içinde sıkışmaktadır. Sonuç olarak da, bu durum safra kesesinde bir enfeksiyonun ve iltihabın oluşmasına yol açmaktadır. ¹ 

Safra kesesi iltihabı iki gruba ayrılmaktadır. Bunlar, akut ve kronik kolesistit olarak tanımlanmaktadır. Akut kolesistit, bulantı ve kusmaya neden olabilecek ani safra kesesi iltihaplanmasıdır. Kronik kolesistit durumunda ise iltihabın seviyesi daha düşüktür ve daha uzun sürelidir.

Akut kolesistit durumuna oranla belirtileri daha hafif olabilmekte ya da hiç belirti yaşanmayabilmektedir.  Kronik kolesistit zamanla, safra kesesi duvarlarının kalınlaşmasına neden olarak safra kesesinin hasar görmesine yol açabilmektedir. Neticesinde de, safra kesesi küçülmekte ve safra depolayamaz bir hale gelmektedir^. 2 

Safra kesesi iltihabı tedavi edilmediği takdirde, safra kesesi rüptürü gibi ciddi ve bazen de hayatı tehdit eden komplikasyonlara neden olabilmektedir. Safra kesesinin alınması safra kesesi iltihabında sıklıkla kullanılan bir tedavi yöntemidir. ³ 

Safra Kesesi İltihabı Belirtileri

Safra kesesi iltihabı başlangıcı ve ilerleyişi belirtileri kişiden kişiye göre değişebilmektedir. Safra kesesi iltihabı nedeniyle belirtiler yaşanmaya başlanması safra kesesi atağı olarak da adlandırılmaktadır. Kronik safra kesesi iltihabı yani kronik kolesistit durumunda ise zamanla devam eden ve tekrarlayan ataklar yaşanmaktadır. ⁴ 

Safra kesesi iltihabı nasıl anlaşılır? En sık yaşanan safra kesesi iltihabı belirtileri şunlardır:

Ağrı

Safra kesesi iltihabı nedeniyle oluşan ağrı, üst karnın merkezinde, göğüs kemiğinin hemen altında veya karnın sağ üst kısmında, safra kesesi ve karaciğer yakınında hissedilebilmektedir. Bazı hastalarda bu ağrı, sağ omuza kadar uzanabilmektedir. Belirtiler genellikle yemek yedikten sonra başlama eğilimi göstermektedir. ⁵ 

Mide bulantısı ve Kusma

Yaşanan ağrıyla birlikte hasta mide bulantısı ve kusma yaşayabilmektedir. Nefes alırken nefes darlığı da (ağrı nedeniyle) ortaya çıkabilmektedir. Safra kesesi iltihabı geliştiren hastada görülebilecek diğer belirtiler arasında, karnın sağ tarafındaki kasların sertleşmesi, karın şişkinliği, titreme, hafif bir ateş ve cilt ve göz beyazların sararması (sarılık) sayılabilmektedir.

Hassasiyet

Safra kesesi iltihabı geliştiren daha yaşlı hastalarda genellikle ağrı ve ateş belirtileri yaşanmamaktadır. Bunun yerine ortaya çıkan tek belirti karnın sağ üst kısmında yaşanan hassasiyettir. ⁶ 

Sarılık

Cildin ve göz beyazlarının sararması olan sarılık meydana gelebilmektedir. Aynı zamanda, koyu renkli idrar ve solgun, grimsi bağırsak hareketleri de yaşanabilmektedir. 7 

Diğer Belirtiler

Safra kesesi iltihabı yaşayan hasta, safra kesesi atağından önce veya sırasında bakteriyel bir enfeksiyon geliştirebilmektedir. Çoğu vakada safra kesesi krizi bir ile dört gün sürmekte ve daha sonra azalmaktadır. Nadir durumlarda ise safra kesesinin delinmesi veya safra kesesi içindeki pus varlığı (ampiyem) gibi daha ciddi komplikasyonlar ortaya çıkabilmektedir. Bu durumlarda cerrahi gerekli bir tedavi yöntemi halini almaktadır. ⁸ 

Kronik Safra Kesesi İltihabı Belirtileri

Akut kolesistit sürekli tekrarlayarak devam ettiği takdirde, hastalık kronik bir hal almaktadır. Kronik safra kesesi iltihabı durumunda, tekrarlayan akut safra kesesi iltihabı belirtileri yaşanmaktadır.

Kronik safra kesesi iltihabı aşağıdaki belirtilere yol açabilmektedir:

• Karnın sağ üst veya orta üst kısmında meydana gelen keskin, kramp veya donuk bir ağrı
• Yaklaşık 30 dakika kadar sürebilen sürekli bir ağrı
• Sırta veya sağ omuzun altına yayılan bir ağrı
• Kil renginde dışkılar
• Ateş
• Mide bulantısı ve kusma
• Cildin ve göz beyazlarının sararması (sarılık) ⁹ 

Acil Tıbbi Yardım Alınmasını Gerektiren Belirtiler

Yaşanan safra kesesi iltihabı belirtilerinin acil tedavi gerektirmeyen biliyer kolik (kalın bağırsakta, genellikle karın boşluğunda aralıklı duyulan güçlü sancı) ya da hemen tedaviye ihtiyaç duyulan akut kolesistit durumunun bir sonucu olup olmadığını belirlemek önemlidir. Hemen tedavi uygulanması gereken akut safra kesesi iltihabı durumunda, aşağıdaki belirtiler hastalığın seyri hakkında bilgi verebilmektedir:

• Yüksek ateş
• Sekiz saatten daha fazla süren bir ağrı

Bu belirtilerin yaşanması durumunda, hemen bir doktora başvurulması gerekmektedir.

Akut kolesistit tedavi edilmediği takdirde, komplikasyonların gelişme riski artmaktadır. Bu nedenle, mümkün olan en kısa sürede bir uzman görüşü almak son derece önemlidir. ¹⁰ 

Safra Kesesi İltihabı Nedenleri

kolesistit yani akut safra kesesi iltihaplanması, nedenlerine bağlı olarak ikiye ayrılabilmektedir. Bunlar, hesaplanan kolesistit ve taşsız kolesistit (safra taşı ya da böbrek taşı gibi) şeklinde tanımlanmaktadır.

Hesaplanan kolesistit durumunda, safra kesesi iltihabına kistik kanaldaki bir tıkanıklık, genellikle de, bir safra taşı neden olmaktadır.

Taşsız kolesistit durumunda ise safra kesesi iltihabı, safra taşları veya kistik kanaldaki bir tıkanıklığa bağlı olmadan oluşmaktadır. ¹¹ 

Safra kesesi iltihabı neden olur? Safra kesesi iltihabı nedenlerine bağlı olarak şöyle açıklanabilmektedir:

Hesaplanan Kolesistit

Hesaplanan kolesistit, akut safra kesesi iltihabının en sık yaşanan halidir. Genellikle de çok ciddi değildir. Safra kesesi iltihaplanması yaşayan kişilerde yaklaşık olarak %90 oranın bu durumun nedeni hesaplanan kolesistittir.

Hesaplanan kolesistit durumu, safra kesesi kanalı bir safra taşı ya safra çamuru nedeniyle tıkandığında ortaya çıkmaktadır. Safra çamuru, küçük kristaller ve kolesterol birikintisi sonucu oluşmaktadır. ¹² 

Safra kanalında meydana gelen bu tıkanma, safra kesesi içinde birikime yol açarak basıncın artmasına neden olmaktadır. Safra kesesi içinde oluşan bu basınç ise safra kesesinin şişmesine sebebiyet vermektedir.

Böyle bir süreçte, safra kesesi bakteriler nedeniyle iltihaplanabilmektedir. Bu durum ise safra kesesi içindeki doku ölümü gibi akut safra kesesi iltihabının daha ciddi bir komplikasyonunu tetikleyebilmektedir. ¹³ 

Taşsız Kolesistit

Taşsız kolesistit, safra kesesi iltihaplanmasının herhangi bir taş nedeniyle oluşmaması durumudur. Taş nedeniyle oluşmayan safra kesesi iltihabı daha ciddi bir durum olabilmektedir. Genellikle tedavisi hastanede yapılmaktadır.

Ciddi bir enfeksiyon ya da yaralanma sonucu oluşan safra kesesi iltihaplanmasının bu formu, safra kesesin hasar verme riski taşımaktadır. ¹⁴ 

Taş nedeniyle oluşan safra kesesi iltihabının nedenleri şunlar olabilmektedir:

• Cerrahi bir işlem sırasında safra kesesinin hasar görmesi
• Ciddi bir yaralanma ya da yanık oluşumu
• Sepsis olarak tanımlanan kan zehirlenmesi
• Ağır malnütrisyon yani besin yetersizliği
• HIV veya AIDS ¹⁵

Safra Kesesi İltihabı Risk Faktörleri

Akut safra kesesi iltihabı riskini artıran bazı faktörler şunlardır:

• Aşırı kilolu ya da obez olak bir risk faktörü oluşturmaktadır.
• Kadınlarda akut safra kesesi iltihabının oluşma riski erkeklere oranla daha yüksektir (belirtiler de kadınlarda daha şiddetli yaşanmaktadır).
• Yaşla birlikte safra kesesi iltihabı riski artmaktadır (40-60 yaş aralığında risk daha yüksektir).
• Doğu Asya kökenli insanlarda safra kesesi iltihabının daha sık yaşandığı tespit edilmiştir. ¹⁶ 

Kronik Safra Kesesi İltihabı Nedenleri

Akut safra kesesinin sürekli olarak tekrarlaması hastalığı kronikleştirmektedir. Tekrarlanan bu saldırıların nedeni genellikle safra taşlarıdır. Enflamasyon, tahriş, şişme ve enfeksiyon atakları bu safra duvarlarının kalınlaşmasına ve küçülmesine yol açmaktadır. Sürekli olarak oluşan inflamasyon nedeniyle safra kesesinin safra saklama, konsantre hale getirme ve serbest bırakma yeteneği azalmaktadır.

Kronik safra kesesi iltihabı gelişimi riski artıran faktörler ise şunlardır:

• 60 yaş ve üstü bir yaş
• Hamile kadınlar veya birden fazla hamilelik geçirmiş olanlar
• Östrojen replasman tedavisi alan kadınlar ya da doğum kontrol hapları kullananlar
• Obez bireyler
• Hızla kilo vermiş bireyler
• Yüksek yağlı bir diyetle beslenmek ¹⁷

Safra Kesesi İltihabı Tedavisi

Hasta, biliyer kolik, akut kolesistit yani safra kesesi iltihabı, kolanjit veya pankreatit gibi safra taşı ile ilgili herhangi bir rahatsızlığın belirtilerini ya da komplikasyonlarını yaşamaya başladığında, mutlaka uygun tedavinin uygulanmaya başlaması gerekmektedir. Bu tedavi yöntemleri arasında kolesistektomi, endoskopik sfinkterotomi, safra taşının eritilmesi gibi seçenekler bulunmaktadır.

Safra taşı için tedavi uygulanmadığında, belirtilerin ve komplikasyonların gelişme riski daha da yükselmektedir.

Komplikasyonlar arasında hayatı tehdit edebilen kangren ve safra kesesinin delinmesi de bulunmaktadır. Bu nedenle, zamanında uygulanan doğru tedavi oldukça büyük önem taşımaktadır. ¹⁸ 

Safra kesesi iltihabı nasıl geçer? Safra kesesi iltihabı durumunda, yaşanan iltihabı kontrol altında almak için tedavi genellikle hastanede uygulanmaktadır. Bazı durumlarda ameliyat bir tedavi seçeneği haline gelmektedir.

Hastanede amaç belirtileri hafifletme üzerine odaklanmaktadır. Bu nedenle, uygulanabilecek tedaviler arasında şunlar bulunmaktadır:

• Geçici oruç: Safra kesesi iltihabı nedeniyle oluşan safra kesesi üzerindeki stresi azaltmak için bir süre yemek yemek ya da içecek içmek yasaklanabilmektedir.
• Serum: Damar yoluyla hastaya sıvı verilmektedir. Böylece hastanın sıvı kaybı yaşaması da önlenmektedir.
• Antibiyotik: Safra kesesinin enfeksiyon geliştirmesi durumunda, antibiyotik tedavisi uygulanabilmektedir.
• Ağrı kesiciler: Ağrı kesici ilaçlar, safra kesesindeki iltihap rahatlayana kadar ağrıyı kontrol etmeye yardımcı olmaktadır.
• Safra taşının alınması: Safra kanallarını veya kistik kanalı tıkayan taşları çıkarmak için endoskopik retrograd kolanjiopankreatografi uygulanabilmektedir.

Hastanede uygulanan doğru tedavi ile safra kesesi iltihabı belirtilerinin iki ya da üç içinde hafiflemesi beklenmektedir. Diğer yandan, safra kesesi iltihabının tekrarlama ihtimali de bulunmaktadır. Bu durumda, hastanın safra kesesini çıkarmak için ameliyat uygulanması bir seçenek haline gelebilmektedir. ¹⁹ 

Safra Kesesi İltihabı Ameliyatı

Akut safra kesesi iltihabı için ameliyatın bir seçenek olması, hastanın belirtilerinin ciddiyetine ve hastanın genel cerrahi riskine bağlı olarak belirlenmektedir.

Safra kesesinin alındığı bu ameliyata kolesistektomi adı verilmektedir. Genellikle, karın bölgesinde birkaç ufak kesik yapılarak uygulanmaktadır. Karın bölgesinde daha uzun bir kesik yapılarak uygulanan ameliyat ise daha nadirdir.

Hastanın belirtilerinin ciddiyetine ve hastanın genel cerrahi riskine bağlı olarak, karar verilen ameliyat, 48 saat içinde veya hastanede kaldığınız sürece yapılabilmektedir.

Safra kesesi alındıktan sonra, normalde safra kesesi içinde depolanan safra doğrudan ince bağırsaktan akmaktadır. Bu nedenle, sağlıklı bir şekilde hayata devam edebilmek için safra kesesinin vücutta olmasına ihtiyaç duyulmamaktadır. ²⁰ 

Safra Kesesi İltihabı İçin Hangi Doktora Gidilir?

Safra kesesi iltihabı teşhisi ve tedavisi için dâhiliye (iç hastalıkları) bölümüne başvurulmaktadır.