Tip 2 Diyabet Nedir? Nasıl Tedavi Edilir?

Tip 2 Diyabet Hastalığı Nedir?

Diyabet, vücudun enerji için yakıt depolayamadığı ve kullanamadığı bir durumdur. Vücudun ana yakıtı, yiyeceklerden alınan glikoz isimli bir şekerdir. Glikoz kana girer ve hücreler tarafından enerji için kullanılır. Glikoz kullanmak için, vücudun pankreas tarafından yapılan insülin adı verilen bir hormona ihtiyacı vardır. İnsülin önemlidir, çünkü glikozu kan bırakır ve vücudun hücrelerine girmesini sağlar. ¹

Diyabet, vücut insülin üretmediğinde ya da yeterli insülin uygun şekilde kullanamadığında gelişir. Diyabetli bazı insanlar için vücut insüline direnç gösterir. Bu vakalarda, insülin hala üretilir, ancak vücut insülinin etkisine gerektiği gibi cevap vermez. Buna insülin direnci denir. Yeterli insülin ya da insülini uygun bir şekilde kullanamama sonucunda kanda yüksek seviyede glikoz veya hiperglisemi görülür.

Tip 1 diyabet ve tip 2 diyabet olmak üzere iki tip diyabet bulunmaktadır. Tip 2 diyabette pankreas yeterli insülin üretemez veya vücut üretilen insülini düzgün şekilde kullanmaz. Diyabetli kişilerin yaklaşık % 90’ı, daha önce yetişkin başlangıçlı diyabet olarak da adlandırılan tip 2 diyabete sahiptir. Bununla birlikte, obezite artışı nedeniyle giderek daha fazla çocukta tip 2 diyabet tanısı konmaktadır. ²

Tip 2 Diyabet Belirtileri

Tip 2 diyabet, kan şekerinin normalden daha yüksek olmasıyla sonuçlanan kronik bir hastalıktır. Çoğu kişi tip 2 diyabet başlangıcı belirtilerini hissetmemektedir. Bununla birlikte, ortak belirtiler de bulunmaktadır ve bunları tanımak önemlidir. Tip 2 diyabetin birçok belirtisi, kan şekeri seviyeleri anormal derecede yüksek olduğunda ortaya çıkmaktadır. Tip 2 diyabet nasıl anlaşılır? Tip 2 diyabetin en yaygın belirtileri şunlardır:

• Aşırı susama
• Özellikle geceleri sıklaşan artan idrara çıkma isteği
• Aşırı açlık
• Yorgunluk
• Bulanık görme
• Yaraların ve kesiklerin geç iyileşmesi ³

Bu belirtilerin herhangi birinin düzenli olarak ortaya çıkması durumunda bir doktora başvurulmalıdır. Kan testiyle gerçekleştirilen diyabet testi uygulanacaktır. Rutin diyabet taraması normal olarak 45 yaşında başlamaktadır.

Kan şekeri düzeyleri kişinin kendini nasıl hissettiğine etki edebilmektedir. Şeker hastalığının en yaygın belirtileri, yüksek glikoz düzeyleri nedeniyle oluşmaktadır. ⁴

Artan İdrara Çıkmak İsteği

Yüksek glikoz seviyeleri sıvıları hücrelerinizden almayı zorlaştırmaktadır. Neticesinde böbreklere verilen sıvının miktarı artmaktadır. Bu durumda da normalden daha fazla idrara çıkma isteği oluşmaktadır. Diğer yandan, bu durum vücutta aşırı sıvı kaybına da neden olabilir.

Aşırı Susama

Doku kaybedildiğinde vücut susuz kalmaktadır. Artan susuzluk diyabet belirtilerinin bir sık görülen başka belirtilerinden biridir. Ne kadar çok idrara çıkılırsa, o kadar çok su içilmesi gerekir. ⁵

Yorgunluk

Yorgun hissetmek, şeker hastalığının bir başka yaygın belirtilerinden biridir. Glikoz normalde vücudun ana enerji kaynaklarından biridir. Hücreler şekeri absorbe edemediğinde, kişi yorgun düşebilir veya bitkin hissedebilir.

Bulanık Görme

Kısa vadede, yüksek glikoz seviyeleri gözlerde şişmeye neden olabilir. Bu da bulanık görme ile sonuçlanır. Kan şekerini kontrol altına alma görme problemlerini düzeltmeye yardımcı olabilir. Kan şekeri seviyeleri uzun süre yüksek kalırsa, diğer göz problemleri de ortaya çıkabilir. ⁶

Tekrarlayan Enfeksiyonlar ve Yaralar

Yüksek glikoz seviyeleri vücudun iyileşmesini zorlaştırabilir. Bu nedenle kesikler ve yaralar gibi yaralanmalar daha uzun süre açık kalır. Bu onları enfeksiyona daha eğilimli bir hale getirmektedir. Şeker hastaları da ciddi mesane enfeksiyonları riski altındadır. Şeker hastalığı olmayan insanlarda mesane enfeksiyonları genellikle ağrılıdır. Bununla birlikte, şeker hastaları ağrı hissetmeyebilir. Böbreklere bulaşana kadar enfeksiyon bulguları ortaya çıkmayabilir. ⁷

Tip 2 Diyabetin Acil Durum Belirtileri

Uzun süreli yüksek kan şekeri vücuda zarar verir. Bununla birlikte, düşük kan şekeri olan hipoglisemi de tıbbi olarak acil bir başka durum olabilir. Hipoglisemi, tehlikeli derecede düşük kan şekeri seviyesi olduğunda ortaya çıkar. Tip 2 diyabetliler için, sadece insülin seviyesini yükselten ilaç kullanan insanlar düşük kan şekeri riski altındadır. ⁸

Hipoglisemi belirtileri şunları içerir:

• Sallama
• Baş dönmesi
• Açlık
• Baş ağrısı
• Terleme
• Düşünmede zorluk çekme
• Sinirlilik veya huysuzluk
• Hızlı kalp atışı

Vücudunuzdaki insülin miktarını artıran ilaçlar kullanıyorsanız, düşük kan şekerinin nasıl tedavi edileceğini bildiğinizden emin olun.   ⁹

Çocuklarda Tip 2 Diyabet Belirtileri

Tip 2 diyabetli bazı çocuklar herhangi bir belirti göstermeyebilir, ancak diğer çocuklarda belirtiler fark edilebilir. Bu nedenle, ortak belirtileri gösterilse bile, risk faktörlerinden herhangi birisine sahipseniz çocuğunuzun doktoruyla konuşmalısınız.

Risk faktörleri şunları içerir:

• Kilolu olma
• Hareketsizlik
• Yakın bir kan bağında tip 2 diyabet diyabet olması (genetik faktörler)
• Irk

Tip 2 diyabet geliştiren çocuklar yetişkinlerle aynı belirtileri göstermektedir:

• Yorgunluk
• Sinirlilik
• Artan susama ve idrara çıkma isteği
• İştah artışı
• Kilo kaybı (her zamankinden daha fazla yiyip yine de kilo vermek)
• Cilt renginde koyulaşma
• Yavaş iyileşen yaralar ¹⁰

Tip 2 Diyabet Nedenleri

Tip 2 diyabet neden olur? Tip 2 diyabet, pankreas normal kan şekeri seviyesini korumak için yeterli insülin üretemediğinde veya vücut üretilen insülini kullanamadığında (insülin direnci) ortaya çıkmaktadır.

Pankreas midenin arkasında bulunan ve insülin üreten geniş bir bezdir. İnsülin kandaki glikozu hücrelere yani enerjiye dönüşecek yerlere taşır.

Tip 2 diyabet durumunda, pankreasın yeterli insülin üretmemesinin birkaç nedeni bulunmaktadır. Tip 2 diyabet gelişimde etkili olabilen başlıca risk faktörlerinden üçü şöyledir:¹¹

• Yaş: Kişinin yaşı 40 yaş üzerindeyse (Güney Asya, Çin, Afrika-Karayipler ya da Afrika kökenli insanlar için 25 yaşın üstünde, hatta İngiltere’de doğmuş olsanız bile) tip 2 diyabet riski artabilmektedir.
• Genetik: Ebeveynlerden biri, erkek ya da kız kardeş gibi yakın bir yakınınız olması tip 2 diyabet geçmişi olması kişide hastalığın riski artırabilmektedir.
• Kilo: Kilolu veya obez olmak tip 2 diyabete etki edebilmektedir.

Güney Asya ve Afrika Karayip kökenli insanlar, kalp hastalığı gibi diyabet komplikasyonlarını, nüfusun geri kalanından daha genç bir yaşta geliştirme riski taşımaktadır. ¹²

Yaş

Tip 2 diyabet geliştirme riski yaşla birlikte artabilmektedir. Bunun nedeni, insanların yaşlandıkça kilo alma ve egzersiz yapma sıklığını azaltma eğiliminde olmaları olabilmektedir.

Sağlıklı, dengeli bir diyetle beslenme ve düzenli olarak egzersiz yapma sağlıklı kiloların korunması, şeker hastalığını önlemenin ve yönetmenin yollarından biridir.

40 yaş üzerindeki beyaz insanlar, durumu geliştirme riski bulunmaktadır. Diğer yandan, Güney Asya, Çin, Afrika-Karayipler ve siyah Afrika kökenli insanlar daha erken bir yaşta tip 2 diyabet geliştirme riski taşımaktadır.

Bununla birlikte, artan yaş tip 2 diyabet için bir risk faktörü oluşturmasına rağmen, son yıllarda görülüyor ki, tüm etnik gruplarda bulunan genç insanlar da tip 2 diyabet geliştirmektedir.

Ayrıca çocuklar için (bazı vakalarda 7 yaşa kadar genç) tip 2 diyabet geliştirme riski daha yaygın hale bir hale gelmektedir. ¹³

Genetik

Araştırmalar, artan diyabet riski ile ilişkili olabileceği düşünülen bir dizi geni ortaya çıkarmıştır. Vücuttaki yağ dağıtımı ve kasların kandaki glikozu ne kadar iyi aldığı da dâhil olmak üzere kan şekeri düzeyini etkileyebilecek bir dizi faktör bulunmaktadır.

Genlerin, vücuttaki her bir işlemi kontrol etmeye yardımcı olan ve metabolizma içinde rol oynayan sadece bir gen varyasyonu, daha sonra yaşamda kan şekeri kontrolünde zorluk çekme riskini arttırabilir. Bugüne kadar araştırmacılar, tip 2 diyabet ile ilişkili 60’ı aşkın geni tespit etmişlerdir. ¹⁴

Kilo

Aşırı kilolu veya obez olma tip 2 diyabet gelişme olasılığını daha da yükseltmektedir. Karın etrafında toplanan yağ özellikle tehlikeli olabilmektedir. Bunun nedeni, vücudun kalp-damar ve metabolik sistemlerini bozabilen kimyasal maddeleri bırakmasıdır. Diğer yandan, koroner kalp hastalığı, felç ve bazı kanser türlerini geliştirme riskini de artırmaktadır.

Belinizi ölçmek diyabet riskinizi hızlı bir şekilde değerlendirmektir. Obezite özellikle yüksek riskli bir formdur. Düzenli egzersiz yapmak ve vücut ağırlığınızı yaklaşık % 5 azaltmak diyabet riskinizi % 50’den fazla azaltabilir. ¹⁵

Diğer Nedenler

İlaç

Bir takım ilaçların kullanımı, tip 2 diyabet riskini artırabilmektedir. Bu ilaçlardan bazıları aşağıdakileri içerir:

• Kortikosteroidler
• Tiyazidler
• Beta-blokerler
• Statinler

Bazen, zaten ne kadar çok ilacın, hâlihazırda risk altında olan insanlarda tip 2 diyabet riskini artırabileceğini ve ne kadar ilacın birincil nedensel faktör olabileceğini ayırt etmek zor olabilir. ¹⁶

Stres

Stres, doğal steroid kortizol hormonu dâhil olmak üzere hormonları salmak için vücudu tetiklemektedir. Stres hormonları kan basıncını, kan şekeri seviyelerini ve sertleştirici kasları artırarak vücudu harekete geçirir ancak aynı zamanda bağışıklık sistemini ve sindirim sürecini geçici olarak baskı altına alır. Stres, genel sağlık üzerinde olumsuz etkilere neden olabilir. Araştırmalar kronik stres ile insülin direnci arasında belirgin bir bağlantı olduğunu göstermektedir. ¹⁷

Kirlilik, Kimyasallar ve Plastikler

Tip 2 diyabet, geçen yüzyıl boyunca en hızlı büyüyen hastalıklardan biri olmuştur ve araştırmacılar, diğer faktörlerin de tetikleyiciler olabileceğini ileri sürmektedir. Son yıllarda, günlük hayatımızda yaygın olarak karşılaştığımız kirlilik ve diğer kimyasalların tip 2 diyabet risklerini artırabileceği söylenmektedir. Şeker hastalığı ile bağlantılı olan kimyasal maddeler ve kirleticiler arasında trafik kirliliği ve plastikte bulunan bazı kimyasal maddeler, ftalatlar denilen bazı ürünler bulunmaktadır. ¹⁸ 

Tip 2 Diyabet Tedavisi

Tip 2 diyabet nasıl geçer? Tip 2 diyabet tedavi edilememektedir, ancak yönetimi mümkündür ve yöntemleri şunları içerebilir:

• Sağlıklı beslenme
• Düzenli egzersiz
• Muhtemelen diyabet ilaçları veya insülin tedavisi
• Kan şekeri kontrolü

Bu adımlar, kan şekeri seviyesini normal seviyeye yakın tutmanıza yardımcı olur, böylece komplikasyonların gecikmesi veya önlemesi sağlanır. ¹⁹

Sağlıklı Beslenme

Herhangi bir diyabet diyeti mevcut değildir. Bununla birlikte, diyetinizi bu yüksek lifli, az yağlı gıdalarla dengelemek önemlidir:

• Meyveler
• Sebzeler
• Tüm tahıllar

Ayrıca hayvansal ürünlerin, rafine karbonhidratların ve tatlıların da az yenmesi gerekmektedir.

Düşük glisemik indeks gıdalar da yararlı olabilir. Glisemik indeks, bir gıdanın kan şekerinde ne kadar hızlı bir artışa neden olduğunu ölçer. Yüksek glisemik indeksi olan gıdalar kan şekerini hızla yükseltir. Düşük glisemik indeks gıdalar ise dengeli bir kan şekeri elde edilmesine yardımcı olabilir. Düşük bir glisemik indeksi olan gıdalar tipik olarak lif açısından daha yüksek gıdalardır.

Sağlıklı beslenme için bir diyetisyenden yardım alabilirsiniz. ²⁰

Düzenli Egzersiz

Herkesin düzenli olarak yapılan egzersize ihtiyacı vardır ve tip 2 diyabetli insanlar için de bu istisna değildir. Bir egzersiz programına başvurmadan önce en doğrusu doktorunuzla bu durumu konuşmaktır. Sonra yürüyüş, yüzme ve bisiklet gibi aktiviteleri seçebilirsiniz. Egzersizleri mümkün oldukça haftada 5 kez, 30 dakika kadar yapmaya çalışın.

Fiziksel aktivite kan şekerini düşürür. Herhangi bir etkinlikten önce kan şekeri seviyenizi kontrol edin. Kan şekerinizi düşüren şeker hastalığına yakalanırsanız, düşük kan şekeri oluşumunu önlemek için egzersiz yapmadan önce bir aperatif yemeniz gerekebilir. ²¹

Kan Şekeri Seviyesinin Düzenli Kontrolü

Tedavi planınıza bağlı olarak, günde birkaç kez kan şekeri seviyenizi kontrol etmeniz ve kaydetmeniz gerekebilir. Doktorunuza ne sıklıkla kan şekeri kontrol etmenizi istediğini sorun. Kan şekeri seviyenizin hedef aralıklarınızın altında kalmasını sağlamanın tek yolu dikkatli bir takip yöntemidir.

Diyabet İlaçları ve İnsülin Tedavisi

Tip 2 diyabetli bazı kişiler diyetle ve egzersizle kan şekeri düzeylerini tek başlarına kontrol altında tutabilirken çoğu kişi de şeker hastalığı veya insülin tedavisine ihtiyaç duymaktadır. Hangi ilaçların en doğrusu olduğuna karar verirken, kan şekeri seviyeniz ve sahip olduğunuz diğer sağlık sorunları da dâhil olmak üzere birçok faktör değerlendirilmektedir. ²²

Tip 2 diyabet için uygulanabilecek olası tedavi yöntemleri şunlardır:

• Metformin: Metformin, tip 2 diyabet için öngörülen ilk ilaçtır. Vücudunuzdaki dokuların insülin hassasiyetini arttırarak çalışır, böylelikle vücudunuz daha etkili insülin kullanır.
• Sülfonilüreler: Bu ilaçlar vücudunuzun insülin salgılamasına yardımcı olur. Bu sınıftaki ilaç örnekleri, Olası yan etkiler arasında düşük kan şekeri ve kilo artışı bulunmaktadır.
• Meglitinidler: Bu ilaçlar, pankreasta daha fazla insülin salgılanmasına yardımcı olurlar.
• DPP-4 inhibitörleri: Bu ilaçlar kan şekeri düzeylerini düşürmeye yardımcı olur, ancak hafif bir etkiye sahiptir. ²³
• GLP-1 reseptör agonistleri: Bu ilaçlar sindirimi yavaşlatır ve Sülfonilüreler kadar olmasa da kan şekeri düzeylerini düşürmeye yardımcı olur.
• SGLT2 önleyicileri: Bunlar piyasadaki en yeni diyabet ilaçları olarak bilinir. Şekerin kan dolaşımına karışmasını önleyerek çalışırlar. Bunun yerine, şeker idrarla atılır.
• İnsülin tedavisi: Tip 2 diyabetli bazı insanlara da insülin tedavisi gerekir. Eskiden insülin tedavisi son çare olarak kullanılırdı, ancak bugün yararları nedeniyle sıklıkla daha erken reçete edilmeye başlanmıştır.
• Normal sindirim ağız yoluyla alınan insülin ile etkileşime girdiğinden insülin enjekte edilmelidir. İhtiyaçlarınıza bağlı olarak, doktorunuz gündüz ve gece boyunca kullanılacak bir insülin türü karışımını reçete edebilir. Genellikle, tip 2 diyabetli insanlar geceleri uzun etkili bir atış ile insülin kullanımına başlarlar. ²⁴

Tip 2 Diyabet Ameliyatı / Bariatrik Cerrahi

Tip 2 diyabetiniz varsa ve vücut kitle indeksi 35’in üzerindeyse, kilo kaybı bariatrik cerrahi uygulanabilir. İnce bağırsağın bir bölümünü baypas eden ameliyatlar, diğer kilo kaybı ameliyatlarından daha fazla kan şekeri düzeyine etki eder.

Yalnız bu ameliyatların yüksek ölüm riski bulunmaktadır. Ek olarak, şiddetli yaşam tarzı değişiklikleri gereklidir ve uzun vadeli komplikasyonlar, beslenme yetersizliklerini ve osteoporozu içerebilmektedir. ²⁵

Hamilelik

Tip 2 diyabetli kadınların hamilelik süresi boyunca tedavileri değiştirebilir. Birçok kadın hamilelik sırasında insülin tedavisine ihtiyaç duymaktadır. Kolesterol düşürücü ilaçlar ve bazı kan basıncı ilaçları hamilelik sırasında kullanılamaz.

Diyabetik retinopati belirtileri varsa, hamilelik sırasında kötüleşebilir. Hamileliğinizin ilk üç ayında ve doğumdan bir yıl sonra göz hekiminizi ziyaret edin. ²⁶

Alternatif Tedaviler

Kan şekeri seviyeleri için birçok alternatif tedavi yöntemi bulunmaktadır, ancak bunların faydalı olup olmadığı tıbben onaylanmamıştır. Çelişkili bulgular nedeniyle, kan şekeri yönetime yardımcı olması için alternatif tedavi önerilmemektedir.

Alternatif bir terapi uygulamaya karar verirseniz, doktorunuzun verdiği ilaçları almayı bırakmayın. ²⁷

Tip 2 Diyabet İçin Hangi Doktora Gidilir?

Tip 2 diyabet teşhisi ve tedavisi için başvurabileceğiniz doktorlar şunlardır:

• Aile hekimi
• Dâhiliye uzmanı (iç hastalıkları uzmanı)
• Çocuk doktoru
• Diyetisyen
• Endokrinolog (metabolizma hastalıkları uzmanı) ²⁸