Zatürre Sebepleri Nelerdir? Nasıl Tedavi Edilir?

Zatürre (Pnömoni) Hastalığı Nedir?

Pnömoni olarak da bilinen zatürre, bir veya her iki akciğerde hava keseciklerini enfekte eden bir enfeksiyon sonucu ortaya çıkmaktadır. Hava kesesi, sıvı veya suyla (pürülan materyal) dolabilmekte, bu da balgam, ateş, titreme ve solunum zorluğuyla beraber şiddetli öksürüğe neden olabilmektedir. Bakteriler, virüsler ve mantarlar da dâhil olmak üzere çeşitli organizmalar zatürreye sebebiyet verebilmektedir.

Zatürrenin durumu, hafif ile hayatı tehdit eden ciddiyet derecesinde değişebilmektedir. Bebekler, küçük çocuklar, 65 yaşından büyükler ve sağlık sorunları yaşayanlar ya da bağışıklık sistemi zayıflamış olan insanlar için zatürre daha ciddi bir hal alabilmektedir. ¹

Zatürrenin (Pnömoni) Belirtileri

Zatürre başlangıcı ve belirtileri hastalığın ciddiyetine (pnömoni nedeninin yaşınıza ve genel sağlığınıza bağlı olması durumu) bağlıdır.

Zatürre nasıl anlaşılır? Ortak zatürre belirtileri şunları içerir:

• Öksürük (kuru veya balgamlı),
• Solunum zorluğu veya nefes darlığı,
• Öksürürken veya derin nefes aldığında daha da kötüleşen göğüs ağrısı;
• Ateş veya titreme,
• Yorgunluk

Bazı insanlar iştahsızlık, mide bulantısı, kusma veya ishal kaybı yaşayabilir. Zihinsel karışıklık, zatürrenin bir başka belirtisidir (genellikle yaşlı insanlarda).

Bakteriyel Zatürre Belirtileri

Bakteriyel zatürre belirtileri aniden ortaya çıkabilir ve çok şiddetli veya daha hafif görünebilir.

Belirtileri aşağıdakileri içermektedir:

• Nefes alma ve nabız hızında hızlı bir artış,
• Ateş ve titreme,
• Yeşil veya sarı mukuslu öksürük,
• Kahverengi ya da kanlı mukuslu öksürük,
• Göğüs ağrısı,
• Yorgunluk,
• Zihinsel karmaşa,
• Tırnaklarda ve dudaklarda oksijen eksikliği nedeniyle oluşan mavi renk ²

Viral Zatürrenin Belirtileri

Birçok viral zatürre vakası ciddi değildir ve kısa sürede iyileşme gerçekleşir.

İnfluenza (grip) virüsü (erişkinlerde viral pnömoninin en yaygın nedeni), özellikle yaşlı insanlarda veya bağışıklık sistemi bozukluğu olanlarda ciddi zatürreye neden olabilir.

Viral zatürre belirtileri grip belirtilerine benzer olabilir ve şunları içerir:

• Baş ağrısı,
• Ateş,
• Kuru öksürük,
• Nefes darlığı,
• Yorgunluk,
• Kas ağrıları.

Bazı vakalarda, viral zatürre, bakteriyel bir enfeksiyon ile komplike olabilir. ³

Mycoplasma (Mikoplazma) Zatürresi Belirtileri

Mikoplazma zatürresi atipik pnömoni tipidir ve çoğu zaman 40 yaşın altındaki insanları etkiler. Aileler, öğrenciler ve askeri personel gibi sınırlı gruplarda salgın olarak görülebilir. Genellikle hafiftir ancak şiddetli de olabilir. Bazı durumlarda öksürük ve zayıflık tedavi edilmediği takdirde zatürre birkaç hafta sürebilir.

Sık karşılaşılan belirtiler şunlardır:

• Titreme ve ateş,
• Boğaz ağrısı,
• Balgamlı ya da kuru öksürük,
• Hastalık hafiflemesinden sonra birkaç hafta sürebilen yorgunluk,
• Mide bulantısı ve kusma,
• Eklem ağrısı ve kas ağrıları,
• Bazı insanlarda deri döküntüsü.⁴

Çocuklarda Zatürrenin Belirtileri

Bebeğiniz aşağıda zatürre belirtilerinden herhangi birini yaşıyorsa derhal tıbbi yardımcı alması gerekmektedir. Mavi renkteki dudaklar veya mavi bir yüz, bebeğinizin yeterli miktarda oksijen almadığını ve hemen hastaneye yatırılmasının şart olduğunu göstermektedir.

• Yüksek ateş – genelde titreme ve kas ağrısıyla beraber oluşur,
• Yorgunluk – uykululuk, halsizlik ve enerji eksikliği,
• Nefes almada zorluk çekme – hırıltılı nefes alma,
• Öksürük – mukuslu ya da ıslak (paslı veya yeşil renkte olabilir) öksürük olabilir. Ağır vakalarda mukus kanla kaplanmış olabilir.
• Mavi renk alma (diğer bir deyişle morarma) – mavi tonlu veya renkli cilt (bebekler, bu özellikle dudaklarda ve yüz çevresinde görülür)
• Ağrı – akciğerlerin hangi bölgeye bulaştığına bağlı olarak değişen göğüs veya karın ağrısı
• Mide sorunları – bulantı, kusma ve hatta ishal. ⁵

Zatürrenin (pnömoni) Nedenleri

Zatürre neden olur? Birçok mikrop zatürreye neden olabilir. En yaygın olanı havadaki bakteri ve virüslerin nefes yoluna ulaşması sonucu oluşmaktadır. Vücudunuz genellikle bu mikropların ciğerlerinize bulaşmasını engeller. Ancak bazen bu mikroplar, sağlığınız genel olarak iyi olsa bile, bağışıklık sisteminizi aşabilir.

Toplum Kökenli Zatürre

Toplum kökenli zatürre en yaygın pnömoni türüdür. Hastaneler veya diğer sağlık kuruluşlarının dışında gerçekleşir. Bunun nedeni aşağıdakiler olabilir:

Bakteriler: Bakteriyel pnömoninin en yaygın nedeni Streptococcus pneumoniae’dir. Bu tür bir pnömoni kendi başına veya bir soğuk algınlığı ya da grip geçirdikten sonra ortaya çıkabilir. Lob pnömonisi adı verilen bir durum ise, akciğerin bir bölümünü (lobunu) etkileyebilir.

Bakteri benzeri organizmalar: Mycoplasma pneumoniae de zatürreye neden olabilir. Genellikle diğer zatürre tiplerinden daha hafif belirtiler üretir. Yürüyen zatürre, tipik olarak yatak istirahati gerektirecek kadar şiddetli olmayan türdeki zatürreye verilen isimdir.

Mantarlar: Bu tür zatürre, kronik sağlık sorunları veya zayıflamış bağışıklık sistemi olan kişilerde ve organizmaların büyük dozlarını inhale eden insanlarda yaygındır. Buna neden olan mantarlar, toprak veya kuş pisliklerinde bulunabilir. Bu durum coğrafi bölgeye bağlı olarak değişebilir.

Virüsler: Soğuk algınlığına ve gribe neden olan virüslerden bazıları zatürreye de neden olabilir. Virüsler, 5 yaşından küçük çocuklarda zatürrenin en sık görülen nedenleridir. Viral pnömoni genellikle hafiftir. Fakat bazı durumlarda çok ciddi olabilir. ⁶

Hastane Kökenli Zatürre

Bazı hastalar, bir başka hastalık için hastanede kalış süresince zatürreye yakalanabilirler. Hastane kökenli pnömoni yani zatürre ciddi olabilir, çünkü buna neden olan bakteriler antibiyotiklere karşı daha dirençli bir hale gelmiş olabilir. Zaten hasta olan kişi zatürreye yakalandığında durum zorlaşabilir. Sıklıkla yoğun bakım ünitelerinde kullanılan nefes alan makineleri (vantilatör) kullanan insanlarda bu tip pnömoni riskini yüksektir.

Sağlık Bakımı İlişkili Zatürre

Sağlık bakımı ilişkili pnömoni, uzun süreli bakım tesislerinde yaşayan ya da böbrek diyaliz merkezleri de dâhil polikliniklerde bakım gören kişilerde oluşan bakteriyel bir enfeksiyondur. Hastane kökenli pnömoni gibi sağlık bakımıyla ilişkili olan pnömoniye antibiyotiklere karşı daha dayanıklı bakteriler neden olabilir.

Aspirasyon Zatürresi ya da Kimyasal Zatürre

Aspirasyon pnömonisi, akciğerlerinizde yemek yemek, içki içmek, kusmak veya tükürük solunduğunda ortaya çıkar. Beyin yaralanması veya yutma problemi gibi aşırı gag refleksini bozan bir şey varsa veya aşırı alkol veya uyuşturucu kullanımı durumunda aspirasyon olasılığı daha yüksektir. ⁷

Kimler zatürre riski altındadır?

Bazı insanlar zatürre gelişimi açısından diğerlerinden daha fazla riske sahiptir. Daha yüksek risk altında olan kişiler şöyle sıralanmıştır:

• Sigara içenler,
• Alkol kullananlar,
• Kronik obstrüktif akciğer hastalığı (KOAH), amfizem, astım veya HIV / AIDS gibi diğer tıbbi durumlara sahip olanlar,
• 1 yaşından küçük veya 65 yaşından büyük insanlar,
• Zayıf bir bağışıklık sistemine sahip olanlar,
• Gastroözofageal reflü hastalığı için ilaç alanlar,
• Son zamanlarda bir soğuk algınlığı veya grip enfeksiyonu yaşayanlar,
• Yetersiz beslenenler,
• Yakın zamanda yoğun bakım ünitesine yatanlar,
• Belirli kimyasallara veya kirleticilere maruz kalanlar,
• Burundan veya ağızdan, sıvılardan veya mideden akciğerlere giden yiyeceklerden mukus veya tükürük solumak zatürre riskini yükseltir. ⁸

Zatürreye (pnömoni) Ne İyi Gelir?

Pnömoni olarak da bilinen zatürre, bir veya her iki akciğerde hava keseciklerini enfekte eden bir enfeksiyon sonucu ortaya çıkmaktadır. Hava kesesi, sıvı veya suyla (pürülan materyal) dolabilmekte, bu da balgam, ateş, titreme ve solunum zorluğuyla beraber şiddetli öksürüğe neden olabilmektedir. Bakteriler, virüsler ve mantarlar da dâhil olmak üzere çeşitli organizmalar zatürreye sebebiyet verebilmektedir.

Zatürrenin durumu, hafif ile hayatı tehdit eden ciddiyet derecesinde değişebilmektedir. Bebekler, küçük çocuklar, 65 yaşından büyükler ve sağlık sorunları yaşayanlar ya da bağışıklık sistemi zayıflamış olan insanlar için zatürre daha ciddi bir hal alabilmektedir. ⁹

Zatürrenin (Pnömoni) Tedavisi

Zatürre nasıl geçer? Hafif zatürre genellikle evde dinlenme, antibiyotikler ve bol miktarda sıvı içme ile tedavi edilebilir. Daha şiddetli vakalar hastanede tedaviye ihtiyaç duymaktadır. Bir sağlık uzmanı size aksini söylemediği sürece, kendinizi daha iyi hissederseniz bile, reçeteli bir antibiyotik almaya devam etmeniz gerekir. Eğer antibiyotik almaktan vazgeçerseniz bakteri antibiyotiğe dirençli hale gelebilir. Tedaviye başladıktan sonra belirtileriniz düzenli olarak gelişmelidir. Bununla birlikte, ne kadar hızlı bir şekilde iyileştiği tamamen zatürrenin şiddetine göre değişmektedir.

Bir hafta – ateşin düşmeye başlamalıdır,

Dört hafta – göğüs ağrısı ve mukus üretimi önemli ölçüde azalmış olmalıdır,

Altı hafta – öksürük ve nefes darlığı önemli ölçüde azalmış olmalıdır,

Üç ay – çoğu belirti çözülmelidir, ancak yine de çok yorgun hissedebilirsiniz,

Altı ay – çoğu insanda zatürre iyileşmektedir. ¹⁰

Bakteriyel Zatürrenin Tedavisi

Zatürrenin en yaygın nedeni genellikle bakteriler olarak bilinmektedir. Bu durumda da, doktorlar zatürreyi tedavi etmek için antibiyotikleri kullanmaktadır. Zatürreyi tedavi etmede antibiyotikler oldukça yüksek bir başarı oranına sahiptir.

Doktorunuz, yaşınız, belirtileriniz ve bunların ne kadar şiddetli olduğu, hastaneye yatmanız gerekip gerekmediği gibi birtakım şeyleri temel alarak antibiyotik seçecektir. Antibiyotik kullandığınız gün sayısı, genel sağlık durumunuza, zatürrenizin ne kadar ciddi olduğuna ve aldığınız antibiyotik türüne bağlıdır.

Çoğu kişide zatürre belirtileri 2-3 gün içinde bir miktar iyileşme göstermektedir. Bu süre zarfında kötüleşmediğiniz sürece doktorunuz genellikle tedavinizi en az 3 gün boyunca devam etmenizi isteyecektir. Zatürre olduktan kısa bir süre sonra antibiyotik almaya başlamak iyileşmeye yardımcı olabilir.

Hiçbir iyileşme yoksa veya belirtileriniz daha da kötüye giderse, bir kültür ve duyarlılık testi gerekebilir. Bu testler, belirtilerinize neden olan organizmayı tanımlamanıza yardımcı olur. Testler aynı zamanda doktorunuzun bakterilerin antibiyotiklere dirençli olup olmadığını bulmasına da sağlamaktadır.

Zatürre nedeniyle hastaneye gitmeniz gerekmezse, tedaviye başlamadan önce zatürreye neden olan organizmayı tanımlamak genellikle gerekli değildir. Hastaneye giderseniz, muhtemelen bakterileri tanımlamak için bazı testler yapılacaktır. ¹¹

Hastaneye gitmenizi gerektiren bazı önemli koşullar şunlardır:

• 65 yaşından büyükseniz
• KOAH, kalp yetmezliği, astım, diyabet, uzun süreli (kronik) böbrek yetmezliği veya kronik karaciğer hastalığı gibi diğer sağlık problemlerine sahipseniz,
• Kendinize bakamayacak derecede belirtileriniz kötüleşmeye başladıysa,
• Dokularınız oksijen almasını engelleyen bir ağır bir hastalığınız varsa,
• Akciğerin astarının iltihaplanmasından kaynaklanan göğüs ağrısı (plörezisi) varsa,
• Hastane dışında tedavi altına alındıysanız ve durum daha iyiye gitmiyorsa, (nefes darlığının düzelmemesi gibi)
• Yemek yememeniz veya yiyecekleri tutmamanız gereken durumlarda, damar yoluyla sıvı almak zorunda kalırsınız (intravenöz) ¹²

Viral Zatürrenin Tedavisi

Tıpkı grip ve suçiçeği (Varicella) gibi hastalıklara neden olan virüsler zatürreye de neden olabilmektedir. Virüs nedeniyle oluşan zatürreyi tedavi etmek için antibiyotikler yardımcı olamamaktadır.

• Gribe maruz kaldıktan sonra zatürreye yakalanma olasılığı daha yüksek olan kişiler (örneğin hamile kadınlar) semptomları gidermek için doktor tarafından reçete edilen antiviral ilaçlar kullanmaktadır.
• Seyrek görülen Varicella zatürresi de antiviral ilaçla tedavi edilebilir. ¹³

Zatürre (pnömoni) ameliyatı: Torakotomi, pnömoni için standart cerrahi yöntemdir. Genel anestezi ve göğüs açma uygulanarak akciğerlerin görüntülenmesi sağlanır. Bu işlem cerrahın ölü veya hasar gören akciğer dokusunu çıkarmasına yardımcı olur. Ağır vakalarda akciğerin tüm lobu alınır. Buna işleme ise lobektomi denir. Kalan sağlıklı akciğer dokusu kaldırılan dokuyu telafi etmek için ameliyattan sonra tekrar genişler.

Göğüs tüpleri, enfekte plevral sıvıları boşaltmak için kullanılır. Zatürre veya apseler için tüplere genellikle ihtiyaç duyulmaz. Tüpler hastaya lokal anestetik verildikten sonra yerleştirilir. 2-4 gün yerinde kalırlar ve bir hızlı harekette çıkarılırlar. ¹⁴

Zatürre için hangi doktora gidilir: Zatürreyi aile hekimleri, çocuk doktorları, iç hastalıkları uzmanları, bulaşıcı hastalıklar uzmanları ve akciğer hastalıkları uzmanları teşhis ve tedavi edebilmektedir. ¹⁵

 UYARI: Burada yer alan bilgiler sağlıklı bireyler içindir. Tek tip tüketim önerilmemektedir. İçerikte yer alan bilgiler özel durumlarda veya hastalıklarda farklılık gösterebilir. En doğru bilgi için hekiminize ve diyetisyeninize danışınız.