Balıkların Tüketilmesini Önemli Kılan 6 Faydası
Yazan, Selvanur Kara
31.03.2020 19:05 (Güncellendi 13.05.2020 01:27)
Balıkların Tüketilmesini Önemli Kılan 6 Faydası
Balık dünyadaki en sağlıklı yiyeceklerden biridir. Kaliteli protein, mineral ve vitaminler bakımından zengin çok önemli besin maddelerini içermektedir.
Balıklar vücut sağlığınız için önemli bir omega-3 (linoleik asit) kaynağıdır.
Beslenmemizdeki yeri hayati önem taşıyan balıklar hakkındaki faydaları listeleyelim.
1. Yüksek Besin İçeriğine Sahiptir
100 gr hamsi için (1);
| Enerji | 197 kcal |
| Protein | 16,95 gr |
| Toplam Yağ | 14,36 gr |
| Tuz | 190 gr |
| Potasyum | 316 mg |
| Fosfor | 227 mg |
(Örnek balık olarak hamsi seçilmiştir).
İnsan vücudu tarafından üretilmeyen besinlerden almamız gereken temel besin maddelerini içermektedir. Yüksek kaliteli protein, iyot ve çeşitli vitamin ve mineralleri bulundururlar.
Balıkların, yağlı türleri en sağlıklı olanlarıdır; yağ bazlı besin maddelerini kolaylıkla alabileceğimiz besin kaynağı olmaktadır.
D vitamini eksikliği oldukça yüksek düzeyde olan ülkemizde, özellikle balık tüketiminin yüksek tutulması gerekmektedir. D vitamini yağda çözünen bir besin maddesi olduğu için yağlı balıklar tüketildiğinde eksikliğe faydalı olacaktır.
Balıklar; “uzun zincirli” omega-3 çoklu doymamış yağ asitleri (PUFA'lar), eikosapentaenoik asit (EPA, C20: 5n-3) ve dokosaheksaenoik asit (DHA, C22: 6n-3) varlığı bakımından zengindir (2,3).
Balıklar EPA ve DHA üretmez. Aksine bu yağlar balıkların yediği tek hücreli deniz organizmaları tarafından sentezlenir. Bu yağ asitleri balıklar için olduğu kadar insanlar için de gereklidir ve sağlık yararları sağlamaktadırlar (2).
ÖZET: Balık tüketiminin; içerdiği D vitamini, fosfor, potasyum gibi mineraller, EPA ve DHA, çoklu doymamış yağ asitleri sayesinde insan sağlığı üzerinde etkisi olan önemli bir besindir.
2. Beyin Gelişimine Olumlu Sağlık Etkileri Vardır
DHA’nın bebeklerin ve çocukların beyin gelişimi üzerinde etkileri bulunmaktadır.
341 gebe kadın arasında yapılan bir çalışmada, doğum sonrası 18 haftadan 3 aya kadar morina balığı karaciğer yağı ile tedavi edilen 341 hamile kadının kordon kanındaki DHA düzeyleri % 50 oranında artmıştır. Sonucunda çocukların 4 yaş zihinsel işleme skorları artmıştır (4).
Yapılan 8 çalışmanın değerlendirildiği bir çalışmada, hamilelerde DHA alımının (100 mg / gün) çocuk IQ seviyelerini 0.13 puan artırdığı tespit edilmiştir. (5). Bu durumla ilgili daha fazla çalışmaya ihtiyaç duyulmaktadır.
ÖZET: Balıkların içerdiği yağ asitleri, bebeklerin anne karnındaki beyin gelişimi üzerinde bazı yararlı etkiler göstermiştir. Ancak daha fazla çalışmaya ihtiyaç duyulmaktadır.
3. Kalp Sağlığını Korur
Balık, kalp hastalığına sahip olan bireyler için en sağlıklı yiyeceklerden biridir.
Balık ve balık yağı tüketiminin araştırıldığı çalışmalarda günde yaklaşık 250 mg EPA ve DHA alımının kalp hastalıklarından oluşan ani ölümleri %50 oranında azaltacağı kanıtlanmıştır. (6,7,8,9,10).
Amerika Birleşik Devletleri'nde 40.000'den fazla erkekte yapılan bir çalışmada, haftada bir veya daha fazla balık porsiyonu düzenli olarak tüketenlerde kalp hastalığı riskinin %15 daha düşük olduğu tespit edilmiştir (11).
ÖZET: Balık, içerdiği yağ asitleri sayesinde oldukça fazla sağlık yararı sağlamaktadır. Balık tüketiminin kalp hastalığı nedeniyle hasta ölüm oranlarını azalttığı çalışmalar ile ortaya konulmuştur.
4. Astımın Önlenmesinde Etkilidir
Astım ile ilgili yapılan araştırmalar, düzenli balık tüketiminin çocuklarda %24 daha düşük astım riski ile bağlantılı olduğunu ancak yetişkinlerde önemli bir etkisinin bulunmadığını göstermiştir (12).
574 çocuğun ebeveynleri ile 200'den fazla yiyeceğin yeme sıklığı ile ilgili sorular içeren bir anket çalışması yapılmıştır. Taze, yağlı balık yiyen çocuklardaki mevcut astım riskinde önemli ölçüde azalma görülmüştür. Diğer besin maddelerinin hiçbirinde astım riski ile ilişki bulunmamıştır (13).
ÖZET: Çocuklarda oldukça fazla görülen astım hastalığı üzerinde balık tüketiminin önemli derecede olumlu etkisi bulunmaktadır.
5. Bağışıklık Sistemini Destekler
Balık tüketiminin bağışıklık sistemine olumlu etkileri bulunmaktadır.
Diyetimizdeki balık tüketimi artırıldığında EPA ve DHA oranları, bağışıklık hücrelerinin o oranda önemli ölçüde yükseltir (14).
Laboratuvar ortamında yapılan deneylerde balık tüketiminin bağışıklık sistemi ile ilgili parametreleri iyileştirdiği belirlenmiştir (15,16).
ÖZET: Bağışıklık sisteminin beslenme tarzınızla ilişkisi oldukça fazladır. Balıkları çocuklarınızın beslenmesinde kullandığınız takdirde astım hastalığı düzeylerinde düzelme görebilirsiniz.
6. Depresyon Üzerinde Önemli Etkileri Bulunur
Depresyon günümüz insanının en önemli problemlerinden biridir. Besinler yardımıyla bu konuda önlem almak ruh sağlığımız açısından önemlidir.
Yapılan araştırmalar sonucunda balıktaki yağ asidi içeriğinin depresyon hastalıklarının tedavisi üzerinde etkili olduğu belirlenmiştir (17,18).
Balık tüketiminin bipolar bozukluk tedavisinde olumlu etkileri olduğu bilinmektedir (19).
ÖZET: Balık tüketiminin depresyon hastalıkları üzerinde olumlu etkileri bulunmaktadır.
SOMON
Somon, en besleyici balıklardan biridir.
Bu popüler balık türü çeşitli hastalıklar için risk faktörlerini azaltabilir. Aynı zamanda lezzetli, çok yönlü ve yaygın olarak kullanılabilir. Somon, EPA ve DHA'nın en iyi kaynaklarından biridir.
EPA ve DHA; inflamasyonu azaltmak, kan basıncını düşürmek, kanser riskini azaltmak ve atardamarlarınızı yönlendiren hücrelerin fonksiyonlarını iyileştirmek gibi çeşitli sağlık avantajlarına sahiptir (20,21,22,23).
Somon; iltihabı azalttığı, kan basıncını düşürdüğü ve hastalık için risk faktörlerini azalttığı gösterilen uzun zincirli omega-3 yağ asitleri bakımından zengindir.
Çok iyi bir potasyum kaynağıdır. Potasyum, kan basıncınızı kontrol etmeye yardımcı olur. Ayrıca inme riskinizi de azaltır (24,25).
HAMSİ
Hamsinin içeriğinde omega-3 yağ asidi olarak bulunan sağlıklı yağlar önem taşımaktadır. Bu yağ asitleri esansiyel (temel) yağ asitleridir. Vücudumuzun ihtiyacı olan ve almamız gereken yağ asitleridir.
İçerdiği yağ asitleri sayesinde iltihaplanmayı önler ve kalp rahatsızlıklarını azaltır (26).
Vitaminler açısından da zengin olan hamsi sağlığımızı olumlu yönde etkilemektedir. Niasin (B3 vitamini) için bir porsiyon hamsi ile günlük ihtiyacınızı karşılarsınız. A vitamini yönüyle zengin olan hamsi vücudunuzu zinde tutar ve kemik sağlığı ve bağışıklık sisteminizi kuvvetlendirir (27).
Potasyum, selenyum ve kalsiyum mineralleri içeriğiyle sağlık açısından birçok fayda sağlamaktadır. Potasyum, günlük sindirim ve kas sisteminizi olumlu yönde etkiler. Selenyum; prostat, akciğer, mide ve cilt kanseri gibi kanser türlerine yakalanma riskini azaltmaktadır (28,29).
MEZGİT
Avrupa denizlerinde, Akdeniz’de ve özellikle Karadeniz’de bol bulunan, oldukça diplerde yaşamayı seven, ortalama 20–25 cm. boyunda, ince uzun gövdeli, kirli sarıyla karışık kurşuni renkli, eti hafif, beyaz ve lezzetli bir balık türüdür.
Hamside olduğu gibi zengin omega-3 kaynağı, B6 ve B12 vitaminlerini içermesiyle unutkanlık B12 vitamini eksikliğinin giderilmesine yardımcı olur (30).
Dip balık türlerinden biri olduğu için yüksek oranda cıva içermektedir. Bu nedenle çok fazla tüketimi ağır metal birikimi yapması nedeniyle sağlık açısından olumsuzluklar meydana getirmektedir (29). Özellikle hamile kadınlarda ve çocuklarda kullanılmaması önerilmektedir.
Mezgit balığından günlük EPA VE DHA alımını sağlamak için 450 gr tüketilmelidir (31).
TON BALIĞI
Yüksek omega-3 içeriğine sahip diğer bir balık türüdür. Düşük kolesterol sağlayarak kalp damar hastalıklarına karşı koruma sağlar.
Zengin potasyum içeriği ile omega-3 yağ asidi birleştiğinde iltihap önleyici özellikleri de bulunmaktadır. Potasyum içeriği de güçlü kas sistemi sağlamaktadır. Ayrıca depresyon belirtilerini azaltma etkisi olduğu belirtilmiştir (27).
Taze ton balığından günlük alınan EPA ve DHA alımını sağlamak için 85 gr tüketilmelidir (31).
Fırında Palamut Tarifi
Malzemeler
- 2 adet orta boy palamut balığı
- 6 yemek kaşığı zeytinyağı
- 1 adet orta boy kuru soğan
- 1 yemek kaşığı taze sıkılmış limon suyu
- 1 dal biberiye
- 1/2 tatlı kaşığı tuz
- 1/2 çay kaşığı taze çekilmiş tane karabiber
Yapılışı
1. İç kısımlarını temizleyip bol suda dikkatli bir şekilde yıkadığınız balıkları kağıt havlu yardımıyla kurulayın.
2. Balıklara tat vermesi için rendenin ince kısmıyla rendelediğiniz kuru soğanın suyunu sıkın.
3. Derin bir kaba aktardığınız soğan suyunu; taze sıkılmış limon suyu, zeytinyağı, biberiye ve taze çekilmiş tane karabiberle karıştırın.
4. Palamutları karışımın içine alıp 30 dakika kadar bekletin. Sosu içine çekmeleri için aralarda ovun.
5. Kısa süre marine ettiğiniz balıkları karışımdan alıp karın ve üst kısımlarını tuzla ovduktan sonra yağlı kağıt serili fırın tepsisine yerleştirin.
6. Önceden ısıtılmış 200 derece fırında, üzerleri kızarıp renk alana kadar yaklaşık 40-45 dakika pişirin. Arzuya göre limon dilimleri eşliğinde sevdiklerinizle paylaşın.
SONUÇ
Balık, protein, vitaminler, mineraller ve esansiyel yağ asitleri ile zengin besin içeriğine sahiptir. Bu zengin içerik anne karnındaki bebeklerin beyin ve zihinsel gelişimlerinde ve çocuklarda astım hastalığının azalmasında etkili olmaktadır.
Ayrıca balık tüketimi kalp hastalıklarından kaynaklanan ölüm oranlarını da azaltmaktadır. Bunun yanı sıra bağışıklık sistemi üzerinde olumlu etkileri bulunmaktadır.
Günümüzde artan depresyon rahatsızlıkları üzerinde de rahatlatıcı etkisi bulunmaktadır.
Balık türlerinin her biri birbirinden faydalı ve lezzetlidir.
UYARI: Burada yer alan bilgiler sağlıklı bireyler içindir. Tek tip tüketim önerilmemektedir. İçerikte yer alan bilgiler özel durumlarda veya hastalıklarda farklılık gösterebilir. En doğru bilgi için hekiminize ve diyetisyeninize danışınız.
1. Ulusal Gıda Kompozisyon Veri Tabanı http://www.turkomp.gov.tr/food-hamsi-81
2. Harris, W. S. (2004). Fish oil supplementation: evidence for health benefits. Cleveland Clinic journal of medicine, 71(3), 208. ABD Ulusal Sağlık Enstitüleri Tıp Kütüphanesi veri tabanı https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/15055244
3. Hunter, B. J., & Roberts, D. C. (2000). Potential impact of the fat composition of farmed fish on human health. Nutrition Research, 20(7), 1047-1058. https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0271531700001810
4. Helland, I. B., Smith, L., Saarem, K., Saugstad, O. D., & Drevon, C. A. (2003). Maternal supplementation with very-long-chain n-3 fatty acids during pregnancy and lactation augments children's IQ at 4 years of age. Pediatrics, 111(1), -39. ABD Ulusal Sağlık Enstitüleri Tıp Kütüphanesi veri tabanı
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/12509593
5. Cohen, J. T., Bellinger, D. C., Connor, W. E., & Shaywitz, B. A. (2005). A quantitative analysis of prenatal intake of n-3 polyunsaturated fatty acids and cognitive development. ABD Ulusal Sağlık Enstitüleri Tıp Kütüphanesi veri tabanı https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/16242603
6. Kromhout, D., Bosschieter, E. B., & Coulander, C. D. L. (1985). The inverse relation between fish consumption and 20-year mortality from coronary heart disease. New England journal of medicine, 312(19), 1205-1209. ABD Ulusal Sağlık Enstitüleri Tıp Kütüphanesi veri tabanı https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/3990713
7. Burr, M. L., Gilbert, J. F., Holliday, R. A., Elwood, P. C., Fehily, A. M., Rogers, S., ... & Deadman, N. M. (1989). Effects of changes in fat, fish, and fibre intakes on death and myocardial reinfarction: diet and reinfarction trial (DART). The Lancet, 334(8666), 757-761. ABD Ulusal Sağlık Enstitüleri Tıp Kütüphanesi veri tabanı https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/2571009
8. Dolecek, T. A., & Granditis, G. (1991). Dietary polyunsaturated fatty acids and mortality in the Multiple Risk Factor Intervention Trial (MRFIT). Çoklu Risk Faktörü Müdahale Denemesinde (MRFIT) diyet çoklu doymamış yağ asitleri ve mortalite World review of nutrition and dietetics, 66, 205. ABD Ulusal Sağlık Enstitüleri Tıp Kütüphanesi veri tabanı https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/2053338
9. Iso, H., Kobayashi, M., Ishihara, J., Sasaki, S., Okada, K., Kita, Y., ... & JPHC Study Group. (2006). Intake of fish and n3 fatty acids and risk of coronary heart disease among Japanese: the Japan Public Health Center-Based (JPHC) Study Cohort I. Circulation, 113(2), 195.ABD Ulusal Sağlık Enstitüleri Tıp Kütüphanesi veri tabanı https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/16401768
10. Burr, M. L., Ashfield-Watt, P. A., Dunstan, F. D., Fehily, A. M., Breay, P., Ashton, T., ... & Elwood, P. C. (2003). Lack of benefit of dietary advice to men with angina: results of a controlled trial. European journal of clinical nutrition, 57(2), 193. ABD Ulusal Sağlık Enstitüleri Tıp Kütüphanesi veri tabanı https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/12571649.
11. Virtanen, J. K., Mozaffarian, D., Chiuve, S. E., & Rimm, E. B. (2008). Fish consumption and risk of major chronic disease in men. (Balık tüketimi ve erkeklerde büyük kronik hastalık riski).The American journal of clinical nutrition, Amerikan Klinik Beslenme Dergisi, 88(6), 1618-1625. ABD Ulusal Sağlık Enstitüleri Tıp Kütüphanesi veri tabanı https://academic.oup.com/ajcn/article/88/6/1618/4617105
12. Yang, H., Xun, P., & He, K. (2013). Fish and fish oil intake in relation to risk of asthma: a systematic review and meta-analysis.(Astım riski ile ilgili olarak balık ve balık yağı alımı: sistematik bir gözden geçirme ve meta-analiz). PLoS One, 8(11), -80048. ABD Ulusal Sağlık Enstitüleri Tıp Kütüphanesi veri tabanı https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3827145/
13. Hodge, L., Salome, C. M., Peat, J. K., Haby, M. M., Xuan, W., & Woolcock, A. J. (1996). Consumption of oily fish and childhood asthma risk. The Medical journal of Australia, 164(3), 137. ABD Ulusal Sağlık Enstitüleri Tıp Kütüphanesi veri tabanı https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/8628130
14. Calder, P. C. (2001). Polyunsaturated fatty acids, inflammation, and immunity. Lipids, 36(9), 1007. ABD Ulusal Sağlık Enstitüleri Tıp Kütüphanesi veri tabanı https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/11724453
15. Fritsche, K. L., Cassity, N. A., & Huang, S. C. (1991). Effect of dietary fat source on antibody production and lymphocyte proliferation in chickens. Poultry science, 70(3), 611. ABD Ulusal Sağlık Enstitüleri Tıp Kütüphanesi veri tabanı https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/2047352
16. Billiar, T. R., Bankey, P. E., Svingen, B. A., Curran, R. D., West, M. A., Holman, R. T., ... & Cerra, F. B. (1988). Fatty acid intake and Kupffer cell function: fish oil alters eicosanoid and monokine production to endotoxin stimulation. Surgery, 104(2), 343. ABD Ulusal Sağlık Enstitüleri Tıp Kütüphanesi veri tabanı
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/3041642
17. Lin, P. Y., & Su, K. P. (2007). A meta-analytic review of double-blind, placebo-controlled trials of antidepressant efficacy of omega-3 fatty acids. (Omega-3 yağ asitlerinin antidepresan etkinliğinin çift kör, plasebo kontrollü çalışmalarının meta-analitik incelemesi). Journal of Clinical Psychiatry, Klinik Psikyatri Dergisi 68(7), 1056-1061. ABD Ulusal Sağlık Enstitüleri Tıp Kütüphanesi veri tabanı
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/17685742
18. Peet, M., & Horrobin, D. F. (2002). A dose-ranging study of the effects of ethyl-eicosapentaenoate in patients with ongoing depression despite apparently adequate treatment with standard drugs. (Standart ilaçlarla görünüşte yeterli tedaviye rağmen devam eden depresyonu olan hastalarda etil-eikosapentaenoatın etkileri üzerine doz-aralıklı bir çalışma).Archives of general psychiatry, Genel Psikiyatri Arşivleri, 59(10), 913-919.ABD Ulusal Sağlık Enstitüleri Tıp Kütüphanesi veri tabanı https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/12365878
19. Sarris, J., Mischoulon, D., & Schweitzer, I. (2012). Omega-3 for bipolar disorder: meta-analyses of use in mania and bipolar depression. Bipolar bozukluk için Omega-3: mani ve bipolar depresyonda meta-analizler. ABD Ulusal Sağlık Enstitüleri Tıp Kütüphanesi veri tabanı https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/21903025
20. Zivkovic, A. M., Telis, N., German, J. B., & Hammock, B. D. (2011). Dietary omega-3 fatty acids aid in the modulation of inflammation and metabolic health. (Diyet omega-3 yağ asitleri, iltihaplanma ve metabolik sağlığın modülasyonuna yardımcı olur). California agriculture, 65(3), 106. ABD Ulusal Sağlık Enstitüleri Tıp Kütüphanesi veri tabanı https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4030645/
21. Minihane, A. M., Armah, C. K., Miles, E. A., Madden, J. M., Clark, A. B., Caslake, M. J., ... & Mathers, J. C. (2016). Consumption of fish oil providing amounts of eicosapentaenoic acid and docosahexaenoic acid that can be obtained from the diet reduces blood pressure in adults with systolic hypertension: a retrospective analysis. (Diyetten elde edilebilecek miktarda eikosapentaenoik asit ve dokosaheksaenoik asit sağlayan balık yağı tüketimi, sistolik hipertansiyonu olan yetişkinlerde kan basıncını düşürür: retrospektif bir analiz).The Journal of nutrition, Beslenme Dergisi 146(3), 516-523. ABD Ulusal Sağlık Enstitüleri Tıp Kütüphanesi veri tabanı https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26817716
22. Fabian, C. J., Kimler, B. F., & Hursting, S. D. (2015). Omega-3 fatty acids for breast cancer prevention and survivorship. (Meme kanseri önleme ve hayatta kalma için Omega-3 yağ asitleri). Breast cancer research, Meme Kanseri Araştırmaları 17(1), 62. ABD Ulusal Sağlık Enstitüleri Tıp Kütüphanesi veri tabanı
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25936773
23. Wang, Q., Liang, X., Wang, L., Lu, X., Huang, J., Cao, J., ... & Gu, D. (2012). Effect of omega-3 fatty acids supplementation on endothelial function: a meta-analysis of randomized controlled trials. (Omega-3 yağ asitleri takviyesinin endotelyal fonksiyon üzerindeki etkisi: randomize kontrollü çalışmaların bir meta-analizi). Atherosclerosis, 221(2), 536-543. ABD Ulusal Sağlık Enstitüleri Tıp Kütüphanesi veri tabanı https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/22317966
24. Houston, M. C. (2011). The importance of potassium in managing hypertension. (Hipertansiyon tedavisinde potasyumun önemi).Current hypertension reports, Son Hipertansiyon Rapoları 13(4), 309-317. ABD Ulusal Sağlık Enstitüleri Tıp Kütüphanesi veri tabanı https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/21403995
25. Seth, A., Mossavar-Rahmani, Y., Kamensky, V., Silver, B., Lakshminarayan, K., Prentice, R., ... & Wassertheil-Smoller, S. (2014). Potassium intake and risk of stroke in women with hypertension and nonhypertension in the Women’s Health Initiative. (Kadın Sağlığı Girişimi'nde hipertansiyon ve hipertansiyonu olmayan kadınlarda potasyum alımı ve inme riski). Stroke Felç, 45(10), 2874-2880. https://www.ahajournals.org/doi/abs/10.1161/strokeaha.114.006046
26. Simopoulos, A. P. (2002). Omega-3 fatty acids in inflammation and autoimmune diseases. (Enflamasyon ve otoimmün hastalıklarda Omega-3 yağ asitleri). Journal of the American College of nutrition, Amerikan Beslenme Koleji Dergisi 21(6), 495-505. ABD Ulusal Sağlık Enstitüleri Tıp Kütüphanesi veri tabanı https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/12480795
27. Dawson-Hughes, B., Harris, S. S., Krall, E. A., & Dallal, G. E. (1997). Effect of calcium and vitamin D supplementation on bone density in men and women 65 years of age or older. (65 yaş ve üstü erkeklerde ve kadınlarda kalsiyum ve D vitamini desteğinin kemik yoğunluğu üzerine etkisi). New England Journal of Medicine, New England Tıp Dergisi 337(10), 670-676. https://www.nejm.org/doi/full/10.1056/NEJM199709043371003
28. Ip, C. (1998). Lessons from basic research in selenium and cancer prevention.(Selenyum ve kanser önleme ile ilgili temel araştırmalardan alınan dersler). The Journal of nutrition, Beslenme Dergisi 128(11), 1845-1854 ABD Ulusal Sağlık Enstitüleri Tıp Kütüphanesi veri tabanı
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/9808633
29. Oh, R., & Brown, D. L. (2003). Vitamin B12 deficiency. B12 Vitamini eksikliği American family physician, Amerikan Aile Psikolojisi 67(5), 979-986. https://www.aafp.org/afp/2003/0301/p979.html?mod=article_inline
30. Oken, E., Kleinman, K. P., Berland, W. E., Simon, S. R., Rich-Edwards, J. W., & Gillman, M. W. (2003). Decline in fish consumption among pregnant women after a national mercury advisory. (Ulusal bir cıva danışmanlığı sonrasında hamile kadınlar arasında balık tüketimindeki düşüş). Obstetrics & Gynecology, 102(2), 346-351. ABD Ulusal Sağlık Enstitüleri Tıp Kütüphanesi veri tabanı
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC1989666/
31. Kaya, Y., Duyar, H. A., & Erdem, M. E. (2004). Balık Yağ Asitlerinin İnsan Sağlığı İçin Önemi. Su Ürünleri Dergisi, 21(3). http://www.egejfas.org/tr/download/article-file/57926
Yorum Yapın