Çilek Mucizesi

Çilek (Fragaria), gülgiller (Rosaceae) familyası içinde yer alan bir bitki cinsidir ve bu cins içinde yer alan meyvel türlerinin ortak adıdır. Dünyada adlandırılmış yirmiden fazla çilek türü vardır. Dünya çapında ticari olarak en çok yetiştirilen çilekler, bahçe çileği olarak adlandırılan Fragaria × ananassa melezinin kültivarlarıdır.

1. Çileğin Sahip Olduğu Besin Değerleri

Bir avuç (144 gram) taze bütün çileğin yaklaşık besin değeri: (1)

2. Antioksidan Bakımından Oldukça Zengindir

Bir avuç taze çileğin kalorisi olmasına rağmen besin içeriğinden dolayı çok fazla antioksidan ve vitamine sahiptir. Beslenme çalışmalarına göre çilek; pelargonidin, ellagik asit ve diğer ellagitanninler, prosiyanidinler, uteolin, gallik asit, flavonoller, polifenoller, tanenler, quercetin ve diğer çeşitli antioksidanların yüksek bir kaynağıdır. Araştırmalar sayısız antosiyanin ve fenolik antioksidanların en iyi bilinen kaynaklarından biri olduğunu göstermektedir.(2)

Çilek tohumları vücutta antioksidan görevi gören diğer iki temel mikro besin maddesine (vitamin) ek olarak bu özel bileşikleri barındırır:  A vitamini (A vitamininin öncüsü olan beta-karoten formunda) ve C vitamini (askorbik asit formunda).

Özet: Çilek zengin bir antioksidan kaynağıdır. Yüksek oranda A vitamini ve C vitamini içermektedir.

3. İnsan Vücudunu Kansere Karşı Korumaya Yardımcı Olur

Yapılan araştırmalar çilek ve yaban mersininin en önemli sağlık yararlarından birinin kansere karşı savaşma yeteneği olduğunu göstermektedir. Bu yüzden en iyi kanserle savaşan gıdalardandırlar. Çilekteki ayrı ayrı besin bileşikleri birkaç farklı deney çalışmasında antikanser aktivitesi göstermiştir. Araştırmalar çileğin yararlarının kanser hücresi oluşumunun (karsinogenez adı verilir) başlamasını bloke etme ve kanserli tümörlerin ilerlemesini ve çoğalmasını baskılama yeteneğine sahip olduğunu göstermektedir. (3)

Yapılan kontrollü deney çalışmalarında ise daha çok antosiyanin antioksidanları içeren çilek özü verildiğinde insan karaciğer kanseri hücrelerinin önemli ölçüde özü almayan gruba göre uyarılmış olduğunu göstermiştir. Çilek tüketimi ayrıca meme kanseri, kolon kanseri, prostat kanseri ve cilt kanserini önlemeyle ilişkilendirilmiştir. 

Özet: Çilek içerdiği yüksek antioksidan sayesinde kanser ve kanser türlerine karşı insanları korumaya yardımcı olur. Kanser tümörlerinin oluşmasını ve büyümesini engellediği yine yapılan çalışmalarca bilinmektedir.

4. Kalp Sağlığını Korumaya Yardımcı Olur

Çilek; antioksidanları, oksidatif hasarın kalp krizi, felç veya diğer koroner kalp hastalığı formları geçirme riskiyle bağlantılı olması nedeniyle önemli olan oksidasyon süreciyle savaşır. 

Çilek antioksidanları, “kötü” LDL-kolesterol oksidasyonunu inhibe ederek arterlerde lipid oksidasyonunu ve plak birikimini sınırlandırarak, kan damarı fonksiyonunu ve kan basıncını iyileştirerek ve kan damarlarında eğilimi azaltarak kardiyovasküler hastalık riskini azaltmaya yardımcı olur. 

Bir çalışma hiperlipidemili yetişkinler arasında çilek takviyesinin LDL'ye oksidatif hasarı azalttığını, kan lipitlerinde azalmayı koruduğunu ve besin lezzetini artırdığını buldu. Ayrıca çilek ekstraktlarının kalp hastalığının en önemli nedenlerinden biri olan vücuttaki enflamatuar yanıtı azalttığı yapılan çalışma ile gösterilmiştir.(4)

Özet: Çilek kötü kolesterol seviyelerini düşürerek kalp hastalığı riskini azaltmaya yardımcı olmaktadır. 

5. Cilt Sağlığını Korumaya Yardımcı Olur

Zamanla iç ve dış etkiler yaşlandıkça cildin durumunu ve görünümünü değiştirir. Kötü bir beslenme alışkanlığı, güneşe maruz kalma ve çevresel toksinlerin bir sonucu olarak cilt erken yaşlanmaya, iltihaplanmaya uğrar ve bağışıklık fonksiyon bozukluğu, akne ve diğer cilt bozuklukları belirtileri gösterebilir. Neyse ki beslenme araştırmacıları besin açısından zengin gıda alımı ve cilt sağlığı arasındaki ilişkiye yeni bakış açıları geliştirmektedir. Çalışmalar, bazı bitkisel gıdaların çilek gibi antioksidan bakımından zengin gıdalar da dahil olmak üzere, optimum cilt koşulları için çok yararlı olduğunu kanıtladı. (5)

Cilt sağlığı için en iyi yiyeceklerden bazıları çilek ve diğer meyvelerdir. Meyveler; hidrasyon, sebum üretimi, düşük kırışıklık seviyeleri ve renk değişikliği, cilt kanseri için düşük risk ve gelişmiş esneklik gibi cilt özelliklerinin iyileştirilmesi ile ilişkili A vitamini ve C vitamini gibi antioksidanlar içerir.

Çilek tüketiminin en büyük faydalarından biri olan yüksek C vitamini seviyeleri, kolajen sentezini teşvik etme, ultraviyole ışınlarından kaynaklı erken yaşlanmaya karşı koruma, hiperpigmentasyonu hafifletme ve ciltte de ortaya çıkabilecek çeşitli inflamatuar döküntüleri iyileştirme ile ilgili ek faydalara sahiptir.

Özet: Zararlı ışınların neden olabileceği cilt kanseri gibi sorunların önlenmesine yardımcı olmaktadır.

6. Beyin Sağlığı İçin Faydalıdır ve Beyninizi Nörodejeneratif Hastalıklara Karşı Korur

Araştırmalar çilek ve diğer meyveler açısından zengin beslenme alışkanlığının beyinde yaşlanmaya karşı koruma potansiyeline sahip olabileceğini göstermektedir. Meyveler, deneysel çalışmalarda bilişi geliştirdiği bilinen flavonoidler, özellikle antosiyanidinler bakımından yüksektir.

Annals of Neurology'de yayınlanan bir çalışmada, araştırmacılar uzun süreli çilek ve flavonoid alımının yaşlı erişkinlerde daha düşük bilişsel düşüş oranları ile ilişkili olup olmadığını değerlendirdiğinde, sonuçlar daha yüksek meyve tüketimi ile yavaşlayan oksidasyon hasarı arasında pozitif bir korelasyon göstermiştir. Bu nedenle sağlık uzmanları genel popülasyonun beyinde oksidatif stres ve iltihaplanma, hafıza kaybı ve Alzheimer ve bunama gibi hastalıklara karşı savunma yetenekleri için beslenmelerinde mümkün olduğunca sık meyve tüketmelerini önermektedir.(6)

Özet: Çilek gibi flavonoid bakımından zengin diğer meyvelerin sık sık tüketilmesi beyin sağlığını nörodejeneratif bozukluklara karşı koruduğu yapılan çalışmalar ile kanıtlanmıştır.

7. Sağlıklı Bir Gebelik Süreci İçin Önemlidir

Çilek iyi bir folat kaynağıdır, dokuların büyümesine yardımcı olan bir tür B vitamini içermektedir, hücrelerin düzgün çalışmasına ve sağlıklı bir hamilelik için bu çok önemlidir. Hamilelikten önce ve hamilelik sırasında doğru miktarda folat tüketmek veya almak, spina bifida dahil olmak üzere belirli doğum kusurlarının önlenmesine yardımcı olur. Ayrıca anemiyi önlemeye de yardımcı olur. (7)

Özet: Çileğin içerdiği folat hamilelikte hücrelerin düzgün çalışmasına yardımcı olur. Birçok doğum kusurunun giderilmesini ve önlenmesini sağlar. Ayrıca anemiyi de önlemeye yardımcı olur.

Çilek Yağının Sağlığa Olan Faydaları

Cilt Tonunu Düzenler

Cildinizde oluşan ton eşitsizlikleri genellikle sivilce izlerinden, yara izlerinden, kazalardan doğabilecek izler veya kendiliğinden oluşabilecek lekelenmeler ile olmaktadır. Çilek yağı içeriğinde bulunan elajik asit, bu eşitsizliklerin giderilmesine yardımcı olur ve cilt tonunu düzenler. İki yemek kaşığı içine damlatılacak olan 2-3 damla çilek yağı hem tonik etkisi gösterecek hem de sürekli kullanımda ciltteki renk eşitsizliklerini giderecektir. (5)

Yaşlanma Etkilerini Geciktirir

Bol miktarda antioksidan içeren çilek yağı, zamanla esnekliğini kaybeden cildinizin esnekliğini geri kazanmasını sağlar. Çilek yağının düzenli olarak kullanılması cildin esnekliğini geri kazanmasına ve yaşlanma etkilerine neden olan kırışıklıkların azalmasına yardımcı olur.(5)

Kuru Ciltleri Nemlendirir

Cildinizin çok yağlı olmasının yanı sıra çok kuru olması da bazı sorunlara neden olabilir. Kuru bir cilt hem kötü bir görünüme sebep olur hem de esnekliğini kaybettiği için yaşlanma etkilerini çabuk göstererek erken yaşlanmaya neden olur. Kuru olan cildinizi nemlendirmenin en iyi yolu çilek yağıdır. Kuru cilde damlatılan birkaç damla çilek yağı durulanmadığı taktirde cildiniz için güzel bir nem kaynağı olur.(5)

Altın Çilek

Physalis periviana veya cape bektaşi üzümü olarak da bilinen altın çilek, tomatillo'ya çok benzeyen bir meyvedir.(8)

Altın çilek, Andes'den gelmekle birlikte şu anda Kaliforniya, Tayvan, Hindistan ve Büyük Britanya gibi yerlerde yetiştirilmektedir. Bu meyve genellikle taze yenir veya kurutulur. Ayrıca reçel ve puding haline getirilebilirler (8).

Altın çilek içerisinde C vitamini, B grubu vitaminlerinden B1, B2, B3, karoten gibi çeşitli mineral ve vitaminler barındırır. Yüksek C vitamini içeriğiyle sağlam bir antioksidandır. Antioksidanlar vücudun toksinlerden arınması için çok gerekli maddelerdir. Genellikle Orta Amerika, Güney Afrika ülkelerinde ve bunlara nazaran daha az olmak üzere İsrail’de yetiştirilir. Türkiye’de günümüzde çok yaygın değildir ama yetiştiriciliği artmaktadır.

Yüksek Antioksidan Özelliklere Sahiptir

Altın çilek güçlü antioksidan aktiviteye sahip olabilen bileşenler içerir (9, 10).

Hayvan araştırmaları, bu antioksidan aktivitenin vücuttaki dokulara oksidatif hasarın önlenmesine yardımcı olabileceğini düşündürmektedir.

Özet: Altın çilek yüksek antioksidatif özelliklere sahiptir. İnsan sağlığı için oldukça önemlidir.

Karaciğer ve Böbrekler Üzerinde Koruyucu Etkilere Sahiptir

Sıçanlar üzerinde yapılan bir araştırma altın çilek suyunun karaciğeri ve böbrekleri doku skarlarına (fibroz olarak da bilinir) karşı koruyabildiğini bulmuştur.(11)

Beyin Sağlığını Korumaya Yardımcı Olur

Fare beyin hücreleri üzerine yapılan bir araştırma, altın çilek suyunun doku hasarını ve nörotoksisiteyi azaltabileceğini düşündürmektedir. (13)

Özet: Altın çileğin yani Bektaşi üzümün beyin sağlığını koruduğuna dair bazı araştırmalar yapılmıştır.

Altın Çileğin Yan Etkileri 

Klinik çalışmaların olmaması nedeniyle güvenliği bilinmemektedir. Mevcut araştırma, bazı böğürtlen formlarının ve dozlarının güvensiz olabileceğini düşündürmektedir. Olgunlaşmamış meyvelerin zehirli olabileceğine dair bazı kanıtlar vardır. (14) Türkiye'de bir vaka çalışması, kilo kaybı için altın çileğin yaygın kullanımı beyinde kanamaya ve yüksek tansiyona neden olabiliceğini göstermiştir (15). Hayvan çalışmalarına dayanarak çok yüksek bir altın çilek dozu (özellikle yapraklar) bağırsak toksisitesine yol açabilir, bu da potansiyel olarak kusmaya, baş ağrılarına ve nadir durumlarda ölüme yol açabilir.

Çilekli Milkshake Tarifi

Malzemeler:

• 1 Su bardağı soğuk süt (200 ml bardak ölçüsü)
• 2 top vanilyalı dondurma
• 100 gr  çilek
• 1 yemek kaşığı şeker ( artırılabilir veya eksiltilebilir)
• Tercihe göre 2 parça buz(buz miktarını artırmayın ki sulu bir kıvam almasın içeceğiniz.

Milkshake Yapımı Yapılışı

Çilekleri irice doğrayıp blendırda birkaç dakika püre haline getiriyoruz. Dondurma, şeker ve sütü ilave edip blenderla iyice köpürtene kadar karıştırıyoruz. Bardağa döküp afiyetle içiyoruz:)

Üzerini dilerseniz nane yaprağıyla süsleyip servis yapabilirsiniz veya bardağa döktükten sonra üzerine bir top dondurma daha koyup öyle servis edebilir ve içebilirsiniz.

Sonuç

Çilek; zengin besin içeriğine, yüksek antioksidan değerlere sahiptir. Bu sayede vücudu kansere ve kanser türlerine karşı korumaya yardımcı olur. Çilek kötü kolesterol seviyelerini düşürerek kalp hastalığı riskini azaltmaya yardımcı olmaktadır. Çilek C vitamini seviyeleri, kolajen sentezini teşvik etme özelliği, ultraviyole ışınlarından kaynaklı erken yaşlanmaya karşı vücudu korumaya yardımcı olur. Çilek ve diğer meyveler açısından zengin beslenme alışkanlığının beyinde yaşlanmaya karşı koruma potansiyeline sahip olabileceğini göstermiştir. Çilek iyi bir folat kaynağıdır, dokuların büyümesine yardımcı olan bir tür B vitamini içermektedir, hücrelerin düzgün çalışmasına ve sağlıklı bir hamilelik için bu çok önemlidir. Altın çilek içerisinde C vitamini, B grubu vitaminlerinden B1, B2, B3, karoten gibi çeşitli mineral ve vitaminler bulunmaktadır. Altın çilek yüksek antioksidatif özelliklere sahiptir. İnsan sağlığı için oldukça önemlidir. Karaciğer, akciğer ve beyin sağlığını korumaya yardımcı olmaktadır.

UYARI: Burada yer alan bilgiler sağlıklı bireyler içindir. Tek tip tüketim önerilmemektedir. İçerikte yer alan bilgiler özel durumlarda veya hastalıklarda farklılık gösterebilir. En doğru bilgi için hekiminize ve diyetisyeninize danışınız.