Kırmızı Elmas Domates

Terimsel adıyla Solanum Iycopersicum olarak bilinen, meyvesi tüketilebilen otsu bitkiye domates adı verilmektedir. Bitkisi yeşil yapraklı meyvesi genellikle kırmızı renktedir. Yetişme aşamasında meyve ilk etapta yeşil sonra sarı ve son olarak kırmızı olur. Domatesin anavatanı Amerika'nın güney ve orta bölgeleridir.

Domates dünyanın en popüler ve en çok tüketilen meyvelerinden biridir. Yüzlerce türü olduğu bilinen bu meyvenin; kırmızı, mor, kahverengi, sarı ve yeşil olmak üzere birçok rengi bulunmaktadır. İlk olarak Güney Amerika'nın batısında yetiştirilen domates, daha sonra dünyanın her yerine yayılım göstermiştir. Edinilen bilgilere göre; domates tohumları 1500'lü yıllarda Meksika'dan İspanya'ya taşınmış, böylece Avrupa'ya geçmiştir. Çin, Hindistan, ABD ve Türkiye şu anda dünya çapında önde gelen domates yetiştiricileridir.(1)

1. Domatesin İçerdiği Besin Değerleri

Bir orta kırmızı, olgun, çiğ domatesin (yaklaşık 123 gram) yaklaşık içerdiği besin değerleri: (3)

Domates meyvesinin vitamin deposu olduğu bilinmektedir. Özellikle A vitamini bakımından zengin olan domates aynı zamanda içindeki oksalat maddesinden dolayı böbrek sorunu olanlar tarafından sınırlı tüketmesi gereken gıdalar arasındadır. Domatese kırmızı rengini veren likopen adındaki maddedir. Likopen en etkili antioksidanlardan biridir.

North Carolina State Üniversitesi Gıda Bilimleri Bölümü'ne göre domates beslenmesi üzerine yapılan bir araştırmada, “Domates ülke çapında en çok üretilen ve tüketilen ikinci sebzedir ve zengin bir likopen, beta-karoten, folat, potasyum, vitamin kaynağıdır ayrıca C, flavonoidler ve E vitamini bakımından da oldukça zengindir''. (2)

Domates beslenmesi sadece kalorisi düşük ve iyi bir C vitamini ve K vitamini kaynağı değil, aynı zamanda yüksek antioksidan bir gıda ve dünyadaki likopen adı verilen bitki besinlerinin en iyi kaynaklarından biri olarak kabul edilir.

Likopen, gelişmiş bağışıklık ve kanser riskinin azaltılmasıyla yakından bağlıdır. Çoğu insan likopeni koyu renkli kırmızı domateslerle ilişkilendirse de organik sarı, yeşil veya turuncu domateslerde eşit derecede yüksek miktarlarda bulunduğuna inanılmaktadır.

Özet: Domates tam bir vitamin deposudur. İçindeki oksalat maddesi nedeniyle böbrek hastalığı olanların sık kullanılmaması tavsiye edilir.

2. Domates Kanser Hastalığını Önlemeye Yardımcı Olur

Domates besin bileşiğinde bulunan likopen, kanserli tümör büyümesini durdurduğuna dair bazı araştırmalar yapılmıştır ve yararlı etkilere sahip olduğu ortaya çıkmıştır. Çalışmalara katılan kanserli yetişkinlere, yüksek dozlarda likopen takviyesi yapılmış ve sıklıkla kanser gerilemesi ve tümör malignitesi (büyümesinde azalma) belirtileri göstermiştir.

Araştırmalar, hali hazırda prostat kanseri olan erkeklere likopen takviyeleri verildiğinde, likopenin tümörlerin boyutunu azaltmaya ve kanserli hücrelerin yayılmasını durdurmaya yardımcı olduğunu göstermiştir. (4)

En çok domateste bulunan likopenin beslenme yararları ve prostat kanseri önleme konusunda araştırılırken, diğer kanser türlerine karşı da vücudu savunmak için faydalı olmuştur. Güçlü kanıtlar, daha yüksek likopen alımının akciğer, mide, kolon, oral, meme ve servikal kanserlere karşı korunmaya yardımcı olabileceğini göstermektedir.

Özet: Domatesin içerdiği likopenin prostat kanseri ve diğer kanser türlerine karşı mücadele etmeye yardımcı olduğu yapılan araştırmalar ile ortaya çıkmıştır.

3. Doğal Bir İltihap Önleyici Etkiye Sahiptir

Domatesin sahip olduğu rengi, inflamasyonla mücadele eden antioksidanların yüksek kaynağının iyi bir göstergesidir. Domatesler, birçok parlak renkli meyve ve sebzede bulunan bir dizi antioksidan - zeta-karoten, fitoen ve fitofluen içeren özellikleri ile bilinir. Bu bitkisel besinler, hastalığa neden olan iltihaplanmanın ve dolayısıyla kalp hastalığı, kanser, diyabet, artrit ve bilişsel düşüş gibi yaşa bağlı hastalıkların azaltılmasına yardımcı olmak için etkilidir. Domatesin koruyucu aktiviteleri için olası mekanizmalardan biri enflamatuar etkisidir. Bu pro-enflamatuar aracıların (reaktif oksijen türlerinin azaltılması gibi) inhibe edilmesini, pro-enflamatuar sitokinlerin salınmasının durdurulmasını ve nitrik oksit sinyal yollarının değiştirilmesini sağlar.(5)

Ayrıca, domateslerin işlenmesinin bu antienflamatuar besinlerin biyoyararlanımını önemli ölçüde etkileyebileceğini unutmayınız. Homojenizasyon, yüksek ısıl işlem / pişirme ve yağın işlenmiş domates ürünlerine katılması, likopen biyoyararlanımının artmasına neden olur. Ne yazık ki aynı zamanda, bu işlemler diğer hassas besin maddelerinde önemli kayıplara neden olabilir. Bu nedenle hem çiğ hem de pişmiş domatesleri düzenli olarak yemek sağlığınız faydalıdır.

Özet: Domates sahip olduğu kırmızı renginden dolayı yüksek bir enflamatuar etkiye sahiptir. Domateslerin pişmiş ve çiğ olarak tüketilmesi sağlığınız için yararları olacaktır.

4. Kalp Hastalığı Riskini Azaltmaya Yardımcı Olur

Domatesin sahip olduğu antioksidanların, özellikle likopenin serbest radikal hasarıyla savaştığı ve böylece kalbi oksidatif strese karşı koruduğu bilinmektedir. Bu kalp hastalığı ile ilgili koruma sağlar ve kalp krizi veya felç riskini azaltır. Kalp hastalığı ABD'de ve diğer birçok ülkede 1 numaralı ölüm nedeni olduğundan bu büyük bir sorundur.

Yapılan bazı çalışmalarda antioksidan zengini domates özü ile yüksek tansiyonu düşürmek, doğal olarak kolesterolü düşürmeye ve damar sağlığını geliştirmek için hastalara tedavide bulunulmuştur.

2002 yılında yapılan bir çalışmada, bir hafta boyunca domates suyu, domates sosu ve yumuşak jel kapsül şeklinde likopen alan sağlıklı yetişkinlerin, kontrol gruplarına kıyasla LDL okside kolesterol seviyelerinin anlamlı derecede düşük olduğu ortaya çıkmıştır.(6)

Domates için kalp sağlığını iyileştiren olası mekanizmalar arasında gelişmiş LDL bozulması, LDL partikül büyüklüğü ve bileşimi, daha az plak oluşumu ve değişen kan damarı fonksiyonu bulunur.

Tufts ve Boston Üniversitesi araştırmacılarına göre, İngiliz Beslenme Dergisi’nde yayınlanan bulgulara göre, likopenin en yüksek alınan alımı, sırasıyla kardiyovasküler hastalık ve koroner kalp hastalığı insidansında neredeyse %30’luk bir düşüş ile bağlantılı olmuştur.(7)

Araştırmacılar, domateslerde bulunan birçok besin maddesinin kısmen bireysel olarak işlev gördüğünü ancak lipoproteinleri ve vasküler hücreleri oksidasyondan korumak için birçok şekilde birlikte çalıştıklarını söylemektedirler. Örneğin, domateslerde bulunan lutein ayrıca arterlerin kalınlaşmasını önlemeye veya yavaşlatmaya yardımcı olabilmektedir.

Oksidasyon, ateroskleroz gelişimi veya kardiyovasküler hastalığa yol açabilen arterlerin sertleşmesi ve kalınlaşması için en yaygın kabul gören teoridir. Domatesler de iyi bir potasyum kaynağıdır ve düşük potasyum alımından kaynaklanan kan basıncı problemlerini önlemeye yardımcı olmaktadır.

Özet: Domatesin sahip olduğu antioksidanların, özellikle likopenin serbest radikal hasarıyla savaştığı ve böylece kalbi oksidatif strese karşı korumaya yardımcı olmaktadır. Ayrıca domatesin içerdiği likopenin bolca alımının kroner kalp hastalığı insidansında düşüşe yardımcı olduğu yapılan araştırmalarca kanıtlanmıştır.

5. Görme ve Göz Sağlığının Korunmasına Yardımcı Olur

Domateste lutein adı verilen koruyucu bir bileşik bulunur ve göz sağlığı için çok önemlidir. Lutein genellikle göz sağlığı açısından incelenir çünkü sağlıklı görmek için ihtiyacımız olan göz retinasını korur. Retina, UV ışık radyasyonunun uzun süreli hasarı ve diğer faktörlerden kaynaklanan oksidatif stres nedeniyle yaşlılıkta özellikle savunmasızdır. Vücutta bulunan birçok karotenoid arasında gözün makula lutea adı verilen lens tarafından ışığın odaklandığı bölümünde sadece lutein ve zeaksantin bulunur. (8)

Araştırmalar, domatesteki luteinin doğal bir maküler dejenerasyon tedavisi gibi davranabileceğini göstermektedir. Maküler dejenerasyonun yaşlı erişkinlerde körlüğün önde gelen nedeni olduğunu unutmayın. Maküler dejenerasyon için yüksek bir risk altında olmayan insanlar için domates yemek, vizyonu iyileştirmeye ve kataraktları veya hassas göz dokusunun genel bozulmasını önlemeye yardımcı olmak için iyi bir yoldur.(9)

Özet: Domateste bulunan lutein adı verilen koruyucu bileşik göz sağlığı için oldukça önemlidir. Domatesteki luteinin doğal bir maküler dejenerasyon tedavisi gibi davranarak göz sağlığını koruduğu yapılan çalışmalar ile bilinmektedir.

6. Cilt Sağlığını Korumaya Yardımcı Olur

Cilt kanserinde gıda ile mücadele söz konusu olduğunda domates listenizde en üstte olmalıdır. Domatesler mükemmel bir C vitamini gıdasıdır ve C vitamini, cildin bağışıklığını, elastikiyetini, görünümünü ve cildini yaşlılığa kadar güçlü tutmak için çok önemlidir. (10)

Dikkat edilmesi gereken bir şey de domatesin içerdiği C vitamininin en çok domates tohumlarını çevreleyen jel benzeri maddede yoğunlaştığıdır. Bu değerli suyun çok fazla kanamasına ve domatesleri keserken boşa gitmemesine dikkat edin.

Domatesin sahip olduğu lutein de cilt sağlığına fayda sağlar. Lutein ciltte doğal olarak bulunur ve hayvan çalışmaları, luteinin ışığa bağlı cilt hasarına veya cilt kanserine, özellikle ultraviyole dalga boylarından önemli ölçüde korunmasına dair kanıt sağlar (11).

Özet: Domates yüksek miktarda c vitamini deposu olmasından dolayı cilt sağlığını korumada başta gelen besinler arasında yer almaktadır. C vitamini, cildin bağışıklığını, elastikiyetini, görünümünü ve cildini yaşlılığa karşı korumaya yardımcı olmaktadır.

Domates Suyu

İşlenmemiş domates suyu en iyi gıdalardan birisi olarak kabul edilmektedir çünkü içerisinde bol miktarda vitamin ve mineral bulunmaktadır. A vitamini, K vitamini, B1, B2, B3, B5 ve B6 vitaminleri ile magnezyum, demir ve fosfor, domates suyunda doğal olarak bulunur. İçeriğindeki bu mineral ve vitaminlerin hem güzelliğe hem de sağlığa faydaları bilimsel olarak kanıtlanmıştır. Günde bir bardak domates suyu, güzel ve sağlıklı kalabilmek için yeterlidir.

1. A ve C Vitamini Kaynağıdır

Domates suyunda bol miktarda A ve C vitamini bulunmaktadır. Bu vitamin içeriği sayesinde bağışıklık sistemini güçlendirir, görüşü iyileştirir ve görme ile ilgili rahatsızlıklardan korur. Bu vitaminler aynı zamanda kemik ve dişlerin sağlıklı kalabilmeleri için de önemlidir. (2)(3)

2. Kolesterolün Dengelenmesine Yardımcı Olur

Domates suyu içmek yüksek kolesterolün engellenmesine yardımcı olmaktadır. Zira kötü kolesterolün parçalanmasına yardımcı olan liflere sahiptir. B3 vitamini içeriği ise kolesterolün dengelenmesine yardımcı olur.(6)

3. Kilo Vermeye ve Kilo Kontrolünü Sağlamaya Yardımcı Olur

Domates suyunun bir diğer büyük faydası da kilo vermeye yardımcı olması. Vücudu susuzluktan korur ve lifli yapısı sayesinde açlığı önlerken düşük sodyum içeriği sayesinde sağlığa da zararlı değildir. Vücudun ihtiyaç duyduğu gıdaları ve kalorileri verir ve bu sırada metabolik süreçlerin bozulmasına engel olur.(12)

Domates Çorbası Tarifi

Malzemeler

• 5 adet olgun domates
• 2 çorba kaşığı tereyağı
• 3 çorba kaşığı un
• 1 litre su
• 1 su bardağı süt
• 1 çorba kaşığı rendelenmiş taze kaşar

Yapılışı

Domates çorbası yapmak için yağ ve un bir tencerede hafifçe kavrulur. Diğer taraftan kabuğu çıkarılıp küp küp kesilmiş domates robottan geçirilip bu karışıma ilave edilir, birkaç dakika kavrulur. Ara verilmeden bir litre kadar su ilave edilip karıştırma işlemini sürdürülür. 15 dakika bu şekilde kaynatılır. Daha sonra süt ilave edilip birkaç dakika daha kaynatılarak tuzu ilave edilip ocaktan alınır. İsteğe göre servis yaparken üzerine kaşar peyniri rendesi ilave edilir. Domates çorbamız servise hazır, afiyet olsun.

Sonuç

Domates önemli miktarda vücudumuzun ihtiyacı olan vitaminleri içermektedir. Ayrıca içerdiği Likopen, gelişmiş bağışıklık ve kanser riskinin azaltılması ile yakından alakalıdır. Ayrıca bu likopen prostat ve diğer kanser türlerine karşı savaşmaya yardımcı olmaktadır. Domates kırmızı renginden dolayı yüksek enflamatuar etkiye sahiptir. Domatesin sahip olduğu antioksidanların, özellikle likopenin serbest radikal hasarıyla savaşır ve böylece kalbi oksidatif strese karşı korumaya yardımcı olmaktadır. Domatesin sahip olduğu lutein göz sağlığını korumaya yardımcı olmaktadır. İçerdiği C vitamini sayesinde cilt sağlığını koruyarak cilt kanserini önlemeye yardımcı olmaktadır. Domates suyu işlenmemiş bir gıda olduğu için domatesin sağladığı bütün yararları sağlamaktadır.

UYARI: Burada yer alan bilgiler sağlıklı bireyler içindir. Tek tip tüketim önerilmemektedir. İçerikte yer alan bilgiler özel durumlarda veya hastalıklarda farklılık gösterebilir. En doğru bilgi için hekiminize ve diyetisyeninize danışınız.