Güneşin Altını Kayısı

Bilimsel adına (Prunus armeniaca L. veya Armeniaca vulgaris Lam.) bakıldığında ilk olarak anavatanının Ermenistan olduğu zannedilen kayısı, daha sonra yapılan araştırmalarda bu meyve türünün yetiştiği alanın Orta Asya'dan Batı Çin'e kadar uzandığını ortaya koymuştur. Bugün Malatya ve Ermenistan dışında, Çin’in kuzey ve kuzey-doğu dağlık alanları, Sinkiang bölgesindeki Tiyan-Şan ve Altay Dağları ile Orta Asya ve Mançurya’yı içine alan çok geniş bir bölgenin kayısının anavatanı olduğu bilinmektedir. Kayısı, anavatanı olan Çin'de milattan üç bin sene öncesinden beri bilinmektedir. Kokulu ve tatlı bu meyvenin Asya kökenli bir yaz meyvesidir. Bu çok değerli meyve Yunanlılar tarafından “güneşin altın yumurtası” olarak adlandırılmış ve ilk olarak Avrupa’ya getirilmiştir. Günümüzde bu meyve çoğunlukla Türkiye, İran, İtalya, Fransa, İspanya, Suriye, Yunanistan ve Çin’de yetişmektedir.

1. Kayısının Sahip Olduğu Besin Değerleri

100 g kayısının sahip olduğu besin değerleri (1)

ABD Tarım Bakanlığı Tarımsal Araştırma Merkezi besin verilerine göre kayısı önemli miktarda A, C, K, E ve niasin gibi besin maddelerine sahiptir. Ayrıca eser miktarda (günlük ihtiyacımızın %5’inden daha az) başka vitaminlerde içermektedir.(2)

Ayrıca kayısı potasyum, bakır, magnez, magnezyum ve fosfor gibi çoğu mineraller için iyi bir besin kaynağıdır.

İster kuru ister taze olarak tüketilen kayısı iyi bir lif kaynağıdır ve bu nedenle yumuşak bağırsak hareketleri için faydalıdır. (2)

Kayısındaki retinolün yağda çözünür olduğu göz önüne alındığında, meyve vücutta kolayca çözünür ve önemli besinler vücut sistemi tarafından kolayca emilir. Lif, besin maddelerinin emilmesine ve daha kolay işlem için yiyeceğin parçalanmasına yardımcı olan mide ve sindirim sularını uyarır. (3)

Lif ayrıca sindirim sisteminin peristaltik hareketini aktive eder. Bağırsak hareketlerimizi düzenleyen düz kas hareketlerine neden olduğu için kayısı, müshil özellikleri nedeniyle düzenli olarak kabızlık çeken hastalara tavsiye edilir.  (3)

Özet: Kayısı içerdiği lif sayesinde vücutta kolayca çözünür ve önemli besinler vücut sistemi tarafından kolayca emilir. Lif, besin maddelerinin emilmesine ve daha kolay işlem için yiyeceğin parçalanmasına yardımcı olan mide ve sindirim sularını uyarır. Kayısı müshil özellikleri nedeniyle kabızlık çeken hastalara tavsiye edilmektedir.

2. Kalp Sağlığını Korumaya Yardımcı Olur

Kayısı lif bakımından zengin olmasından dolayı vücuttaki kötü kolesterol içeriğinin azaltılmasına yardımcı olur ve bu da kalbîmizi koruduğu anlamına gelmektedir. Herhangi bir kalp rahatsızlığından korunmak istiyorsak ya da bir kalp rahatsızlığımız varsa kayısı en iyi dostumuz olmalıdır.(4)

Bu etli meyve; ateroskleroz, felç ve kalp krizi gibi hastalıklardan uzak durmanın harika bir yoludur. Kayısıdaki yüksek C vitamini, potasyum ve lif içeriği, kalp damar sağlığına iyi bir katkıda bulunmaktadır.(4)

Ayrıca, potasyum gibi mineraller kan basıncını düşürür. Kan damarlarınızı ve atardamarlarınızı rahatlatır. Kayısının içerdiği bu potasyum içeriği, sistemimizdeki elektrolit seviyelerini dengeler ve kalp kaslarımızı düzenli tutar. Öte yandan lif, aşırı kolesterolü damarlarınızdan ve atardamarlarınızdan alır ve bu da kalbinizdeki yükü azaltır.(4)

Amerika Birleşik Devletleri Stanford Üniversitesi Tıp Merkezinde Dr. Lien Ai Pham-Huy'un yürüttüğü bir araştırmaya göre, C vitamini gibi antioksidanlar kalbi serbest radikallerden korumaktadır. Ayrıca potasyum, kan damarlarının ve arterlerin gerginliğini gevşeterek kan basıncını düşürürken diyet lifi aşırı kolesterolü damarların ve arterlerin astarından sıyırır, böylece onları temizler ve kalp üzerindeki yükü azaltır.(4)

Kayısının içerdiği besin maddelerinden dolayı kalbi korumak için ideal bir meyvedir.

Özet: Kayısı lif bakımından zengin olmasından dolayı kötü kolesterolün giderilmesine yardımcı olmaktadır bu da kalp sağlığımızı koruduğu anlamına gelmektedir. 

3. Cilt Sağlığını Korumaya Yardımcı Olur

Vitamin C, A ve bitki besini birleşimi cildi güzelleştirir. Kayısıdaki antioksidanların da yaşlanma sürecini yavaşlattığı bilinmektedir. Vücudumuzun ihtiyacı olan tüm antioksidanları içeren sağlıklı bir beslenme bizi kırışıklardan, melanom (ciddi bir cilt kanseri) ve diğer cilt sorunlarından koruyabilir. (5)

A, C, E ve bitki besleyicileri kombinasyonu cildin sağlıklı kalmasını sağlar. Özellikle C vitamini, UV ışınlarına ve çevresel kirliliğe karşı koruma sağlar. Ayrıca cildimizde kolajen oluşumuna yardımcı olur bu sayede cildimiz daha fazla güç ve esneklik kazanır. Çoğu cilt bakımı ürününün kayısı içermesinin ana nedeni budur. (5)

Kayısı özellikle yağı cilt bakımı için oldukça iyidir. Cilt tarafından hızlı bir şekilde emilir ve uygulamadan sonra yağlı bir görünüme neden olmaz. (5)

Kayısı sadece cildin pürüzsüz ve parlak görünümünü korumak için yararlı değildir ayrıca egzama, kaşıntı, uyuz ve diğer birçok rahatsız edici deri hastalıklarının iyileştirilmesine yardımcı olur. Bu özellikle kayısıda bulunan antioksidan bileşiklerinden kaynaklanmaktadır. (5)

Uzun yıllardır bilim adamları tarafından sağlıklı bir cilt ile ilişkilendirilen A vitamini ve kayısının içerdiği antioksidanlar cildin bozulmasına ve erken yaşlanma belirtilerine neden olan serbest radikallerin etkisinden cildi korur. (5)

Özet: Kayısının içerdiği antioksidanlar cildin bozulmasına ve erken yaşlanma belirtilerine neden olan serbest radikallerin etkisinden cildi korur. 

4. Solunum Sistemi Sağlığını Korur

Kayısı astım, soğuk algınlığı ve grip dahil olmak üzere birçok solunum rahatsızlığını korumaya yardımcı olur. Astım üzerine yapılan araştırmalarda astım semptomları ve flavonoidler arasında ters bir ilişki kurulmuştur.

Kayısıdaki E vitamini bir antioksidan gibi davranarak serbest radikallere karşı savaştığı için bunda büyük bir rol oynamaktadır. Bu işlem bağışıklığı artırır ve soğuk algınlığı, grip gibi sorunları önler. (6)

Brezilya Tıbbi ve Biyolojik Araştırmalar Dergisi, kayısı yağının doğada anti-astımlı olduğu ve hastalıkla ilgili semptomlarından kurtulmanın sağlanmasına yardımcı olduğu konusunda bir çalışma yayınlamıştır. (6)

Kayısının içeriğindeki uçucu yağlarından dolayı bazı balgam söktürücü ve uyarıcı özelliklere sahiptir. Bunlardan biri akciğerler ve solunum sistemi üzerindeki baskıyı ve stresi azaltmaya yardımcı olarak astım saldırılarını başlamadan önce önlemeye yardımcı olabilir. (6)

ÖZET: Kayısının içerdiği uçucu yağlardan dolayı balgam söktürücü ve uyarıcı özelliklere sahiptir. 

5. Kemik Sağlığını Korur

Kayısının bir diğer önemli sağlık yararı kemiklerin güçlendirilmesidir. Kalsiyum, magnezyum, demir, fosfor ve bakır, daha güçlü kemikler için mükemmel minerallerdir ve kayısı bunların hepsini içerir. (7)

Kalsiyum kemiklerimizin oluşumu ve gelişimi için en iyi besin maddesidir ve potasyum doğru miktarda kalsiyumun vücuda alınmasına yardımcı olur. Kayısı kemik gelişimi ve sağlık için önemli olan mineral olan kalsiyum bakımından zengindir. Daha da önemlisi, potasyum kalsiyumun doğru emilimi ve homojen dağılımı için de önemlidir ve kayısı da potasyum bakımından zengindir. (7)

Araştırmalar ayrıca kayısıların kemik kaybını tersine çevirebildiğini ve postmenopozal kadınlarda kemik metabolizmasını değiştirebildiğini göstermektedir. Bu nedenle, osteoporoz (kemik erimesi) veya yaşa bağlı herhangi bir kemik rahatsızlığınız varsa kayısıyı düzenli olarak tüketmelisiniz. (7)

Özet: Kayısı kemik gelişimi ve sağlık için önemli olan mineral olan kalsiyum bakımından zengindir. Daha da önemlisi, potasyum kalsiyumun doğru emilimi ve homojen dağılımı için de önemlidir ve kayısı da potasyum bakımından zengindir.

Kayısı Çekirdeği

Kayısının faydalı olduğu gibi çekirdeğinin de birçok faydası vardır. Kayısı çekirdeğinin zehirli bir bileşik olan amigdalin içerdiği bilinmektedir. İlgili sentetik bileşik laetril ile birlikte, amigdalin alternatif bir kanser tedavisi olarak kullanılmaktadır.

Iğdır Üniversitesi Gıda Mühendisliği tarafından yapılan bir araştırma sonucuna göre, kayısı içerdiği karotenoidler ve fenolik bileşiklerle karaciğeri koruyucu ve antioksidan etkisi göstermektedir. (8)

Kayısının çekirdeğinde bulunan siyanid benzeri maddelerin, ciddi zehirlenmelere ve ölümcül sonuçlara yol açabileceğini ve özellikle çocukların 5-25 adet kayısı çekirdeği yemesinin tehlikeli olacağı vurgulanmaktadır. (9) (10)

Özet: Kayısı içerdiği karotenoidler ve fenolik bileşiklerle karaciğeri koruyucu ve antioksidan etkisi göstermektedir. Kayısının çekirdeğinde bulunan siyanid benzeri maddelerin, ciddi zehirlenmelere ve ölümcül sonuçlara yol açabilir.

Kayısı Yağı

Kayısı yağı cildinize günlük ve olağanüstü şekillerde fayda sağlar. Yaşlanmaya karşı, cildi yumuşatmaya ve yatıştırmaya yardımcı olur. Kuru, cilt tiplerini canlandırmaya ve yenilemeye yardımcı olur. 

Kayısının faydaları kadar kayısı çekirdeğinden elde edilen yağ da oldukça faydalıdır. Kayısı yağı, kurumuş kayısı çekirdeklerinin soğuk pres yöntemi kullanılarak sıkılmasıyla elde edilir. Bu yöntem sayesinde içeriğinde bulunan organik besin maddelerinin bozulması önlenir. Bu doğal yağ, açık renkli ve hafif kokuludur. Yağ asitleri ve antioksidan bakımından oldukça zengin bir içeriğe sahip olan kayısı yağı, aynı zamanda birbirinden önemli vitamin ve mineralleri de içerisinde barındırmaktadır.

Kozmetik sektörünün en çok kullandığı doğal yağlardan biri olan kayısı yağı; A, B1, B2, B3, C, D, E ve K gibi vitaminleri içermektedir. Bu önemli vitaminlerin yanı sıra demir, magnezyum, potasyum, sodyum, bakır, kalsiyum, kükürt, fosfor ve krom gibi mineralleri de barındırmaktadır. Bu güçlü içeriği sayesinde vücudun iç sağlığı ve dış sağlığına önemli faydası bulunur. (11)

İyi bir doymamış yağ olan kayısı yağı, %71 oranında oleik asit içerirken; %22 oranında linoleik asit içerir. Ayrıca palmitik asit ve stearik asitlerde kayısı yağının içeriğinde yer almaktadır. Güçlü içeriği sayesinde oldukça besleyici bir yağ olan kayısı yağı, pek çok kişisel bakım ürününün yapımında kullanılmaktadır. Cilt ve saç sağlığı bakımından oldukça faydalı bir yağ olan kayısı yağı, geleneksel Çin tıbbında bitkisel ilaç olarak kullanılmaktaydı. (11)

Taşıyıcı yağ grubunda yer alan kayısı yağı, esansiyel yağların inceltilmesinde kullanılmaktadır. Lavanta yağı, çay ağacı yağı, biberiye ve limon yağı gibi yağların cilde doğrudan uygulanmaması ve mutlaka taşıyıcı yağlar ile inceltilmesi gerektiği ifade edilmektedir. Buna bağlı olarak kayısı yağını esansiyel yağların inceltilmesinde rahatlıkla kullanılabilir. (11) (12)

Yüksek oranda lif içeren kayısı yağı, kabızlık önlemeye yardımcıdır. Sindirimi kolaylaştıran ve düzenleyen kayısı yağı, kabızlık sorunu ile mücadelede kullanabileceğimiz doğal yağların başında gelmektedir. Kayısı yağının sağlığa faydaları bakımından oldukça geniş bir alana sahip olduğunu söyleyebiliriz. Astım ve kansızlık gibi pek çok sorun karşısında etkili çözümler sunan kayısı yağı, bitkisel ilaç olarak nitelendirilmektedir. Kansızlığa iyi gelen kayısı, aynı zamanda bağışıklık sistemini güçlendirerek vücudu kuvvetlendirir. Kayısı yağı cilt kanserine karşı koruma sağlar. Sakinleştirici ve uyku yapıcı etkisi de bulunmaktadır. Bu sayede migrene karşı oldukça etkili çözümler sunmaktadır. (12)

Kayısı Suyu

Kayısı suyu insan sağlığı için oldukça önemlidir. Ancak suyunu elde etmeden önce çekirdeğini, sapını ayıkladığınızdan ve kayısıların tam olarak olgunlaşmış olduklarından emin olmalısınız.

Kayısı suyu biraz kıvamlı bir yapıya sahiptir ve bu nedenle içerisine narenciye veya elma suyu katarak biraz daha hafif bir versiyonunu elde edebilirsiniz. Besinler ve mineraller açısından zengin olan kayısı, vücudunuzun sağlıklı ve fit kalmasına yardımcı olmaktadır. Kayısı suyunda bulunan besinler saç uzamasını da desteklerler ve saç dökülmesine engel olurlar. İçeriğinde bol miktarda kalsiyum, demir, fosfor ve manganez barındıran kayısı suyu, güçlü kemikler için gerekli tüm temel besinleri temin etmektedir. (13) (14)

Ayrıca yaşa bağlı osteoporoz  (kemik erimesi) gibi kemik problemlerinin de engellenmesine yardımcı olmaktadır. Kayısı oldukça iyi bir lif kaynağıdır ve bir meyvenin suyu elde edilirken genelde tüm lif içerikleri boşa gider. Ancak kayısıda bu durum mevcut değil ve liflerini koruması nedeniyle kabızlığa iyi gelir. Meyvenin laksatif özellikleri bağırsak hareketlerinizin hızlanmasını sağlayacaktır. Lutein, zeazantin ve karotenoid içerikleri sayesinde kayısı göz bozukluklarını ve rahatsızlıklarını da engeller. Çalışmalar katarakt, kas dejenerasyonu ve glaukoma gibi göz hastalıklarının kayısı suyu tüketimi ile birlikte oldukça azaldığını ortaya koymuştur.(15) (16)

Hamile kadınların çoğu sabah bulantılarına maruz kalır ve kayısı suyu içmek bu bulantıları ve hazımsızlık problemlerinin giderilmesine yardımcı olur. Kayısının sağladığı ekstra kalsiyum, demir, mineraller, vitaminler ve antioksidanlar da hamile kadınlar için oldukça faydalıdır.  (17) (18)

Kuru Kayısı

Kuru kayısı, taze kayısının özel tekniklerle kurutulması ile elde edilen bir yiyecek türüdür. Kurutma esnasında kayısının içerisinde bulunan öz buharlaşır ve içeriğindeki vitamin ve besin değerleri kaybolmaz.

Kayısı kuru ya da taze olarak oldukça zengin besin değerine sahip ve bu nedenle de sağlık için oldukça faydalıdır. En önemli ve en bilindik faydalarının başında bağırsak hareketini sağlıyor olması ve kabızlığa iyi gelmesi gelmektedir. Ayrıca kalp sağlığının korunması, göz sağlığına iyi gelmesinin yanı sıra saçlar için de önerilmektedir. Tüm bu yararlara ek olarak lifli bir meyve olmasından dolayı kuru kayısı tokluk hissinin uzun sürmesini sağlar. (19)

Kuru kayısı çok kaliteli ve bir önemli demir kaynağıdır. Demir minerali ise anemi yani kansızlık ile savaşmada en etkili faktördür. Ayrıca kuru kayısı demirin absorbe ettiği bakırı da içermektedir. Günlük kuru kayısı tüketimi yapılarak kırmızı kan hücrelerinin (hemoglobinler) sağlıklı kalmasına, özellikle de kadınların gün içinde ruh hallerinin dengede kalmasına yardımcı olmaktadır. (19)

Kuru kayısı deri üzerinde de olumlu etkileri vardır. Kuru kayısı suyu güneş yanıklarında, egzamada, uyuz ve kaşıntı gibi rahatsızlıkların tedavisinde de oldukça faydalıdır. (19)

Kuru kayısı çok iyi bir potasyum kaynağıdır. Potasyum, bir mineraldir ve içinde elektrolit bulunmaktadır. Bu mineraller kalp kasının sağlıklı çalışmasını sağlamakta ve kalp ritmini düzenlemektedir. (19)

Sonuç

Kayısı içerdiği lif sayesinde vücutta kolayca çözünür ve önemli besinler vücut sistemi tarafından kolayca emilir ve bu sayede mide sindirim sistemi harekete geçer. Kayısı müshil özellikleri nedeniyle kabızlık çeken hastalara tavsiye edilmektedir. Kayısının lif bakımından zengin olmasından dolayı kötü kolesterolün giderilmesine yardımcı olmaktadır bu da kalp sağlığımızı koruduğu anlamına gelmektedir. Ayrıca kayısının içerdiği potasyum ve mineraller kan basıncını düşürmektedir ve bu sayede sistemimizdeki elektrolit seviyelerini dengeler ve kalp kaslarımızı düzenli tutar. Kayısının içerdiği antioksidanlar cildin bozulmasına ve erken yaşlanma belirtilerine neden olan serbest radikallerin etkisinden cildi korur. Kayısı ayrıca egzama, kaşıntı, uyuz ve diğer birçok rahatsız edici deri hastalıklarının iyileştirilmesine yardımcı olur. Kayısının potasyum bakımından zengin olmasından dolayı kemik sağlığı için oldukça fayadalıdır. Kayısı çekirdeğinde bulunan  bazı bileşikler kanser tedavisinde kullanılmaktadır. Kayısı içerdiği karetenoitler ve fenolik bileşiklerle karaciğeri koruyucu ve antioksidan etkisi göstermektedir. Kayısının çekirdeğinde bulunan siyanid benzeri maddelerin, ciddi zehirlenmelere ve ölümcül sonuçlara yol açabilir. Güçlü içeriği sayesinde oldukça besleyici bir yağ olan kayısı yağı, pek çok kişisel bakım ürününün yapımında kullanılmaktadır. Cilt ve saç sağlığı bakımından oldukça faydalıdır. Sindirimi kolaylaştırır ve kabızlık sorununu giderir. Kayısı yağı cilt kanserine karşı koruma sağlar. Sakinleştirici ve uyku yapıcı etkisi de bulunmaktadır. Bu sayede migrene karşı oldukça etkili çözümler sunmaktadır. Kayısı suyunda bulunan besinler saç uzamasını da desteklerler ve saç dökülmesine engel olurlar. İçerdiği besin maddeleri sayesinde kayısı göz bozukluklarını ve rahatsızlıklarını da engeller. Hamile kadınların sabah bulantılarının giderilmesine yardımcı olur.

UYARI: Burada yer alan bilgiler sağlıklı bireyler içindir. Tek tip tüketim önerilmemektedir. İçerikte yer alan bilgiler özel durumlarda veya hastalıklarda farklılık gösterebilir. En doğru bilgi için hekiminize ve diyetisyeninize danışınız.