Yaşam Kaynağımız Süt ve Faydaları

Memeli dişiler yavrularını beslemek için diğer hayvanlardan biraz farklı bir yol izlerler. Süt adını verdiğimiz beyaz sıvıyı üretirler. Memeli yavruları için bu sıvı hayati önem taşır, yavrunun gelişimi uzun bir süre başka bir besine ihtiyaç duymaksızın sadece süte bağlıdır. Biz insanlar da yaşamımızın başlangıcında ilk besinimiz olan sütle tanışırız. Diğer hayvanlardan farklı olarak yaşamımızın devamında da koyun inek vb hayvanlardan sağladığımız sütü tüketmeye devam ederiz. İşte bu yazıda süt içmeye devam etmemizin aslında ne kadar akıllıca bir seçim olduğundan bahsedeceğiz. Peki neden süt içmeliyiz?

1. Süt Faydalı Maddelerle Doludur

100 gram tam yağlı inek sütü 61 kaloridir. 

Bunların dışında kalsiyum, magnezyum, demir, fosfor, potasyum, selenyum, Thiamin, Riboflavin, Niacin, B-6 Vitamini, folatlar, B-12 Vitamini, A ve D Vitamini, karotenler ve daha pek çok mikro içerik açısından zengindir bu yüzden bu içeriklerden faydalanmak için litrelerce süt içmenize gerek kalmadan bir bardak süt ile bu içeriklerin vücudunuz için yeterli kısmını sağlayabilirsiniz. (1)

2. Muhteşem Bir Protein Kaynağıdır

Yapılan araştırmalara göre minimum fiziksel aktiviteye sahip bir bireyin kilogram başına alması gereken günlük protein miktarı 0.8 gram olarak belirlenmiştir. Normal yaşamdaysa düşük fiziksel aktiviteye sahip insanlar için günlük kilogram başına 1 gram, ortalama aktivite için 1.3 gram, yüksek fiziksel aktivite içinse bu miktar 1.6 gram olarak hesaplanmıştır. Protein eksikliğinde anemi, halsizlik, büyüme ve gelişmede problemler, ödem, damarsal işlev bozukluğu ve immun sistemde bozukluklar görülür. Yani yaşamımızı sağlıklı bir biçimde sürdürmek için sağlam protein kaynaklarına sahip olmamız gerekiyor ki sütü bu kaynakların içinde en ulaşılabilir olanlardan biri olarak nitelendirebiliriz. ( 2)

Süt bütün esansiyel aminoasitleri birden içeren protein kaynaklarından biri ve tam protein olarak adlandırılıyor. ( 3)

Yapılan çalışmalara göre yoğun fiziksel aktivitenin ardından dallanmış zincirli aminoasitlerin tüketilmesi kasların korunmasına ve arttırılmasına daha çok yardımcı oluyor ve süt içeriğinde leucine ve valine gibi dallanmış zincirli aminoasitleri bulunduruyor. Yani kas yapısının korunması ve arttırılması adına süt içmenin faydalı olduğu söylenebilir. ( 4)

Özet: Proteinler yaşamsal faaliyetlerimizi sürdürebilmemiz için gereken en önemli besin gruplarındandır. Eksikliğinde bazı hastalıklar görülebilir bu yüzden sağlıklı protein kaynaklarına ihtiyacımız vardır ve süt bunlardan biridir. Tüm temel aminoasitleri içeren süt kas yapısını korur ve geliştirir. Fiziksel aktivite sonrası kullanılması tavsiye edilir. 

3. Süt Kemik Gelişimi İçin Gereklidir

Potasyum, fosfor, kalsiyum, D ve K vitamini gibi içerikleri sayesinde süt her zaman kemik gelişimi ile ilişkilendirilmiştir ve hemen hemen herkes çocukların ve yaşlıların süt ve süt ürünleri tüketmesi gerektiği ile ilgili bir reklam, kamu spotu ya da afişe rastlamıştır. 

Vücudumuzdaki kalsiyum kemiklerimizde depolanır. Yani kemik gelişimi için kalsiyum kesinlikle alınması gereken bir maddedir ve sütte bolca bulunur. 

Ayrıca protein eksikliğinde kalsiyum emiliminin azaldığı görülmüştür. Bu nedenle kalsiyum emilimini yani kemik gelişimini desteklemek için protein almamız da şarttır ki yazının önceki başlığında da belirttiğimiz gibi süt eşsiz bir protein kaynağıdır.  (5 )

Ayrıca daha çok yaşlılarda görülen osteoporoz yani kemik erimesi, kemik güçsüzleşmesi gibi hastalıklar da süt ve süt ürünlerinin tüketimine bağlıdır. Bu ürünler ne kadar tüketilirse, bu hastalıklara yakalanma riski o kadar düşer. 

Ek olarak osteoporozun hipertansiyon ve onun getirdiği kalp rahatsızlıklarına da sebep olduğu düşünülüyor yani süt ürünleri tüketmek bu iki hastalıktan da koruyor. (6)

Özet: Vücudumuzdaki kemiklerin gelişimi kalsiyum alımına ve emilimine bağlıdır. Önemli bir kalsiyum kaynağı olan süt bu yüzden kemik gelişimi ile ilişkilendirilebilir. Öte yandan protein alımı yetersiz olduğunda kalsiyum emilimi azalır. Yani kemik gelişimi basit olarak protein ve kalsiyum alımına bağlıdır ki süt ikisi için de bulunmaz bir kaynaktır. Ek olarak yaşlılıkta görülen kemik rahatsızlıklarını ve buna bağlı olarak hipertansiyon gibi şikayetleri önler. 

Keçi Sütü 

Peki halk arasında pek çok faydasından söz edilen ve inek sütüne göre daha pahalı olan keçi sütü ne kadar faydalı? İnek sütünden hangi konularda ayrılıyor bir göz atalım. 

100 gram keçi sütü 69 kaloridir.

87 gram su 

3.56 gram protein 

4.14 gram yağ 

4.45 gram karbonhidrat 

Süt ile benzer vitamin ve mineraller içerir fakat 100 gram keçi sütünde bu mineraller 100 gram inek sütüne göre çok daha yoğundur. 

Bildiğimiz gibi inek sütü bazı insanlarda yan etkiler oluşturur, içeriğinde 20den fazla alerjen protein vardır. Kazein ve beta-lactoglobulin en yaygın alerjenlerdir. Kazein keçi sütünde de bulunur fakat daha çok beta kazein şeklindedir ve insandaki kazeine daha yakındır. Yani çeşitli sütlerdeki alerjik etkiler farklılık gösterebilir. Keçi sütü inek sütünden daha az alerjen etki gösterebilir fakat yine de inek sütü alerjisi olanlar kullanmamalıdır. (7)

İçeriğindeki laktoz miktarı inek sütünden daha az olduğu için sindirimi daha kolaydır ve içtikten sonra karın ağrısı, şişkinlik gibi yan etkileri inek sütünden daha az hissedilir. (8)

İçeriğindeki vitaminler ve cilde uygun pH değeri sebebiyle cilt bakımında kullanımı yaygındır.

Özet: Keçi sütünde bulunan kazein inek sütünden farklı bir yapıda olduğu için daha az alerjiktir. Ek olarak inek sütünden daha az laktoz içerdiği için sindirimi daha kolaydır. İçeriği sayesinde cilt bakımında kullanılır.

Eşek Sütü 

Eşek sütü bizim için yeni bir kavram olsa da aslında tarih boyunca çeşitli alanlarda kullanılıyordu. Antik Roma’da bir hayli popüler olan eşek sütü yirminci yüzyıla kadar Fransa’da ilaç olarak kullanılmıştır, hatta efsaneye göre Antik Mısır’ın kraliçesi Cleopatra güzelliğini korumak amacıyla eşek sütü ile banyo yapıyordu. 

Eşek sütünün ne işe yaradığını öğrenmek için önce içeriğine göz atalım.

100 gram eşek sütü;

92.5 gram su 

2.14 gram protein

1.2 gram yağ

5.9 gram laktoz içerir.

Eşek sütü inek ve keçi sütüne göre çok daha az yağ içerir. 

Çocuklarda laktoz sindirimi daha kolaydır ve büyüdükçe laktoz intoleransı başlar. Değerlere baktığımız zaman eşek sütünün laktoz içeriğinin keçi ve inek sütünden çok daha fazla olduğunu görüyoruz bu sebeple eşek sütü çocukların kullanımına daha uygundur. (7) 

İçeriğindeki antioksidanlar sayesinde yaşlanma belirtilerini yavaşlatır ve bağışıklık sistemini güçlendirir. ( 9)

        Tablo-1 İnek ve Eşek Sütünün temel aminoasit, taurin ve protein içeriği ( 1 Pubmed- ABD Ulusal Sağlık Enstitüleri, Ulusal Tıp Kütüphanesi)

Yukarıdaki tablonun ilk sütunu eşek sütünün temel aminoasit ve protein içeriğini gösterirken üçüncü sütunu inek sütü için bu değerleri göstermektedir. Görüldüğü gibi bu yararlı kimyasalların neredeyse hepsi eşek sütünde aynı miktarda inek sütünden çok daha fazla bulunmakta. Bu da besin değeri açısından eşek sütünü daha değerli kılıyor. 

Yine tabloda görüldüğü gibi eşek sütü yüksek miktarda lizozom içeriyor. Lizozom sütte bulunan önemli antimikrobiyal proteinlerden biri ve eşek sütü bu protein sayesinde birçok virüsün inaktif hale gelmesine katkıda bulunurken tümörleri de engelleyici özelliğe sahip. (10)

Özet: Eşek sütü pek çok yararlı içeriğe sahiptir ve bu içerikleri inek ya da keçi sütünden çok daha yüksek miktarda bulundurmaktadır. Fakat laktoz içeriği de diğer süt çeşitlerinden daha yüksek olduğu için laktozu kolay sindiren çocuklar için daha uygundur. Antioksidanlar sayesinde yaşlanmayı geciktirir ve bağışıklığa katkı sağlar. İçerdiği lizozom ise antimikrobiyal özellik gösterir. Sonuç olarak bir çok süt türünden daha zengin ve sağlıklı bir yapıya sahiptir. 

Arı Sütü 

Arılar memeli değildir dolayısıyla arı sütü tam olarak süt sayılmaz. Arı sütü işçi arıların salgı bezlerinden salgıladıkları beyaz renkli ekşi bir jeldir. İçeriği üretildiği bölge ve iklim koşullarına göre değişmekle beraber genel olarak 

%57 ile %70 arasında su 

%17 ile %45 arasında şeker

%3.5 ile %19 arasında yağ 

%2 ile %3 arasında mineral içerdiği düşünülmektedir. 

Yaygın olarak B1(thiamine),B2(Riboflavin),B3(niacin),B5,B6,B7,B8(inositol) ve B9(folik asit) vitaminlerini içerir. (11)

İçerdiği bu maddeler faydalı oldukları düşünülen maddelerdir. 

Menopoz sonrası dönemdeki 200 kadın üzerinde yapılan bir araştırmaya göre günlük 1 gram arı sütü kullanımı istenmeyen menopoz semptomlarını azaltıyor olabilir. (12)

Fakat arı sütünü kullanırken dikkatli olmak gerekiyor. Yapılan bir araştırmaya göre arı sütü kullandıktan sonra bazı insanlarda astıma benzer semptomlar ve anafilaksi yani aşırı duyarlılık gözlenebiliyor. Bu yüzden kullanmadan önce doktorunuza danışmanızda fayda var. (13)

Özet: İçeriğinde büyük miktarda mineral, vitamin ve antioksidanlar içeren arı sütü henüz üzerinde çok fazla araştırma yapılmasa da faydalı olduğu düşünülen bir maddedir. Negatif menopoz semptomlarında azalma sağlar fakat yine de kullanmadan önce alerjiniz olup olmadığını kontrol etmenizde fayda var çünkü bazı çalışmalara göre fazlasıyla ağır alerjik reaksiyonlara sebep olabilir.

Sonuç 

Sonuç olarak süt, hangi çeşidini kullanıyor olursanız olun harika bir protein kaynağıdır. Süt antimikrobiyal özellikler gösterir, bağışıklık sistemine yardımcı olur hatta cilt bakım rutininize bile ekleyebilirsiniz. En önemlisi inek sütünden eşek sütüne pek çok çeşidi ve her çeşidinin pek çok farklı faydası bulunmaktadır bu nedenle kendinize uygun sütü bulmak için daha çok seçeneğiniz bulunmakta. Özellikle inek sütü nispeten kolay ulaşılabilir bir üründür, alışveriş listemize kolayca ekleyebiliriz. 

UYARI: Burada yer alan bilgiler sağlıklı bireyler içindir. Tek tip tüketim önerilmemektedir. İçerikte yer alan bilgiler özel durumlarda veya hastalıklarda farklılık gösterebilir. En doğru bilgi için hekiminize ve diyetisyeninize danışınız.